آیه وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوازينُهُ [8]
و امّا كسي كه ترازوهاي [اعمال] او سبك است.
الصّادقین (علیها السلام)- فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَهُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَةٍ وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ وَ أَنْکَرَ وَلَایَهًَْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَأُمُّهُ هاوِیَةٌ فَهِیَ النَّارُ جَعَلَهَا اللَّهُ لَهُ أُمّاً وَ مَأْوَاهُ.
امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ او امیرمؤمنان (علیه السلام) است. فَهُوَ فِی عِیشَةٍ رَّاضِیَةٍ* وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ و ولایت حضرت علی (علیه السلام) را انکار کرد. فَأُمُّهُ هَاوِیَةٌ؛ یعنی آتش دوزخ، خداوند آن را مادر و پناهگاه او قرار می دهد.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ ثَقَّلَ الْخَیْرَ عَلَی أَهْلِ الدُّنْیَا کَثِقَلِهِ فِی مَوَازِینِهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ إِنَّ اللَّهَ خَفَّفَ الشَّرَّ عَلَی أَهْلِ الدُّنْیَا کَخِفَّتِهِ فِی مَوَازِینِهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
امام باقر (علیه السلام)- خداوند نیکی‌ها را بر اهل دنیا سنگین کرده همان‌گونه که میزان آن‌ها را در قیامت سنگین فرموده است، و برای اهل شرّ و فساد نیز شرّ را سبک شمرده همان‌طور که میزان آن‌ها را در قیامت سبک کرده است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) یَقُولُ فِیهِ وَ قَدْ سَأَلَهُ رَجُلٌ عَمَّا اشْتَبَهَ عَلَیْهِ مِنَ الْآیَاتِ: وَ أَمَّا قَوْلُهُ مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ وَ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَإِنَّمَا یَعْنِی الْحِسَابَ تُوزَنُ الْحَسَنَاتُ وَ السَّیِّئَاتُ وَ الْحَسَنَاتُ ثِقْلُ الْمِیزَانِ وَ السَّیِّئَاتُ خِفَّهًُْ الْمِیزَانِ.
امام علی (علیه السلام)- از امام علی (علیه السلام) در جواب مردی‌که درباره‌ی تفسیر آیاتی سؤال می‌کرد، روایت شده است که فرمود: «و امّا سخن خداوند: ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ و مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ؛ معنی آن این است که پس هرکه ترازوهایش گران باشد و هرکه ترازوهایش سبک باشد. جز این نیست که حساب را قصد دارد و خوبی‌ها و بدی‌ها سنجیده می‌شود و خوبی‌ها سنگینی ترازو و بدی‌ها سبکی ترازو است».
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ بِالْحَسَنَاتِ فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَةٍ وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ قَالَ: مِنَ الْحَسَنَاتِ.
امام صادق (علیه السلام)- فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ [یعنی] با کارهای نیک. فَهُوَ فِی عِیشَةٍ رَّاضِیَةٍ* وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ [یعنی] از کارهای نیک [سبک است].
الصّادق (علیه السلام)- أَ وَ لَیْسَ تُوزَنُ الْأَعْمَالُ؟ قَالَ (علیه السلام) لَا إِنَّ الْأَعْمَالَ لَیْسَتْ بِأَجْسَامٍ وَ إِنَّمَا هِیَ صِفَهًُْ مَا عَمِلُوا وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَی وَزْنِ الشَّیْءِ مَنْ جَهِلَ عَدَدَ الْأَشْیَاءِ وَ لَا یَعْرِفُ ثِقْلَهَا أَوْ خِفَّتَهَا وَ إِنَّ اللَّهَ لا یَخْفی عَلَیْهِ شَیْءٌ قَالَ فَمَا مَعْنَی الْمِیزَانِ؟ قَالَ (علیه السلام) الْعَدْلُ قَالَ فَمَا مَعْنَاهُ فِی کِتَابِهِ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ قَالَ (علیه السلام) فَمَنْ رَجَحَ عَمَلُهُ.
