آیه يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا جاءَكَ الْمُؤْمِناتُ يُبايِعْنَكَ عَلى أَنْ لا يُشْرِكْنَ بِاللهِ شَيْئاً وَ لا يَسْرِقْنَ وَ لا يَزْنينَ وَ لا يَقْتُلْنَ أَوْلادَهُنَّ وَ لا يَأْتينَ بِبُهْتانٍ يَفْتَرينَهُ بَيْنَ أَيْديهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ وَ لا يَعْصينَكَ في مَعْرُوفٍ فَبايِعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحيمٌ [12]
اى پيامبر! هنگامىكه زنان مؤمن نزد تو آيند تا با تو بيعت كنند كه چيزى را همتاى خدا قرار ندهند و دزدى و زنا نكنند و فرزندان خود را نكشند و تهمت و افترايى را كه ساختهاند به كسى نسبت ندهند و در هيچ كار شايستهاى مخالفت فرمان تو نكنند، با آنها بيعت كن و براى آنان از درگاه خداوند آمرزش بطلب كه خداوند آمرزنده و مهربان است.
الصّادق (علیه السلام)- لَمَّا فَتَحَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَکَّهًَْ بَایَعَ الرِّجَالَ ثُمَّ جَاءَ النِّسَاءُ یُبَایِعْنَهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا جاءَکَ الْمُؤْمِناتُ یُبایِعْنَکَ عَلی أَنْ لا یُشْرِکْنَ بِاللهِ شَیْئاً وَ لا یَسْرِقْنَ وَ لا یَزْنِینَ وَ لا یَقْتُلْنَ أَوْلادَهُنَّ وَ لا یَأْتِینَ بِبُهْتانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ وَ لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ فَبایِعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ فَقَالَتْ هِنْدٌ أَمَّا الْوَلَدُ فَقَدْ رَبَّیْنَا صِغَاراً وَ قَتَلْتَهُمْ کِبَاراً وَ قَالَتْ أُمُّ حَکِیمٍبِنْتُالْحَارِثِبْنِهِشَامٍ وَ کَانَتْ عِنْدَ عِکْرِمَهًَْبْنِأَبِیجَهْلٍ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا ذَلِکَ الْمَعْرُوفُ الَّذِی أَمَرَنَا اللَّهُ أَنْ لَا نَعْصِیَنَّکَ فِیهِ قَالَ لَا تَلْطِمْنَ خَدّاً وَ لَا تَخْمِشْنَ وَجْهاً وَ لَا تَنْتِفْنَ شَعْراً وَ لَا تَشْقُقْنَ جَیْباً وَ لَا تُسَوِّدْنَ ثَوْباً وَ لَا تَدْعِینَ بِوَیْلٍ فَبَایَعَهُنَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی هَذَا فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَیْفَ نُبَایِعُکَ قَالَ إِنَّنِی لَاأُصَافِحُ النِّسَاءَ فَدَعَا بِقَدَحٍ مِنْ مَاءٍ فَأَدْخَلَ یَدَهُ ثُمَّ أَخْرَجَهَا فَقَالَ أَدْخِلْنَ أَیْدِیَکُنَّ فِی هَذَا الْمَاءِ فَهِیَ الْبَیْعَهًُْ.
امام صادق (علیه السلام)- هنگامیکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مکّه را فتح کرد، مردان بیعت کردند سپس زنان آمدند تا با او بیعت کنند. در آن هنگام خداوند عزّوجلّ این آیه را نازل کرد: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا جَاءکَ المُؤْمِنَاتُ یُبَایِعْنَکَ عَلی أَن لا یُشْرِکْنَ بِاللهِ شَیْئًا ولا یَسْرِقْنَ ولا یَزْنِینَ ولا یَقْتُلنَ أَولادَهُنَّ ولا یَأْتِینَ بِبُهْتَانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وأَرْجُلهِنَّ ولا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ فَبَایِعْهُنَّ واسْتَغْفِرْ لهُنَّ اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ، هند گفت: «فرزندانمان را بزرگ کردیم، آنگاه شما آنان را کشتید». امّحکیم بنتحارثبنهشام که نزد عکرمهًْبنابیجهل بود، گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آن معروفی که خداوند ما را به آن امر فرموده است و نباید تو را در آن نافرمانی کنیم، چیست»؟ فرمود: «بر صورت خود سیلی نزنید، گونهی خود را نخراشید، موهای خود را چنگ نزنید، لباسهای خود را پاره مکنید، لباس سیاه نپوشید و نفرین نکنید». سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با آنان بیعت کرد. گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چگونه با تو بیعت کنیم»؟ فرمود: «من با زنان دست نمیدهم». کاسهای از آب را طلب کرد، دستش را وارد آن کرد و درآورد و فرمود: «دستتان را وارد آب کنید، این چنین بیعت میکنید».
