آیه يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطيراً [7]
آنها به نذر خود وفا مي‌كنند، و از روزي كه شرّ و عذابش گسترده است مي‌ترسند.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ (مُسْلِمِ‌بْنِ‌خَالِدٍ) عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) مَرِضَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ هُمَا صَبِیَّانِ صَغِیرَانِ فَعَادَهُمَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَعَهُ رَجُلَانِ فَقَالَ أَحَدُهُمَا یَا أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) لَوْ نَذَرْتَ فِی ابْنَیْکَ نَذْراً إِنْ عَافَاهُمَا اللَّهُ فَقَالَ أَصُومُ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ شُکْراً لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَذَلِکَ قَالَتْ فَاطِمَهًُْ وَ کَذَلِکَ قَالَتْ جَارِیَتُهُمْ فِضَّهًُْ فَأَلْبَسَهُمَا اللَّهُ عَافِیَهًًْ فَأَصْبَحُوا صِیَاماً وَ لَیْسَ عِنْدَهُمْ طَعَامٌ.
امام باقر (علیه السلام)- مسلم‌بن‌خالد از امام صادق (علیه السلام) و ایشان از پدرش (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «حسن و حسین (علیها السلام) درحالی‌که کودک بودند، بیمار شدند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با دو مرد به عیادت آنها آمد، یکی از آنها گفت: ای ابالحسن (علیه السلام) اگر برای دو فرزندت نذری میکردی خدا آنها را شفا می‌داد. فرمود: «سه روز به شکرانه‌ی خدا روزه میگیرم». و فاطمه (سلام الله علیها) هم چنین گفت و حسن و حسین (علیها السلام) هم گفتند ما هم سه روز روزه می‌داریم و کنیزشان فضه هم چنین نذری کرد. خدا جامه‌ی عافیت بر بدن آنها پوشاند. صبح نیّت روزه داشتند و طعامی نداشتند».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مَرِضَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فَعَادَهُمَا جَدُّهُمَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَعَهُ أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ وَ عَادَهُمَا عَامَّهًُْ الْعَرَبِ فَقَالُوا یَا أَبَا الْحَسَنِ لَوْ نَذَرْتَ عَلَی وَلَدَیْکَ نَذْراً وَ کُلُّ نَذْرٍ لَا یَکُونُ لَهُ وَفَاءٌ فَلَیْسَ بِشَیْءٍ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) إِنْ بَرَأَ وَلَدَایَ مِمَّا بِهِمَا صُمْتُ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ شُکْراً وَ قَالَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) إِنْ بَرَأَ وَلَدَایَ مِمَّا بِهِمَا صُمْتُ لِلَّهِ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ شُکْراً وَ قَالَتْ جَارِیَهًٌْ یُقَالُ لَهَا فِضَّهًُْ إِنْ بَرَأَ سَیِّدَایَ مِمَّا بِهِمَا صُمْتُ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ شُکْراً فَأُلْبِسَ الْغُلَامَانِ الْعَافِیَهًَْ وَ لَیْسَ عِنْدَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) قَلِیلٌ وَ لَا کَثِیرٌ فَانْطَلَقَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِلَی شَمْعُونَ الْخَیْبَرِیِّ وَ کَانَ یَهُودِیّاً فَاسْتَقْرَضَ مِنْهُ ثَلَاثَهًَْ أَصْوَاعٍ مِنْ شَعِیرٍ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خوارزمی در مناقب خود از ابن‌عبّاس که ثعلبی و دیگر مفسّران نیز آن را نقل کرده اند، درباره‌ی آیه: یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطیراً گوید: حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) بیمار شدند و جدّشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به همراه ابوبکر و عمر به عیادتشان رفت و بسیاری دیگر از مردم عرب از ایشان عیادت کردند و گفتند: ای ابالحسن! کاش برای فرزندانت نذری بکنی و هر نذری که به جا آورده نشود ارزشی ندارد پس علی (علیه السلام) فرمود: «اگر پسرانم بهبود یابند، سه روز به شکرانه‌ی این نعمت روزه خواهم گرفت». و فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: «اگر پسرانم از بیماری شفا یابند سه روز روزه‌ی شکر می گیرم». و کنیزی به نام فضّه که از آن فاطمه (سلام الله علیها) بود نیز نذر کرد: «اگر سرورانم از بیماریشان شفا یابند، سه روز روزه می گیرم». پس خداوند لباس عافیت بر تن حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) پوشانید. درحالی‌که در خانه‌ی آل محمد (صلی الله علیه و آله) هیچ غذایی یافت نمی شد. از این رو امیرالمؤمنین نزد شمعون خیبری رفت که مردی یهودی بود و سه صاع جو از وی قرض گرفت.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَسْلَمَهًَْ‌بْنِ‌خَالِدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) مَرِضَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ هُمَا صَبِیَّانِ صَغِیرَانِ فَعَادَهُمَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَعَهُ رَجُلَانِ فَقَالَ أَحَدُهُمَا یَا أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) لَوْ نَذَرْتَ فِی ابْنَیْکَ نَذْراً إِنَّ اللَّهَ عَافَاهُمَا فَقَالَ أَصُومُ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ شُکْراً لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَذَلِکَ قَالَتْ فَاطِمَهًُْ (علیه السلام) وَ قَالَ الصَّبِیَّانِ وَ نَحْنُ أَیْضاً نَصُومُ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ وَ کَذَلِکَ قَالَتْ جَارِیَتُهُمْ فِضَّهًُْ فَأَلْبَسَهُمَا اللَّهُ عَافِیَتَهُ فَأَصْبَحُوا صِیَاماً وَ لَیْسَ عِنْدَهُمْ طَعَامٌ فَانْطَلَقَ عَلِیٌّ (علیه السلام) إِلَی جَارٍ لَهُ مِنَ الْیَهُودِ یُقَالُ لَهُ شَمْعُونُ یُعَالِجُ الصُّوفَ فَقَالَ هَلْ لَکَ أَنْ تُعْطِیَنِی جِزَّهًًْ مِنْ صُوفٍ تَغْزِلُهَا لَکَ ابْنَهًُْ مُحَمَّدٍ بِثَلَاثَهًِْ أَصْوُعٍ مِنْ شَعِیرٍ قَالَ نَعَمْ فَأَعْطَاهُ فَجَاءَ بِالصُّوفِ وَ الشَّعِیرِ وَ أَخْبَرَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَقَبِلَتْ وَ أَطَاعَتْ ثُمَّ عَمَدَتْ فَغَزَلَتْ ثُلُثَ الصُّوفِ ثُمَّ أَخَذَتْ صَاعاً مِنَ الشَّعِیرِ فَطَحَنَتْهُ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَهًَْ أَقْرَاصٍ لِکُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً وَ صَلَّی عَلِیٌّ (علیه السلام) مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) الْمَغْرِبَ ثُمَّ أَتَی مَنْزِلَهُ فَوُضِعَ الْخِوَانُ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ فَأَوَّلُ لُقْمَهًٍْ کَسَرَهَا عَلِیٌّ (علیه السلام) إِذَا مِسْکِینٌ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) أَنَا مِسْکِینٌ مِنْ مَسَاکِینِ الْمُسْلِمِینَ أَطْعِمُونِی مِمَّا تَأْکُلُونَ أَطْعَمَکُمُ اللَّهُ عَلَی مَوَائِدِ الْجَنَّهًِْ فَوَضَعَ اللُّقْمَهًَْ مِنْ یَدِه ... فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) ... وَ عَمَدَتْ إِلَی مَا کَانَ عَلَی الْخِوَانِ فَدَفَعَتْهُ إِلَی الْمِسْکِینِ وَ بَاتُوا جِیَاعاً وَ أَصْبَحُوا صِیَاماً لَمْ یَذُوقُوا إِلَّا الْمَاءَ الْقَرَاحَ ثُمَّ عَمَدَتْ إِلَی الثُّلُثِ الثَّانِی مِنَ الصُّوفِ فَغَزَلَتْهُ ثُمَّ أَخَذَتْ صَاعاً مِنَ الشَّعِیرِ وَ طَحَنَتْهُ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَهًَْ أَقْرِصَهًٍْ لِکُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً وَ صَلَّی عَلِیٌّ الْمَغْرِبَ مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ أَتَی مَنْزِلَهُ فَلَمَّا وُضِعَ الْخِوَانُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ فَأَوَّلُ لُقْمَهًٍْ کَسَرَهَا عَلِیٌّ (علیه السلام) إِذَا یَتِیمٌ مِنْ یَتَامَی الْمُسْلِمِینَ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ أَنَا یَتِیمٌ مِنْ یَتَامَی الْمُسْلِمِینَ أَطْعِمُونِی مِمَّا تَأْکُلُونَ أَطْعَمَکُمُ اللَّهُ عَلَی مَوَائِدِ الْجَنَّهًِْ فَوَضَعَ عَلِیٌّ (علیه السلام) اللُّقْمَهًَْ مِنْ یَدِه ... فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَهًُْ (علیه السلام)... ثُمَّ عَمَدَتْ فَأَعْطَتْهُ (علیه السلام) جَمِیعَ مَا عَلَی الْخِوَانِ وَ بَاتُوا جِیَاعاً لَمْ یَذُوقُوا إِلَّا الْمَاءَ الْقَرَاحَ وَ أَصْبَحُوا صِیَاماً وَ عَمَدَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فَغَزَلَتِ الثُّلُثَ الْبَاقِیَ مِنَ الصُّوفِ وَ طَحَنَتِ الصَّاعَ الْبَاقِیَ وَ عَجَنَتْهُ وَ خَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَهًَْ أَقْرَاصٍ لِکُلِّ وَاحِدٍ قُرْصاً وَ صَلَّی عَلِیٌّ (علیه السلام) الْمَغْرِبَ مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ أَتَی مَنْزِلَهُ فَقَرَّبَ إِلَیْهِ الْخِوَانَ وَ جَلَسُوا خَمْسَتُهُمْ فَأَوَّلُ لُقْمَهًٍْ کَسَرَهَا عَلِیٌّ (علیه السلام) إِذَا أَسِیرٌ مِنْ أُسَرَاءِ الْمُشْرِکِینَ قَدْ وَقَفَ بِالْبَابِ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) تَأْسِرُونَنَا وَ تَشُدُّونَنَا وَ لَا تُطْعِمُونَنَا فَوَضَعَ عَلِیٌّ (علیه السلام) اللُّقْمَهًَْ مِنْ یَدِه ... فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) ... وَ عَمَدُوا إِلَی مَا کَانَ عَلَی الْخِوَانِ فَأَعْطَوْهُ وَ بَاتُوا جِیَاعاً وَ أَصْبَحُوا مُفْطِرِینَ وَ لَیْسَ عِنْدَهُمْ شَیْءٌ قَالَ شُعَیْبٌ فِی حَدِیثِهِ وَ أَقْبَلَ عَلِیٌّ (علیه السلام) بِالْحَسَنِ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) نَحْوَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُمَا یَرْتَعِشَانِ کَالْفَرْخِ مِنْ شِدَّهًِْ الْجُوعِ فَلَمَّا بَصُرَ بِهِمُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) شَدَّ مَا یَسُوؤُنِی مَا أَرَی بِکُمْ انْطَلِقْ إِلَی ابْنَتِی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَانْطَلَقُوا إِلَیْهَا وَ هِیَ فِی مِحْرَابِهَا قَدْ لَصِقَ بَطْنُهَا بِظَهْرِهَا مِنْ شِدَّهًِْ الْجُوعِ وَ غَارَتْ عَیْنَاهَا فَلَمَّا رَآهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ضَمَّهَا إِلَیْهِ وَ قَالَ وَا غَوْثَاهْ بِاللَّهِ أَنْتُمْ مُنْذُ ثَلَاثٍ فِیمَا أَرَی فَهَبَطَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) خُذْ مَا هَیَّأَ اللَّهُ لَکَ فِی أَهْلِ بَیْتِکَ قَالَ وَ مَا آخُذُ یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) قَالَ هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ حَتَّی إِذَا بَلَغَ إِنَّ هذا کانَ لَکُمْ جَزاءً وَ کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً وَ قَالَ الْحَسَنُ‌بْنُ‌مِهْرَانَ فِی حَدِیثِهِ فَوَثَبَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی دَخَلَ مَنْزِلَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَرَأَی مَا بِهِمْ فَجَمَعَهُمْ ثُمَّ انْکَبَّ عَلَیْهِمْ یَبْکِی وَ یَقُولُ أَنْتُمْ مُنْذُ ثَلَاثٍ فِیمَا أَرَی وَ أَنَا غَافِلٌ عَنْکُمْ فَهَبَطَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ بِهَذِهِ الْآیَاتِ إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجِیراً.
