آیه وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ يَشاءَ اللهُ إِنَّ اللهَ كانَ عَليماً حَكيماً [30]
و شما [چيزي را] نمي‌خواهيد مگر اينكه خدا بخواهد، خداوند دانا و حكيم بوده و هست.
العسکری (علیه السلام)- قُلُوبُنَا أَوْعِیَهًٌْ لِمَشِیَّهًِْ اللَّهِ فَإِذَا شَاءَ شِئْنَا وَ اللَّهُ یَقُولُ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ.
امام عسکری (علیه السلام)- دل‌های ما ظرف مشیّت خداست وقتی او بخواهد ما خواهیم خواست. و [خداوند] در قرآن کریم می‌فرماید: وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی خَبَرِ الزِّنْدِیقِ الْمُدَّعِی لِلتَّنَاقُضِ فِی الْقُرْآنِ قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی اللهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها وَ قَوْلِهِ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ وَ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا وَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیِّبِینَ وَ الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ ظالِمِی أَنْفُسِهِمْ فَهُوَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ یَتَوَلَّی ذَلِکَ بِنَفْسِهِ وَ فِعْلُ رُسُلِهِ وَ مَلَائِکَتِهِ فِعْلُهُ لِأَنَّهُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ فَاصْطَفَی جَلَّ ذِکْرُهُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ رُسُلًا وَ سَفَرَهًًْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَ هُمُ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ فِیهِمْ اللهُ یَصْطَفِی مِنَ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا وَ مِنَ النَّاسِ فَمَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الطَّاعَهًِْ تَوَلَّتْ قَبْضَ رُوحِهِ مَلَائِکَهًُْ الرَّحْمَهًِْ وَ مَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْمَعْصِیَهًِْ تَوَلَّی قَبْضَ رُوحِهِ مَلَائِکَهًُْ النَّقِمَهًِْ وَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ أَعْوَانٌ مِنْ مَلَائِکَهًِْ الرَّحْمَهًِْ وَ النَّقِمَهًِْ یَصْدُرُونَ عَنْ أَمْرِهِ وَ فِعْلُهُمْ فِعْلُهُ وَ کُلُّ مَا یَأْتُونَهُ مَنْسُوبٌ إِلَیْهِ وَ إِذَا کَانَ فِعْلُهُمْ فِعْلَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ فِعْلُ مَلَکِ الْمَوْتِ فِعْلُ اللَّهِ لِأَنَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ عَلَی یَدِ مَنْ یَشَاءُ وَ یُعْطِی وَ یَمْنَعُ وَ یُثِیبُ وَ یُعَاقِبُ عَلَی یَدِ مَنْ یَشَاءُ وَ إِنَّ فِعْلَ أُمَنَائِهِ فِعْلُهُ کَمَا قَالَ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ.
امام علی (علیه السلام)- زندیقی که ادّعا می‌کرد در قرآن تناقض وجود دارد، امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «در سخن خدای تعالی: خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض می‌کند. (زمر/۴۲) و سخنش: فرشته‌ی مرگ که بر شما مأمور شده. (سجده/۱۱) و [آیه:] فرستادگان ما جان او را می‌گیرند. (انعام/۶۱) و [آیه:] فرشتگان [مرگ] جانشان را می‌گیرند درحالی‌که پاک و پاکیزه‌اند. (نحل/۳۲) و [آیه:] همان‌ها که فرشتگان [مرگ] روحشان را می‌گیرند درحالی‌که به خود ظلم کرده بودند!. (نحل/۲۸) خداوند تبارک‌وتعالی برتر و بزرگ‌تر از آن است که خودش آن را به عهده بگیرد و کار رسولان و فرشتگان او، کار خود اوست؛ چون آن‌ها [پیوسته] به فرمان او عمل می‌کنند. و آن‌ها کسانی هستند که خداوند درباره‌ی آن‌ها فرمود: خداوند از فرشتگان رسولانی برمی‌گزیند. و همچنین از مردم. (حج/۷۵) پس هرکس از اهل اطاعت بود، قبض روح او را فرشتگان رحمت به عهده می‌گیرند و هرکس از اهل معصیت بود، قبض روح او را فرشتگان عذاب به عهده می‌گیرند و فرشته‌ی مرگ (عزرائیل) یارانی از فرشتگان رحمت و [فرشتگان] عذاب دارد که از دستور او تبعیّت می‌کنند و کار آن‌ها کار اوست و هرچیزی که انجام می‌دهند، منسوب به اوست و هنگامی‌که کار آن‌ها، کار فرشته‌ی مرگ (عزرائیل) باشد، کار فرشته‌ی مرگ کار خداست؛ چون او جان‌ها را به دست هرکسی که می‌خواهد می‌گیرد و عطا می‌کند و منع می‌کند. و به دست هرکسی که بخواهد، پاداش می‌دهد و عذاب می‌کند و کار امانتدارانش کار اوست. همانگونه که فرمود: وَ ما تَشاؤُنَ إِلّا أَنْ یَشاءَ اللهُ.