الرّسول (صلی الله علیه و آله) أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) بَایَعَهُنَّ وَ کَانَ عَلَی الصَّفَا وَ کَانَ عُمَرُ أَسْفَلَ مِنْهُ وَ هِنْدٌ بِنْتُ عُتْبَهًَْ مُتَنَقِّبَهًًْ مُتَنَکِّرَهًًْ مَعَ النِّسَاءِ خَوْفاً أَنْ یَعْرِفَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أُبَایِعُکُنَّ عَلَی أَنْ لَا تُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئاً فَقَالَتْ هِنْدٌ إِنَّکَ لَتَأْخُذُ عَلَیْنَا أَمْراً مَا رَأَیْنَاکَ أَخَذْتَهُ عَلَی الرِّجَالِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ بَایَعَ الرِّجَالَ یَوْمَئِذٍ عَلَی الْإِسْلَامِ وَ الْجِهَادِ فَقَطْ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ لَا تَسْرِقْنَ فَقَالَتْ هِنْدٌ إِنَّ أَبَا سُفْیَانَ رَجُلٌ مُمْسِکٌ وَ إِنِّی أَصَبْتُ مِنْ مَالِهِ هَنَاتٍ فَلَا أَدْرِی أَ یَحِلُّ لِی أَمْ لَا فَقَالَ أَبُو سُفْیَانَ مَا أَصَبْتِ مِنْ شَیْءٍ فِیمَا مَضَی وَ فِیمَا غَبَرَ فَهُوَ لَکِ حَلَالٌ فَضَحِکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَرَفَهَا فَقَالَ لَهَا وَ إِنَّکِ لَهِنْدٌ بِنْتُ عُتْبَهًَْ قَالَتْ نَعَمْ فَاعْفُ عَمَّا سَلَفَ یَا نَبِیَّ اللَّه (صلی الله علیه و آله) عَفَا اللَّهُ عَنْکَ فَقَالَ وَ لَا تَزْنِینَ فَقَالَتْ هِنْدٌ أَ وَ تَزْنِی الْحُرَّهًُْ فَتَبَسَّمَ عُمَرُبْنُالْخَطَّابِ لِمَا جَرَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) وَ لَا تَقْتُلْنَ أَوْلَادَکُنَّ فَقَالَتْ هِنْدٌ رَبَّیْنَاهُمْ صِغَاراً وَ قَتَلْتُمُوهُمْ کِبَاراً فَأَنْتُمْ وَ هُمْ أَعْلَمُ وَ کَانَ ابْنُهَا حَنْظَلَهًُْبْنُأَبِیسُفْیَانَ قَتَلَهُ عَلِیُّبْنُأَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) یَوْمَ بَدْرٍ فَضَحِکَ عُمَرُ حَتَّی اسْتَلْقَی وَ تَبَسَّمَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ لَمَّا قَالَ وَ لَا تَأْتِینَ بِبُهْتَانٍ قَالَتْ هِنْدٌ وَ اللَّهِ إِنَّ الْبُهْتَانَ قَبِیحٌ وَ مَا تَأْمُرُنَا إِلَّا بِالرُّشْدِ وَ مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ وَ لَمَّا قَالَ وَ لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ قَالَتْ هِنْدٌ مَا جَلَسْنَا مَجْلِسَنَا هَذَا وَ فِی أَنْفُسِنَا أَنْ نَعْصِیَکَ فِی شَیْءٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- روایت شده است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با زنان در صفا بیعت کرد. عمر پایینتر از او ایستاده بود، هند دختر عتبه نقاب زده و خود را در میان زنان پنهان کرده بود، از ترس اینکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را بشناسد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «با شما بیعت میکنم که به خداوند