امام صادق (علیه السلام)- هشام‌بن‌حکم روایت کرده است: مرد زندیق از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «مگر اعمال را وزن نمی‌کنند»؟ فرمود: «نه، اعمال اجسام نیستند آن‌ها صفت کارهای مردم است، کسی احتیاج به وزن‌کردن دارد که تعداد اشیاء را نمی‌داند و سنگینی و سبکی آن‌ها بر او پوشیده است، [درحالی‌که] چیزی بر او مخفی نیست». گفت: «پس میزان چیست»؟ فرمود: «عدالت». گفت: «پس معنی این آیه: فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ در قرآن چیست»؟ فرمود: «هرکس عملش برتری یابد».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَوَّلُ مَنْ تَرْجَحُ کِفَّهًُْ حَسَنَاتِهِ فِی الْمِیزَانِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ ذَلِکَ أَنَّ مِیزَانَهُ لَا یَکُونُ فِیهِ إِلَّا الْحَسَنَاتُ وَ تَبْقَی کِفَّهًُْ السَّیِّئَاتِ فَارِغَهًًْ لَا سَیِّئَهًَْ فِیهَا، لِأَنَّهُ لَمْ یَعْصِ اللَّهَ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ!!! فَذَلِکَ قَوْلُهُ: فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- نخستین کسی که کفّه‌ی حسنات او در ترازوی روز قیامت برتری پیدا می‌کند، علیّ‌بن‌ابی طالب (علیه السلام) است. و این بدان جهت است که در ترازوی او جز حسنات وجود ندارد و کفّه‌ی بدی‌ها خالی است و چیزی در آن نیست، چون او به اندازه‌ی یک چشم به هم زدن گناه نکرده است و این است سخن خداوند: فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ* فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَةٍ.
الصّادقین (علیها السلام)- مَا فِی الْمِیزَانِ شَیْءٌ أَثْقَلَ مِنَ الصَّلَاهًِْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَتُوضَعُ أَعْمَالُهُ فِی الْمِیزَانِ فَتَمِیلُ بِهِ فَیُخْرِجُ (صلی الله علیه و آله) الصَّلَاهًَْ عَلَیْهِ فَیَضَعُهَا فِی مِیزَانِهِ فَیَرْجَحُ بِهِ.
امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- چیزی در ترازوی اعمال، سنگین‌تر از صلوات بر محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) نیست. [در قیامت] اعمال فردی [بدون صلواتش] را می‌آورند و در میزان قرار می‌دهند، می‌بینند سبک است، آنگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) صلوات‌ها را آورده در میزان این فرد قرار میدهد که موجب سنگینی آن می‌گردد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَقَوْلُهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَعْنِی وَحْدَانِیَّتَهُ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ الْأَعْمَالَ إِلَّا بِهَا وَ هِیَ کَلِمَهًُْ التَّقْوَی یُثَقِّلُ اللَّهُ بِهِ الْمَوَازِینَ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- و عبارت لا اله الّا اللَّه یعنی شهادت به وحدانیّت حقّ تعالی، اعمال بندگان قبول نمی‌شود مگر به آن و این کلمه‌ی تقوی است که در روز قیامت ترازوی عمل به واسطه‌ی آن سنگین می‌شود.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ سَلَّمَ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ شَهَادَتَیْنِ تُصْعِدَانِ الْقَوْلَ وَ تَرْفَعَانِ الْعَمَلَ لَا یَخِفُّ مِیزَانٌ تُوضَعَانِ فِیهِ وَ لَا یَثْقُلُ مِیزَانٌ تُرْفَعَانِ {مِنْهُ}.
امام علی (علیه السلام)- گواهی می‌دهیم که خدایی جز خدای یگانه نیست و شریکی ندارد. گواهی می‌دهیم که حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) بنده و فرستاده‌ی اوست. این دو گواهی (شهادتین) گفتار را بالا می‌برند، و کردار و عمل را به پیشگاه خدا می‌رسانند، ترازویی که این دو گواهی را در آن می‌نهند سبک نخواهد بود. و اگر بردارند با چیزی دیگری سنگین نخواهد شد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- التَّسْبِیحُ نِصْفُ الْمِیزَانِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ یَمْلَأُ الْمِیزَانَ.
امام علی (علیه السلام)- سبحان اللَّه گفتن، نیمی از میزان اعمال است [که نیم آن را پر کند] و الحمد للَّه همه‌ی میزان را پر می‌کند.
الباقر (علیه السلام)- مَنْ کَانَ ظَاهِرُهُ أَرْجَحَ مِنْ بَاطِنِهِ خَفَّ مِیزَانُهُ.
امام باقر (علیه السلام)- هرکس ظاهرش بر باطنش رجحان داشته باشد میزانش سبک خواهد شد.
الصّادق (علیه السلام)- فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ و نُصِبَتِ الْمَوَازِینُ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ فَهُوَ الْکَرِیمُ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَهُوَ اللَّئِیمُ.
امام صادق (علیه السلام)- روز قیامت که ترازوها نصب گردند هرکس اعمال خیرش سنگین شد او بزرگوار است، و هرکس کارهای شرّش سنگین گردید، او پست خواهد شد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَةٍ أَیْ فِی عَیْشٍ فِی جَنَّهًٍْ قَدْ رَضِیَ عَیْشَهُ فِیهَا.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ* فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَةٍ؛ یعنی زندگی در بهشت که از آن زندگی راضی است.