الصّادق (علیه السلام)- یَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ نُورِهِ وَ خَلَقَ شِیعَتَنَا مِنَّا وَ سَائِرُ الْخَلْقِ فِی النَّارِ بِنَا یُطَاعُ اللَّهُ وَ بِنَا یُعْصَی یَا مُفَضَّلُ سَبَقَتْ عَزِیمَهًٌْ مِنَ اللَّهِ أَنَّهُ لَا یَتَقَبَّلُ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِنَا وَ لَا یُعَذِّبُ أَحَداً إِلَّا بِنَا فَنَحْنُ بَابُ اللَّهِ وَ حُجَّتُهُ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ خُزَّانُهُ فِی سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ حَلَّلْنَا عَنِ اللَّهِ وَ حَرَّمْنَا عَنِ اللَّهِ لَا نَحْتَجِبُ عَنِ اللَّهِ إِذَا شِئْنَا وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ وَ هُوَ قَوْلُهُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قَلْبَ وَلِیِّهِ وَکْراً لِإِرَادَتِهِ فَإِذَا شَاءَ اللَّهُ شِئْنَا.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌عمر گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای مفضّل! خداوند ما را از نور خود آفرید و شیعیان ما را از ما آفرید. و بقیّه‌ی مردم در آتشند به‌وسیله‌ی ما خدا اطاعت می‌شود و به‌وسیله‌ی ما معصیت می‌گردد. ای مفضّل! خدا تصمیم غیرقابل برگشت گرفته که از کسی عملی را نپذیرد مگر به‌واسطه‌ی ما و کسی را عذاب ننماید مگر به‌واسطه‌ی ما. ما باب اللَّه و حجّت و امین او بر خلق و خزانه‌دار او در آسمان و زمین هستیم. از جانب خدا حلال می‌کنیم و به دستور او حرام می‌نماییم. بین ما و خدا پرده‌ای نیست وقتی بخواهیم. این آیه اشاره به همان است: وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ و این فرمایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز ناظر برهمین‌مطلب است: «خداوند دل ولیّ خود را آشیانه اراده‌ی خویش قرار داده هرگاه او بخواهد ما نیز می‌خواهیم».
الهادی (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُلُوبَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) مَوْرِداً لِإِرَادَتِهِ فَإِذَا شَاءَ اللَّهُ شَیْئاً شَاءُوهُ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ.
امام هادی (علیه السلام)- خداوند دل‌های ائمّه (علیهم السلام) را محلّ اراده‌ی خود قرار داده اگر خدا چیزی را بخواهد آن‌ها خواهند خواست و این معنی آیه است ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌أَبِی نَصْرٍ قَالَ قَالَ أَبُوالْحَسَنِ‌الرِّضَا (علیه السلام) ... یَا یُونُسُ إِنَّ الْقَدَرِیَّهًَْ لَمْ یَقُولُوا بِقَوْلِ اللَّهِ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّه ... ثُمَّ قَالَ قَالَ اللَّهُ یَا ابْنَ آدَمَ (علیه السلام) بِمَشِیَّتِی کُنْتَ أَنْتَ الَّذِی تَشَاءُ وَ بِقُوَّتِی أَدَّیْتَ إِلَیَّ فَرَائِضِی وَ بِنِعْمَتِی قَوِیتَ عَلَی مَعْصِیَتِی وَ جَعَلْتُکَ سَمِیعاً بَصِیراً قَوِیّاً فَمَا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَهًٍْ فَمِنِّی وَ مَا أَصَابَکَ مِنْ سَیِّئَهًٍْ فَمِنْ نَفْسِک.
