آیه ۸ - سوره منافقون

آیه يَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَى الْمَدينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لكِنَّ الْمُنافِقينَ لا يَعْلَمُونَ [8]

آن‌ها مى‌گويند: «اگر به مدينه باز گرديم، عزيزان، ذليلان را بيرون مى‌كنند»! در‌‌حالى‌كه عزّت مخصوص خدا و پيامبر او و مؤمنان است؛ ولى منافقان نمى‌دانند.

آن‌ها می‌گویند: «اگر به مدینه باز گردیم، عزیزان، ذلیلان را بیرون می‌کنند»! درحالی‌که عزّت مخصوص خدا و پیامبر او و مؤمنان است؛ ولی منافقان نمی‌دانند

۱ -۱
(منافقون/ ۸)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ زَیْدِ‌بْنِ‌أَرْقَمَ قَالَ: کُنَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی سَفَرٍ قَالَ فَسَمِعْتُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌أُبَیِّ‌بْنِ‌السَّلُولِ یَقُولُ وَ اللَّهِ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَی الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَ قَالَ {زَیْدُ‌بْنُ‌أَرْقَمَ} فَجِئْتُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرْتُهُ {عَنْ ذَلِکَ} فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی سُورَهًَْ الْمُنَافِقِینَ {هَذِهِ السُّورَهًَْ} مِنْ أَوَّلِهَا إِلَی آخِرِهَا وَ أَنْزَلَ عُذْرِی وَ تَصْدِیقِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از زیدبن‌أرقم نقل شده: در سفری با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودیم. [زید در ادامه سخنانش] گفت: از عبدالله‌بن أبی‌بن‌سلول شنیدم که می‌گوید: به خدا سوگند «اگر به مدینه باز گردیم، عزیزان، ذلیلان را بیرون می‌کنند»! زیدبن‌ارقم گفت: به‌سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمدم و از آن [سخن] به ایشان خبر دادم؛ پس خدای تعالی سوره‌ی منافقین را از اوّل تا آخرش نازل فرمود و معذوربودن و تصدیق مرا نازل فرمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۴
فرات الکوفی، ص۴۸۵
۱ -۲
(منافقون/ ۸)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ‌بْنَ‌أُبَیِّ {بْنِ} سَلُولٍ کَانَ یَتَنَحَّی مِنَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) مَعَ الْمُنَافِقِینَ فِی نَاحِیَهًٍْ مِنَ الْعَسْکَرِ لِیَخُوضُوا فِی أَمْرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی غَزْوَهًِْ حُنَیْنٍ فَلَمَّا أَقْبَلَ رَاجِعاً إِلَی الْمَدِینَهًِْ رَأَی جَفَّالًا وَ هُوَ مُسْلِمٌ لَطَمَ لِلْحَمْقَاءِ وَ هُوَ مُنَافِقٌ فَغَضِبَ ابْنُ أُبَیِّ {بْنِ} سَلُولٍ وَ قَالَ لَوْ کَفَفْتُمْ إِطْعَامَ هَؤُلَاءِ لَتَفَرَقُّوا عَنْهُ یَعْنِی عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ اللَّهِ لَئِنْ رَجَعْنَا مِنْ غَزَوْتِنَا هَذِهِ إِلَی الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ یَعْنِی نَفْسَهُ وَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرَ زَیْدُ‌بْنُ‌أَرْقَمَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) بِمَقَالِهِ فَأَتَی ابْنُ أُبَیِّ {بْنِ} سَلُولٍ فِی أَشْرَافِ الْأَنْصَارِ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) یَعْذُرُونَهُ وَ یُکَذِّبُونَ زَیْداً فَاسْتَحْیَا زَیْدٌ فَکَفَّ عَنْ إِتْیَانِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَنَزَل ... یَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَی الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یَعْنِی وَ الْقُوَّهًُْ وَ الْقُدْرَهًُْ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَصْحَابِهِ عَلَی الْمُنَافِقِینَ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِیَدِ زَیْدٍ وَ عَرَکَهَا وَ قَالَ أَبْشِرْ یَا صَادِقُ فَقَدْ صَدَّقَ اللَّهُ حَدِیثَکَ وَ أَکْذَبَ صَاحِبَکَ الْمُنَافِقَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: در جنگ حنین عبدالله‌بن‌ابیّ‌بن‌سلول [سر دسته‌ی منافقان] همراه [دیگر] منافقان در یک طرف از لشگر [جمع شده] از پیامبر (صلی الله علیه و آله) دور می‌شدند تا به [نقشه و دسیسه در] امر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بپردازند و هنگامی‌که [عبدالله‌بن‌ابیّ] خواست به مدینه برگردد «جفّالِ» مسلمان را دید که به‌صورت «حمقاء» منافق سیلی زد. در نتیجه عبدالله‌بن‌ابیّ‌بن سلول خشمگین شد و گفت: «اگر از اطعام به این‌ها خودداری می‌کردید، از اطراف او یعنی از اطراف پیامبر (صلی الله علیه و آله) پراکنده می‌شدند. اگر از این جنگ به مدینه باز گردیم، عزیزان، ذلیلان را بیرون می‌کنند»؛ منظور او [از عزیزان] خودش و [از ذلیلان] پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود. زیدابن‌ارقم [که نوجوان بود] سخن او را به پیامبر (صلی الله علیه و آله) خبر داد؛ پس عبدالله‌بن ابیّ‌بن‌سلول با بزرگان انصار نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد؛ بزرگان انصار او را معذور داشته و زید را تکذیب کردند؛ در نتیجه زید خجالت کشید و از آمدن به حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خودداری کرد؛ پس نازل شد: یَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَی الْمدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ؛ یعنی نیرو و قدرت برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اصحاب او برضدّ منافقین است. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست زید را و گوش او را گرفت و فرمود: «بشارت باد بر تو ای راستگو! خداوند سخنت را تصدیق فرمود و دروغ رفیقِ منافقت را آشکار ساخت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۴
المناقب، ج۲، ص۸۱؛ «ان عبدالله بن ابی ... إیتان رسول الله (ص) فنزل» محذوف/ بحارالأنوار، ج۴۱، ص۶۴