شرک نورزید». هند گفت: «تو از ما چیزی را میخواهی که ندیدیم از مردان بخواهی»! چرا که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در همان روز با مردان بیعت کرده بود که فقط اسلام و جهاد را بپا دارند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «دزدی نکنید». هند گفت: «ابوسفیان مردی آزمند و تبهکار است و من از مال او بسیار بهدست آوردهام، نمیدانم آنها حلال است یا حرام»؟ ابوسفیان گفت: «مالی که پیش از این و در گذشته از آن تو شده است، بر تو حلال است». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خندید، او را شناخت و به او فرمود: «تو هند هستی، دختر عتبه»؟ گفت: «بله! پس از آنچه گذشته است، بگذر و ما را ببخشای. خداوند از تو بگذرد». فرمود: «زنا نکنید» هند گفت: «مگر زن آزاد زنا میکند»؟ عمربنخطّاب به خاطر آنچه میان او و هند در جاهلیّت گذشته بود، لبخند زد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «فرزندانتان را مکشید». هند گفت: «ما آنان را در کودکی تربیت کردیم و شما آنان را کشتید، پس شما و ایشان بهتر میدانید». پسرش حنظلهًْبنابیسفیان به دست علی (علیه السلام) در جنگ بدر کشته شده بود. عمر آنقدر خندید که از شدّت خنده بر زمین افتاد و به پشت دراز کشید. پیامبر (صلی الله علیه و آله) لبخند زد و فرمود: «و بهتان نزنید». هند گفت: «به خدا سوگند! بهتان کار زشتی است و تو فقط ما را به هدایت و مکارم اخلاق دستور میدهی». هنگامیکه آن حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «در امر معروف از دستورم نافرمانی مکنید». هند گفت: «اگر میخواستیم از دستورات تو سرپیچی و نافرمانی کنیم، به این مجلس نمیآمدیم و در حضور تو نمینشستیم».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَعْدَانَبْنِمُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أ تَدْرِی کَیْفَ بَایَعَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) النِّسَاءَ قُلْتُ اللَّهُ أَعْلَمُ وَ ابْنُ رَسُولِهِ أَعْلَمُ قَالَ جَمَعَهُنَ حَوْلَهُ ثُمَ دَعَا بِتَوْرِ بِرَامٍ فَصَبَّ فِیهِ نَضُوحاً ثُمَّ غَمَسَ یَدَهُ فِیهِ ثُمَّ قَالَ اسْمَعْنَ یَا هَؤُلَاءِ أُبَایِعُکُنَّ عَلَی أَنْ لَا تُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ لَا تَسْرِقْنَ وَ لَا تَزْنِینَ وَ لَا تَقْتُلْنَ أَوْلَادَکُنَّ وَ لَا تَأْتِینَ بِبُهْتَانٍ تَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیکُنَّ وَ أَرْجُلِکُنَّ وَ لَا تَعْصِینَ بُعُولَتَکُنَّ فِی مَعْرُوفٍ أَقْرَرْتُنَّ قُلْنَ نَعَمْ فَأَخْرَجَ یَدَهُ مِنَ التَّوْرِ ثُمَّ قَالَ لَهُنَّ اغْمِسْنَ أَیْدِیَکُنَّ فَفَعَلْنَ فَکَانَتْ یَدُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الطَّاهِرَهًُْ أَطْیَبَ مِنْ أَنْ یَمَسَّ بِهَا کَفَّ أُنْثَی لَیْسَتْ لَهُ بِمَحْرَمٍ.