امام صادق (علیه السلام)- امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) در دوران کودکی مریض شدند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به همراه دو نفر از یارانش به عیادت آنها رفتند. یکی از آن دو، به امام علی (علیه السلام) عرض کرد: «کاش برای شفای دو فرزند خویش برای خدا نذر می کردی»؟ فرمود: «[اگر آنها را شفا دهد]، برای شکر و سپاس خداوند، سه روز، روزه میگیرم و فاطمه (سلام الله علیها) نیز همین سخن را تکرار کرد و آن دو فرزند نیز گفتند: «ما هم سه روز، روزه می‌گیریم». و کنیز آنها فضّه نیز گفت: «من هم روزه میگیرم». پس خداوند آنان را شفا داد و آنان درحالی‌که غذایی نداشتند، روزه گرفتند. علی (علیه السلام) نزد همسایه یهودی خویش، شمعون که ریسنده پشم بود رفت و فرمود: «آیا این معامله را می‌پذیری که در مقابل ریسیدن مقداری از پشم گوسفند توسط دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، سه پیمانه جو به من دهی»؟ آن مرد یهودی پذیرفت. پس علی (علیه السلام) آن مقدار پشم گوسفند و آن سه پیمانه جو را آورد و فاطمه (سلام الله علیها) را از آن باخبر ساخت و ایشان پذیرفت. فاطمه (سلام الله علیها) رشتن آن مقدار پشم گوسفند را شروع کرد و هنگامی‌که یک‌سوّم آن را ریسید، یک پیمانه از آن جو را برداشت و آسیا کرد و پنج قرص نان پخت که به هرکدام از آنها، یک قرص نان اختصاص می‌یافت. علی (علیه السلام) به همراه محمّد (صلی الله علیه و آله)، نماز مغرب را به‌جای آورد و به منزل آمد و سفره را پهن کردند و همه‌ی آنها بر سر سفره نشستند و آن هنگام که علی (علیه السلام) اوّلین لقمه را برداشت، فقیری کنار درآمد و گفت: «سلام علیکم ای اهل بیت محمّد (صلی الله علیه و آله)! من فقیری مسلمان هستم. از آن غذایی که می‌خورید، به من نیز بدهید. خداوند شما را از سفره‌های بهشتی بهره‌مند سازد. پس علی (علیه السلام) لقمه‌ی خویش بر زمین گذاشت ... پس دست به سفره برد و آنچه بر سفره بود، همه را به آن شخص فقیر بخشید و شکم گرسنه سر بر بالین نهادند و فقط آب نوشیدند. آن ها روز بعد را نیز روزه گرفتند. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به سراغ یک‌سوّم دیگر آن پشم گوسفند رفت و آن را ریسید، و یک پیمانه دیگر از آن جو برداشت و آسیاب کرد و پنج قرص نان پخت که به هرکدام از آنها یک قرص نان می رسید. علی (علیه السلام) همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز مغرب را به‌جای آورد و به منزل خویش آمد. سفره را پهن کردند و همه‌ی آنها بر سر سفره نشستند، و آن هنگام که علی (علیه السلام) اوّلین لقمه‌ی خویش را برداشت، یتیم مسلمانی در آستانه در ظاهر شد و گفت: «سلام علیکم ای اهل بیت محمّد (صلی الله علیه و آله)! من یتیمی مسلمان هستم، از آن غذایی که می‌خورید، به من نیز بدهید، خداوند شما را از سفره‌های بهشتی بهره‌مند سازد». پس علی (علیه السلام) لقمه‌ی خویش را بر زمین گذاشت و سپس حضرت فاطمه (سلام الله علیها) هرآنچه بر سفره بود به آن یتیم بخشید، و درحالت گرسنگی شب را به صبح رساندند و تنها آب نوشیدند. روز بعد را نیز روزه گرفتند و فاطمه (سلام الله علیها) یک‌سوّم باقیمانده از آن پشم گوسفند را ریسید و آخرین پیمانه از آن جو را آسیاب و خمیر کرد و از آن پنج قرص نان تهیه کرد که هر قرص نان به یکی از آنان اختصاص داشت. علی (علیه السلام) به همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) نماز مغرب را به‌جای آورد و به منزل آمد. سفره پهن شد و همه‌ی آنها بر سر سفره نشستند. هنگامی‌که علی (علیه السلام) اوّلین لقمه‌ی خویش را برداشت، یکی از اسیران مشرک بر در ایستاد و گفت: «سلام علیکم ای