درحالی که عزّت مخصوص خدا و پیامبر او و مؤمنان است؛ ولی منافقان نمی‌دانند

۲ -۱
(منافقون/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَوَّضَ إِلَی الْمُؤْمِنِ أُمُورَهُ کُلَّهَا وَ لَمْ یُفَوِّضْ إِلَیْهِ أَنْ یَکُونَ ذَلِیلًا أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ فَالْمُؤْمِنُ یَکُونُ عَزِیزاً وَ لَا یَکُونُ ذَلِیلًا ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ أَعَزُّ مِنَ الْجَبَلِ إِنَّ الْجَبَلَ یُسْتَقَلُّ مِنْهُ بِالْمَعَاوِلِ وَ الْمُؤْمِنَ لَا یُسْتَقَلُّ مِنْ دِینِهِ شَیْءٌ.

امام صادق (علیه السلام)- ابی‌الحسن أَحمَسی از قول امام صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: خداوند عزّوجلّ مؤمن را صاحب اختیار تمام امور خویش قرار داد، ولی این اختیار را به وی نداد که ذلیل باشد. مگر سخن خداوند عزّوجلّ را نشنیده‌ای که می‌فرماید: وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ مؤمن عزیز است و ذلیل نخواهد بود. سپس فرمود: «مؤمن از کوه عزیزتر است، کوه را با کلنگ میکَنند و از حجم آن میکاهند، ولی هیچ چیزی نمیتواند از دین مؤمن بکاهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۴
الکافی، ج۵، ص۶۳/ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۷۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۶، ص۱۵۶/ بحارالأنوار، ج۹۷، ص۹۲/ مشکاهًْ الأنوار، ص۵۰/ مشکاهًْ الأنوار، ص۹۶/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۲
(منافقون/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَوَّضَ إِلَی الْمُؤْمِنِ أُمُورَهُ کُلَّهَا وَ لَمْ یُفَوِّضْ إِلَیْهِ أَنْ یُذِلَّ نَفْسَهُ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ فَالْمُؤْمِنُ یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ عَزِیزاً وَ لَا یَکُونَ ذَلِیلًا یُعِزُّهُ اللَّهُ بِالْإِیمَانِ وَ الْإِسْلَامِ.