امام رضا (علیه السلام)- ابونصر گوید: امام رضا (علیه السلام) فرمود: «ای یونس! قَدَری ها نه سخن خداوند را گفتند که فرمود: وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ ... ای فرزند آدم! به خواست من است که تو چیزی می خواهی و به [کمک] نیروی من است که فرائض من را ادا می کنی و به [سبب] نعمت من است که تو بر معصیت من قوّت یافتی، من تو را شنوا و بینا و قوی قرار دادم، [آری]، آنچه از نیکی‌ها به تو می‌رسد، از طرف خداست و آنچه از بدی به تو می‌رسد، از سوی خود توست. (نساء/۷۹) زیرا من از آن چه انجام می‌دهم بازخواست نمی شوم ولی آنان سؤال خواهند شد. سپس فرمود: هرچه که می خواستی را به صورت منظّم برایت گفتم».
الجواد (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سِنَانٍ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌جَعْفَرٍ‌الثَّانِی (علیه السلام) فَأَجْرَیْتُ اخْتِلَافَ الشِّیعَهًِْ فَقَال یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یَزَلْ مُتَفَرِّداً بِوَحْدَانِیَّتِهِ ثُمَّ خَلَقَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَمَکَثُوا أَلْفَ دَهْرٍ ثُمَّ خَلَقَ جَمِیعَ الْأَشْیَاءِ فَأَشْهَدَهُمْ خَلْقَهَا وَ أَجْرَی طَاعَتَهُمْ عَلَیْهَا وَ فَوَّضَ أُمُورَهَا إِلَیْهِمْ فَهُمْ یُحِلُّونَ مَا یَشَاءُونَ وَ یُحَرِّمُونَ مَا یَشَاءُونَ وَ لَنْ یَشَاءُوا إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.
امام جواد (علیه السلام)- محمّدبن‌سنان گوید: نزد امام جواد (علیه السلام) بودم فرمود: «ای محمّد! همانا خدای تبارک‌وتعالی همواره به یگانگی خود یکتا بود (یگانه‌ای غیر او نبود) سپس محمّد و علی و فاطمه (سلام الله علیها) را آفرید، آن‌ها هزار دوران ماندند، سپس چیزهای دیگر را آفرید. و ایشان را بر آفرینش آن‌ها گواه گرفت و اطاعت ایشان را در میان مخلوق جاری ساخت [بر آن‌ها واجب کرد] و کارهای مخلوق را به ایشان واگذاشت. پس ایشان هرچه را خواهند حلال کنند و هرچه را خواهند حرام سازند، ولی هرگز جز آنچه خدای تبارک‌وتعالی خواهد، نخواهند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- لِأَنَّا کُلَّنَا وَاحِدٌ أَوَّلُنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ آخِرُنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَوْسَطُنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ کُلُّنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) فَلَا تَفَرَّقُوا بَیْنَنَا وَ نَحْنُ إِذَا شِئْنَا شَاءَ اللَّهُ وَ إِذَا کَرِهْنَا کَرِهَ اللَّهُ الْوَیْلُ کُلُّ الْوَیْلِ لِمَنْ أَنْکَرَ فَضْلَنَا وَ خُصُوصِیَّتَنَا وَ مَا أَعْطَانَا اللَّهُ رَبُّنَا لِأَنَّ مَنْ أَنْکَرَ شَیْئاً مِمَّا أَعْطَانَا اللَّهُ فَقَدْ أَنْکَرَ قُدْرَهًَْ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مَشِیَّتَهُ فِینَا.
امام علی (علیه السلام)- چون ما همه یکی هستیم اوّل ما محمّد (صلی الله علیه و آله) آخر ما محمّد (صلی الله علیه و آله) و وسط ما محمّد (صلی الله علیه و آله) است. همه‌ی ما محمّدیم. بین ما جدایی نیاندازید. ما وقتی بخواهیم، خدا هم می‌خواهد. وقتی نخواهیم خدا هم نمی‌خواهد. وای بس وای بر کسی که منکر فضل و امتیازات و الطافی که خدا به ما عنایت کرده باشد؛ زیرا هرکسی منکر یکی از چیزهایی باشد که خدا به ما عنایت کرده منکر قدرت خدا و مشیّت خداوند درباره‌ی ماست.