اهل بیت محمّد (صلی الله علیه و آله)! ما را اسیر می‌کنید و به بند می کشید و به ما غذا نمی‌دهید»؟! پس علی (علیه السلام) لقمه را بر زمین گذاشت. پس دست بهسفره بردند و آنچه بر سر سفره بود را به آن اسیر دادند ... و شب را با گرسنگی به صبح رساندند و تا صبح روز بعد، بدون غذا ماندند. علی (علیه السلام)، حسن و حسین (علیهم السلام) را نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برد، درحالی‌که آن دو از شدّت گرسنگی مثل جوجه می‌لرزیدند. هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن دو را دید، فرمود: «ای ابالحسن (علیه السلام)! حال و روز شما خیلی مرا ناراحت می‌کند؛ بشتاب، نزد فاطمه (سلام الله علیها) برویم. پس با شتاب رفتند. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در محراب بود و از شدّت گرسنگی شکمش به پشتش چسبیده بود و چشم‌هایش گود افتاده بود. هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ایشان را در آن حالت دید، وی را در آغوش گرفت و فرمود: «وای بر من! سه روز است که شما در این حالت هستید»! پس جبرئیل (علیه السلام) فرود آمد و عرض کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آن را بگیر و در جمع اهل بیت خویش، گوارایت باد». حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چه چیزی را بگیرم»؟ عرض کرد: هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئًا مَّذْکُورًا ... إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُورًا و حسن‌بن‌مهران در حدیث خود نقل می‌کند: پیامبر (صلی الله علیه و آله) باسرعت به خانه‌ی فاطمه (سلام الله علیها) رفت و حال و وضع آنان را مشاهده کرد پس آنان را در آغوش گرفت و اشک ریخت و فرمود: «سه روز است که شما در این حالت هستید و من از شما بی‌خبر هستم». پس جبرئیل این آیات را بر ایشان نازل کرد: إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا * عَیْنًا یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیرًا.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- تفسیر فرات‌بن‌إبراهیم أَبُوالْقَاسِمِ الْعَلَوِیُّ عَنْ فُرَاتِ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ مُعَنْعَناً عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ مَرِضَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) مَرَضاً شَدِیداً فَعَادَهُمَا سَیِّدُ وُلْدِ آدَمَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ عَادَهُمَا أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ فَقَالَ عُمَرُ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) یَا أَبَاالْحَسَنِ إِنْ نَذَرْتَ لِلَّهِ نَذْراً وَاجِباً فَإِنَّ کُلَّ نَذْرٍ لَا یَکُونُ لِلَّهِ فَلَیْسَ فِیهِ وَفَاءٌ فَقَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) إِنْ عَافَی اللَّهُ وَلَدَیَّ مِمَّا بِهِمَا صُمْتُ لِلَّهِ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ مُتَوَالِیَاتٍ وَ قَالَتِ الزَّهْرَاءُ (سلام الله علیها) مِثْلَ مَا قَالَ زَوْجُهَا وَ کَانَتْ لَهُمَا جَارِیَهًٌْ بَرْبَرِیَّهًٌْ تُدْعَی فِضَّهًَْ قَالَتْ إِنْ عَافَی اللَّهُ سَیِّدَیَّ مِمَّا بِهِمَا صُمْتُ لِلَّهِ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ وَ سَاقَ الْحَدِیثَ نَحْواً مِمَّا مَرَّ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِنَّ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَخَذَ بِیَدِ الْغُلَامَیْنِ وَ هُمَا کَالْفَرْخَیْنِ لَا رِیشَ لَهُمَا یَرْتَعِشَانِ مِنَ الْجُوعِ فَانْطَلَقَ بِهِمَا إِلَی مَنْزِلِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیْهِمَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) اغْرَوْرَقَتْ عَیْنَاهُ بِالدُّمُوعِ وَ أَخَذَ بِیَدِ الْغُلَامَیْنِ فَانْطَلَقَ بِهِمَا إِلَی فَاطِمَهًَْ الزَّهْرَاءِ (علیه السلام) فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیْهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ تَغَیَّرَ لَوْنُهَا وَ إِذَا بَطْنُهَا لَاصِقٌ بِظَهْرِهَا انْکَبَّ عَلَیْهَا یُقَبِّلُ بَیْنَ عَیْنَیْهَا وَ نَادَتْهُ بَاکِیَهًًْ وَا غَوْثَاهْ بِاللَّهِ ثُمَّ بِکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مِنَ الْجُوعِ قَالَ فَرَفَعَ رَأْسَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ أَشْبِعْ آلَ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) فَهَبَطَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) اقْرَأْ قَالَ وَ مَا أَقْرَأُ قَالَ اقْرَأْ إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً إِلَی آخِرِ ثَلَاثِ آیَاتٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در تفسیر فرات‌بن‌ابراهیم، ابوالقاسم العلویّ از فرات‌بن‌ابراهیم با بیان سند حدیث از جعفربن‌محمّد (علیه السلام) از پدرش از جدّش (علیه السلام) [نقل کرد که] فرمود: «حسن و حسین (علیها السلام) به شدّت مریض شدند و سرور فرزندان آدم محمّد (صلی الله علیه و آله) به عیادت آن دو آمد و ابوبکر و عمر از آن دو عیادت کردند. عمر به امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) گفت: «ای اباالحسن (علیه السلام)! اگر برای خدا نذر واجبی بکنی، [فرزندانت شفا می‌یابند]؛ چون هر نذری که برای خدا نباشد، وفای به آن [واجب] نیست». علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) فرمود: «اگر خداوند دو فرزندم را از بیماری‌ای که دارند عافیّت بخشد، سه روز پشت‌سر هم برای خدا روزه میگیرم». و زهرا (سلام الله علیها) مانند گفته همسرش گفت و کنیزکی مغربیّه داشتند که فضّه نام داشت، او هم گفت: «اگر خداوند دو سرورم را از بیماری‌ای که دارند عافیت بخشد سه روز برای خدا روزه میگیرم». ... امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) دست دو کودک را که مانند دو جوجه بی‌پر از گرسنگی می‌لرزیدند گرفت و آنها را به منزل پیامبر (صلی الله علیه و آله) برد. هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) آن دو را دید، چشمانش از اشک پر شد و دست دو کودک را گرفت و همراه آنها به‌سوی فاطمه زهرا (سلام الله علیها) رفت و هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را دید که رنگش تغییر کرده و شکمش به کمرش چسبیده، او را به سینه‌اش چسباند و پیشانیش را بوسید و فاطمه (سلام الله علیها) با گریه فرمود: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! از خدا و سپس از تو به خاطر گرسنگی یاری می‌طلبم»! فرمود: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) سرش را به‌سوی آسمان بلند کرد درحالی‌که می‌گفت: «خدایا آل محمّد (علیهم السلام) را سیر بگردان»! پس جبرئیل فرود آمد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) بخوان»! فرمود: «چه بخوانم»؟ گفت: بخوان: إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجِیراً یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً.
الصّادق (علیه السلام)- یُوفُونَ بِالنَّذْرِ یَعْنِی عَلِیّاً وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ (علیهم السلام) وَ جَارِیَتَهُمْ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً یَکُونُ عَابِساً کَلُوحاً.