امام صادق (علیه السلام)- سماعهًْ گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «خداوند عزّوجلّ مؤمن را صاحب اختیار تمام امور خویش قرار داد، ولی این اختیار را به وی نداده است که نَفس خویش را ذلیل سازد؛ مگر این سخن خداوند عزّوجلّ نشینده‌ای که می‌فرماید: وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ مؤمن باید عزیز باشد و نباید ذلیل باشد. خداوند او را به‌وسیله‌ی ایمان و اسلام عزیز می‌دارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۴
وسایل الشیعهًْ، ج۱۶، ص۱۵۷/ نورالثقلین؛ «یعزه الله ... الاسلام» محذوف و «نفسه الم تر» بدل «أما تسمع»/ البرهان؛ «یعزه الله ... الاسلام» محذوف
۲ -۳
(منافقون/ ۸)

الحسن (علیه السلام)- قِیلَ لَهُ فِیکَ عَظَمَهًٌْ فَقَالَ (علیه السلام) بَلْ فِیَّ عَزَّهًٌْ قَالَ اللَّهُ وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ.

امام حسن (علیه السلام)- به امام حسن‌بن‌علی (علیه السلام) گفته شد: «در تو [احساس] عظمت وجود دارد». فرمود: «خیر، بلکه در من عزّت است؛ خداوند متعال می‌فرماید: وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
بحارالأنوار، ج۷۵، ج۱۰۷/ أعلام الدین، ص۲۹۷/ تحف العقول، ص۲۳۴/ العددالقویهًْ، ص۳۹/ کشف الغمهًْ، ج۱، ص۵۷۴/ المناقب، ج۴، ص۹/ البرهان/ نورالثقلین
۲ -۴
(منافقون/ ۸)

الحسین (علیه السلام)- عَنِ الزُّبَیْرِ‌بْنِ‌بَکَّارٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ رَجُلٌ لِلْحُسَیْنِ (علیه السلام) إِنَّ فِیکَ کِبْراً فَقَالَ کُلُّ الْکِبْرِ لِلَّهِ وَحْدَهُ وَ لَا یَکُونُ فِی غَیْرِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ.

امام حسین (علیه السلام)- زبیربن‌بکّار روایت کرده است: شخصی به امام حسین (علیه السلام) گفت: «در تو تکبّر وجود دارد». امام حسین (علیه السلام) فرمود: «تکبّر تنها از آن خداست، ولی آنچه در من است، عزّت است، خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
بحارالأنوار، ج۴۴، ص۱۹۸/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۲۵/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۲۵/ البرهان
۲ -۵
(منافقون/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) لَا یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یُذِلَ نَفْسَهُ قُلْتُ بِمَا یُذِلُّ نَفْسَهُ قَالَ یَدْخُلُ فِیمَا یَتَعَذَّرُ مِنْهُ.

امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌عمر گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «سزاوار نیست که مؤمن خود را ذلیل گرداند». گفتم: «به‌وسیله‌ی چه چیزی [مؤمن] خود را ذلیل می‌کند»؟ فرمود: «در امری وارد می‌گردد که از عهده‌ی آن برنمی‌آید (یعنی کارهای بزرگی را عهده‌دار می‌شود که توانایی انجام آن را ندارد) پس باید از آن عذر بخواهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
الکافی، ج۵، ص۶۴/ نورالثقلین
۲ -۶
(منافقون/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ لَا یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یُذِلَّ نَفْسَهُ قِیلَ لَهُ وَ کَیْفَ یُذِلُ نَفْسَهُ قَالَ یَتَعَرَّضُ لِمَا لَا یُطِیقُ.

امام صادق (علیه السلام)- داود الرقّی گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «برای مؤمن شایسته نیست که نفس خویش را ذلیل سازد». از ایشان پرسیده شد: «چگونه نفس خویش را ذلیل می‌سازد»؟ فرمود: «در معرض کاری قرار گیرد که طاقت آن را ندارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
الکافی، ج۵، ص۶۴/ نورالثقلین / البرهان؛ «یدخل فیما لایقدر علیه» بدل «یتعرض لما یطیق»
۲ -۷
(منافقون/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَوَّضَ إِلَی الْمُؤْمِنِ کُلَ شَیْءٍ إِلَّا إِذْلَالَهُ نَفْسَه.

