آیه وَ یَقُولُونَ مَتى هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ [28]
آنان مىگویند: «اگر راست مىگویید، این پیروزى [شما] کى خواهد بود؟!»
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَحَدِ الْمَحْمُودِ الَّذِی ... یُفَرَّقُ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ بِخُرُوجِ دَابَّهًِْ الْأَرْض ... فَالْمُسْلِمُونَ یَوْمَئِذٍ أَهْلُ صَوَابٍ لِلدِّینِ أُذِنَ لَهُمْ فِی الْکَلَامِ فَیَوْمَئِذٍ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ جاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا فَلَا یَقْبَلُ اللَّهُ یَوْمَئِذٍ إِلَّا دِینَهُ الْحَقَّ أَلا لِلهِ الدِّینُ الْخالِصُ فَیَوْمَئِذٍ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ أَوَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَی الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْکُلُ مِنْهُ أَنْعامُهُمْ وَ أَنْفُسُهُمْ أَ فَلا یُبْصِرُونَ وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ قُلْ یَوْمَ الْفَتْحِ لا یَنْفَعُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِیمانُهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ انْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ.
امام علی (علیه السلام)- ستایش مخصوص خداوند یکتا و ستایش شده است ... [در دوران ظهور حضرت مهدی (علیه السلام)] به سبب خروج دابهًْ الارض [اشاره به آیه ۸۲ از سوره نمل که در روایات به امام علی (علیه السلام) تفسیر شده است] حق از باطل جدا شود ... و مسلمانان در آن روز، اهل دین راستین هستند، به آنان اجازهی سخنگفتن [و اظهار عقیده] داده میشود و تأویل این آیه در آن روز است: و امر پروردگار تو فرا رسد و فرشتگان صف در صف (فجر/۲۲) و خداوند در آن روز، جز دین خالص خود را نمیپذیرد: آگاه باشید که دین خالص از آن خداست (زمر/۳) و در آن روز این آیات تأویل میشود: أَوَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَی الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْکُلُ مِنْهُ أَنْعامُهُمْ وَ أَنْفُسُهُمْ أَ فَلا یُبْصِرُونَ* وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ* قُلْ یَوْمَ الْفَتْحِ لا یَنْفَعُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِیمانُهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ* فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ انْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَی الْأَرْضِ الْجُرُزِ قَالَ: الْأَرْضُ الْخَرَابُ وَ هُوَ مَثَلٌ ضَرَبَهُ اللَّهُ فِی الرَّجْعَهًِْ وَ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فَلَمَّا أَخْبَرَهُمْ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) بِخَبَرِ الرَّجْعَهًِْ قَالُوا مَتی هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ وَ هَذِهِ مَعْطُوفَهًٌْ عَلَی قَوْلِهِ وَ لَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنی دُونَ الْعَذابِ الْأَکْبَرِ فَقَالُوا مَتی هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ فَقَالَ اللَّهُ قُلْ لَهُمْ یَوْمَ الْفَتْحِ لا یَنْفَعُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِیمانُهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ انْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- أَوَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَی الْأَرْضِ الْجُرُزِ گفت: [منظور] زمین ویرانشده است و این مَثَلی است که خدا دربارهی رجعت و قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زده است. وقتیکه رسولخدا (صلی الله علیه و آله) خبر رجعت را به آن مشرکان داد، گفتند: اگر راست میگویید، این پیروزی چه وقت خواهد بود؟ (سجده/۲۸) و این آیه عطف شده بر آیه: وَ لَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنی دُونَ الْعَذابِ الْأَکْبَرِ و چون آن آیه نازل شد، مشرکان گفتند: مَتی هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ و خداوند [در جوابشان] فرمود: [به آنها] بگو: در روز پیروزی، ایمان آوردن کافران سودشان ندهد، و مهلتشان ندهند. (سجده/۲۹) ای محمّد (صلی الله علیه و آله) ![از آنها روی بگردان] منتظر باش، که آنها نیز در انتظارند. (سجده/۳۰)