امام صادق (علیه السلام)- یُوفُونَ بِالنَّذْرِ مقصود علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و کنیز آنها است و وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً یعنی عبوس و زشت چهره است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَسْبَاطٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِ ابْنِ‌دَأْبٍ قَالَ ... قال یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مَا عَمِلْتَ فِی لَیْلَتِکَ قَالَ وَ لِمَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ نَزَلَتْ فِیکَ أَرْبَعَهًُْ مَعَالِیَ قَالَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی کَانَتْ مَعِی أَرْبَعَهًُْ دَرَاهِمَ فَتَصَدَّقْتُ بِدِرْهَمٍ لَیْلًا وَ بِدِرْهَمٍ نَهَاراً وَ بِدِرْهَمٍ سِرّاً وَ بِدِرْهَمٍ عَلَانِیَهًًْ قَالَ فَإِنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ فِیکَ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ ثُمَّ قَالَ لَهُ فَهَلْ عَمِلْتَ شَیْئاً غَیْرَ هَذَا فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ أَنْزَلَ عَلَیَّ سَبْعَ عَشْرَهًَْ آیَهًًْ یَتْلُو بَعْضُهَا بَعْضاً مِنْ قَوْلِهِ إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً إِلَی قَوْلِهِ إِنَّ هذا کانَ لَکُمْ جَزاءً وَ کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً قَوْلِهِ وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای علی (علیه السلام)! در شبی [که گذشت] چه کاری انجام دادی؟ عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! برای چه [می‌پرسی]»؟! فرمود: «درباره‌ی تو چهار مقام بلند نازل شد». عرض کرد: «پدر و مادرم به فدایت! چهار درهم داشتم، درهمی را شب، درهمی را روز، درهمی را در نهان و درهمی را آشکارا صدقه دادم». فرمود: «خداوند درباره‌ی تو نازل فرمود: آنها که اموال خود را، شب و روز، پنهان و آشکار، انفاق می‌کنند، مزدشان نزد پروردگارشان است نه ترسی بر آنهاست، و نه غمگین می‌شوند. (بقره/۲۷۴) سپس به او فرمود: «آیا کاری غیر از این انجام دادی؟ چون خداوند هفده آیه‌ی پی‌درپی بر من نازل کرده است که از آیه: إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً تا ... إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُورًا».
الحسن (علیه السلام)- یُوفُونَ بِالنَّذْرِ یَعْنِی یُتِمُّونَ الْوَفَاءَ بِه.
امام حسن (علیه السلام)- یُوفُونَ بِالنَّذْر یعنی آنان به نذر خود وفا می‌کنند.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْل عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یُوفُونَ بِالنَّذْرِ الَّذِی أَخَذَ عَلَیْهِمْ مِنْ وَلَایَتِنَا.
امام کاظم (علیه السلام)- محمّدبن‌فضیل از امام موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: یُوفُونَ بِالنَّذْرِ، نقل می‌کند که فرمود: «به آن عهد و پیمانی که درخصوص ولایت از آنها گرفته شده، برای خدا وفا می‌کنند (پایبند هستند)».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- رُوِّینَا عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) نَهَی عَنِ النَّذْرِ لِغَیْرِ اللَّهِ وَ نَهَی عَنِ النَّذْرِ فِی مَعْصِیَهًِْ أَوْ قَطِیعَهًِْ الرَّحِمِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از نذرکردن برای غیر خدا نهی فرمود و از نذر در معصیت یا قطع رحم نهی فرمود.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الْمُسْتَطِیرُ الْعَظِیم.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- مُسْتَطِیر یعنی عظیم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یَا عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ بَعْدَ الْبَعْثِ مَا هُوَ أَشَدُّ مِنَ الْقَبْرِ یَوْمَ یَشِیبُ فِیهِ الصَّغِیرُ وَ یَسْکَرُ فِیهِ الْکَبِیرُ وَ یَسْقُطُ فِیهِ الْجَنِینُ وَ تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَهًٍْ عَمَّا أَرْضَعَتْ یَوْمٌ عَبُوسٌ قَمْطَرِیرٌ یَوْمَ کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً إِنَّ فَزَعَ ذَلِکَ الْیَوْمِ لَیُرْهِبُ الْمَلَائِکَهًَْ الَّذِینَ لَا ذَنْبَ لَهُمْ وَ تَرْعُدُ مِنْهُ السَّبْعُ الشِّدَادُ وَ الْجِبَالُ الْأَوْتَادُ وَ الْأَرْضُ الْمِهَادُ وَ تَنْشَقُّ السَّمَاء.
امام علی (علیه السلام)- بندگان خدا! همانا پس از برانگیخته‌شدن از قبر با چیزی روبرو هستید که از [عذاب] قبر دشوارتر است، و آن روزی است که خردسال در آن روز پیر شود و بزرگسال و به مستی و بیهوشی درآید، و کودکان نارس در جنین بیفتند، و هر زن شیردهی از کودک شیرخوارش غافل گردد، روزی که چهره درهم کشیده، و اخم برهم بسته، روزی که شرّ آن در همه‌جا پخش است، همانا ترس آن روز فرشتگانی را که گناهی ندارند به هراس اندازد، و آسمان‌های هفتگانه و کوه‌های استوار و زمین گسترده و گاهوار از بیم آن بلرزه افتند، و آسمان بشکافد.