امام صادق (علیه السلام)- خداوند مؤمن را صاحب اختیار تمام چیزها قرار داد، مگر ذلیل‌کردن نفس خویش.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
الکافی، ج۵، ص۶۴/ البرهان
۲ -۸
(منافقون/ ۸)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَعْطَی الْمُؤْمِنَ ثَلَاثَ خِصَالٍ الْعِزَّهًَْ فِی الدُّنْیَا وَ الْفَلْجَ فِی الْآخِرَهًِْ وَ الْمَهَابَهًَْ فِی صُدُورِ الظَّالِمِینَ ثُمَّ قَرَأَ وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ.

امام باقر (علیه السلام)- عبدالمؤمن از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: خدای بزرگ به مؤمن سه خصلت ارزانی داشت: عزّت و افتخار در دنیا، رستگاری در آخرت، و مهابت در نظر ستمکاران؛ سپس این آیه را خواند: وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
بحارالأنوار، ج۶۵، ص۱۶/ الخصال، ج۱، ص۱۵۲
۲ -۹
(منافقون/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلَاتُهُ بِاللَّیْلِ، وَ عِزُّهُ کَفُّهُ الْأَذَی عَنِ النَّاس.

امام صادق (علیه السلام)- شرف مؤمن به نماز شب اوست و عزّتش به بازگیری آزارش از مردم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۷۲/ نورالثقلین

ولایت

۱
(منافقون/ ۸)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یَعْنِی الْقُوَّهًَْ وَ الْقُدْرَهًَْ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَصْحَابِهِ عَلَی الْمُنَافِقِین.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یعنی نیرو و قدرت برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) و یارانش در برابر منافقان.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
المناقب، ج۲، ص۸۱
۲
(منافقون/ ۸)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ طَارِقِ‌بْنِ‌شِهَابٍ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: الْإِمَامُ الْمَاءُ الْعَذْبُ عَلَی الظَّمَإِ وَ الدَّالُّ عَلَی الْهُدَی الْإِمَامُ الْمُطَهَّرُ مِنَ الذُّنُوبِ الْمُطَّلِعُ عَلَی الْغُیُوبِ الْإِمَامُ هُوَ الشَّمْسُ الطَّالِعَهًُْ عَلَی الْعِبَادِ بِالْأَنْوَارِ فَلَا تَنَالُهُ الْأَیْدِی وَ الْأَبْصَارُ وَ إِلَیْهِ الْإِشَارَهًُْ بِقَوْلِهِ تَعَالَی وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنُونَ عَلِیٌّ وَ عِتْرَتُهُ فَالْعِزَّهًُْ لِلنَّبِیِّ وَ لِلْعِتْرَهًْ.

امام علی (علیه السلام)- طارق‌بن‌شهاب از امیرالمومنین (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: ... امام آب خوشگوار در تشنگی و راهنمای هدایت است؛ امام پاک از گناه و مطلع بر عیوب است. امام خورشید درخشان بر بندگان است به مقام او کسی را یارای چشم‌بستن یا دست‌رساندن نیست این آیه به همان معنی اشاره دارد: وَ لِلهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ مؤمنین عبارتند از؛ علی (علیه السلام) و خاندانش؛ پس عزّت اختصاص به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و عترتش دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۶
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۱۶۹
۳
(منافقون/ ۸)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُمْرَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ:(علیه السلام) إِنِّی سِرْتُ مَعَ أَبِی‌جَعْفَرٍ الْمَنْصُورِ وَ هِیَ فِی مَوْکِبِهِ ... فَلَمَّا رَجَعْتُ إِلَی مَنْزِلِی أَتَانِی بَعْضُ مَوَالِینَا فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَیْتُکَ فِی مَوْکِبِ أَبِی‌جَعْفَرٍ وَ أَنْتَ عَلَی حِمَارٍ وَ هُوَ عَلَی فَرَسٍ وَ قَدْ أَشْرَفَ عَلَیْکَ یُکَلِّمُکَ کَأَنَّکَ تَحْتَهُ فَقُلْتُ بَیْنِی وَ بَیْنَ نَفْسِی هَذَا حُجَّهًُْ اللَّهِ عَلَی الْخَلْقِ وَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ الَّذِی یُقْتَدَی بِهِ وَ هَذَا الْآخَرُ یَعْمَلُ بِالْجَوْرِ وَ یَقْتُلُ أَوْلَادَ الْأَنْبِیَاءِ وَ یَسْفِکُ الدِّمَاءَ فِی الْأَرْضِ بِمَا لَا یُحِبُّ اللَّهُ وَ هُوَ فِی مَوْکِبِهِ وَ أَنْتَ عَلَی حِمَارٍ فَدَخَلَنِی مِنْ ذَلِکَ شَکٌّ حَتَّی خِفْتُ عَلَی دِینِی وَ نَفْسِی قَالَ فَقُلْتُ لَوْ رَأَیْتَ مَنْ کَانَ حَوْلِی وَ بَیْنَ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ لَاحْتَقَرْتَهُ وَ احْتَقَرْتَ مَا هُوَ فِیهِ فَقَالَ الْآنَ سَکَنَ قَلْبِی ثُمَّ قَالَ إِلَی مَتَی هَؤُلَاءِ یَمْلِکُونَ أَوْ مَتَی الرَّاحَهًُْ مِنْهُمْ فَقُلْتُ أَ لَیْسَ تَعْلَمُ أَنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ مُدَّهًًْ قَالَ بَلَی فَقُلْتُ هَلْ یَنْفَعُکَ عِلْمُکَ إِنَّ هَذَا الْأَمْرَ إِذَا جَاءَ کَانَ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَهًِْ الْعَیْنِ إِنَّکَ لَوْ تَعْلَمُ حَالَهُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَیْفَ هِیَ کُنْتَ لَهُمْ أَشَدَّ بُغْضاً وَ لَوْ جَهَدْتَ وَ جَهَدَ أَهْلُ الْأَرْضِ أَنْ یُدْخِلُوهُمْ فِی أَشَدِّ مَا هُمْ فِیهِ مِنَ الْإِثْمِ لَمْ یَقْدِرُوا فَلَا یَسْتَفِزَّنَّکَ الشَّیْطَانُ فَإِنَّ الْعِزَّهًَْ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لکِنَّ الْمُنافِقِینَ لا یَعْلَمُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- حمران روایت می‌کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: من با ابوجعفر (منصور خلیفه‌ی عبّاسی) سفر می‌کردم، او سوار بر اسب بود ... وقتی به خانه خود برگشتم یکی از دوستان ما «شیعیان» نزد من آمد و گفت: «به خدا قسم من شما را در میان لشکر منصور دیدم که سوار الاغی هستید و او سوار اسب و به‌طرف شما خم شده گفتگو می‌کند، مثل اینکه شما پایین دست او قرار گرفته‌اید». من پیش خود گفتم: «این حجّت خدا و امامی است که باید از وی اطاعت کرد. ولی آن دیگری (یعنی منصور) ستمگری می‌کند و فرزندان پیغمبر را می‌کشد و در زمین خونریزی می‌کند. با وجود این او بر مرکب قرار دارد و شما سوار الاغ هستید! بدین‌گونه شکی بدلم راه یافت، به‌طوری که ترسیدم دین و جانم را از دست بدهم». حضرت (علیه السلام) فرمود: «من به آن مرد شیعه گفتم: اگر می‌دیدی چقدر فرشته در اطراف و جلو و پشت سر و سمت چپ و راست من می‌باشند، او و همراهانش را خیلی پست می‌شمردی». او هم گفت: «حالا دلم آرام گرفت». سپس آن مرد شیعه پرسید: «این‌ها تا کی سلطنت خواهند کرد و ما کی آسوده می‌شویم»؟ گفتم: «نمی‌دانی که هرچیزی مدّتی دارد»؟ گفت: «چرا می‌دانیم»؟ گفتم: «این دانایی برای تو ثمربخش نیست؟! هنگامی‌که بنا باشد اینان منقرض گردند از یک چشم‌بهم‌زدن هم زودتر طومار دولت آن‌ها درهم پیچیده می‌شود. اگر تو از وضع آن‌ها در پیشگاه خداوند اطّلاع داشته باشی که چگونه است، نسبت به آن‌ها خشمگین‌تر می‌شوی. اگر تو و تمام مردی روی زمین سعی کنید که آن‌ها را بیش از آنچه هستند وارد ورطه‌ی گناه بنمایید از عهده‌ی آن بر نخواهید آمد، پس شیطان تو را وسوسه ننماید. زیرا الْعِزَّةَ لِلهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلکِنَّ الْمنافِقِینَ لا یَعْلَمُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۸۸
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۵۴
بیشتر