امام صادق (علیه السلام)- سعدانبنمسلم گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «میدانی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با زنان چگونه بیعت کرد»؟ گفتم: «خداوند عزّوجلّ و فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، بهتر میدانند». فرمود: آنها را اطراف خود جمع کرد. سپس ظرفی را که در آن وضو میگرفت، طلب کرد و امر کرد که در آن آب ریختند و دستش را در آن فرو برد. سپس فرمود: «گوش فرا دهید، ای زنان! با شما بیعت میکنم که به خداوند شرک نورزید، دزدی نکنید، زنا نکنید، فرزندانتان را نکشید، بچّههای حرامزاده پیش دست و پای خودتان را با بهتان و حیله به شوهر نبندید، از همسرانتان در کار نیک نافرمانی نکنید. آیا میپذیرید»؟ گفتند: «آری»! پس دستش را از ظرف درآورد و به آنان گفت: «دستتان را در این ظرف آب بزنید»، آنان همچنان کردند. دست رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پاکتر از آن بود که دست زن نامحرمی را لمس کند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِبْنِعُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) کَیْفَ مَاسَحَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) النِّسَاءَ حِینَ بَایَعَهُنَّ قَالَ دَعَا بِمِرْکَنِهِ الَّذِی کَانَ یَتَوَضَّأُ فِیهِ فَصَبَّ فِیهِ مَاءً ثُمَّ غَمَسَ یَدَهُ الْیُمْنَی فَکُلَّمَا بَایَعَ وَاحِدَهًْ مِنْهُنَّ قَالَ اغْمِسِی یَدَکِ فَتَغْمِسُ کَمَا غَمَسَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَکَانَ هَذَا مُمَاسَحَتَهُ إِیَّاهُنَّ.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چگونه عمل کرد، هنگامیکه زنان خواستند با او بیعت کنند»؟ فرمود: «ظرفی که در آن وضو میگرفت را طلب کرد. در آن آب ریخت. دست راستش را در آن فرو برد و هرگاه زنی میخواست با او بیعت کند، میفرمود: «دستت را در این آب فرو کن» و آن زن دستش را همچون رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آن آب فرو میکرد و اینگونه با آن زنان دست میداد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الزُّبَیْرُبْنُالْعَوَّامِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَدْعُو النِّسَاءَ إِلَی الْبَیْعَهًْ حِینَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ فَکَانَتْ فَاطِمَهًُْ بِنْتُ أَسَدٍ أُمُّ عَلِیِّبْنِأَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) أَوَّلَ امْرَأَهًْ بَایَعَتْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از زبیربنعوام گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که در هنگام نزول این آیه، زنان را به بیعت فراخواند و فاطمهبنتاسد، مادر امیرالمؤمنین (علیه السلام) اوّلین کسی بود که بیعت کرد».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ فَاطِمَهًَْ بِنْتَ أَسَدٍ أُمَّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ کَانَتْ أَوَّلَ امْرَأَهًْ هَاجَرَتْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ مَکَّهًَْ إِلَی الْمَدِینَهًْ عَلَی قَدَمَیْهَا.
امام صادق (علیه السلام)- فاطمه بنتاسد، اوّلین زنی بود که خودش پیاده از مکّه به مدینه بهسوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مهاجرت کرد.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لا یَأْتِینَ بِبُهْتانٍ یَفْتَرِینَه بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ أَیْ لَا یَلْحَقْنَ بِأَزْوَاجِهِنَّ غَیْرِ أَوْلَادُهُمْ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لا یَأْتِینَ بِبُهْتانٍ یَفْتَرِینَه بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ، یعنی اولادی که از شوهران آنها نیست به آنها ملحق نکنند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِیأَیُّوبَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ قَالَ الْمَعْرُوفُ أَنْ لَا یَشْقُقْنَ جَیْباً وَ لَا یَلْطِمْنَ خَدّاً وَ لَا یَدْعُونَ وَیْلًا وَ لَا یَتَخَلَّفْنَ عِنْدَ قَبْرٍ وَ لَا یُسَوِّدْنَ ثَوْباً وَ لَا یَنْشُرْنَ شَعْراً.
امام صادق (علیه السلام)- ابو ایوب از مردی از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که دربارهی این کلام خداوند عزّوجلّ: و لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ، فرمود: «معروف این است که زنان گریبان چاک ندهند، برگونههای خود چنگ نزنند، نفرین نکنند، در کنار قبر نمانند، لباس سیاه نپوشند، موهای خود را آشفته و پریشان نکنند».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَمْرِوبْنِأَبِیالْمِقْدَامِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ تَدْرُونَ مَا قَوْلُهُ تَعَالَی وَ لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ قُلْتُ لَا قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِفَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) إِذَا أَنَا مِتُّ فَلَا تَخْمِشِی عَلَیَّ وَجْهاً وَ لَا تَنْشُرِی عَلَیَّ شَعْراً وَ لَا تُنَادِی بِالْوَیْلِ وَ لَا تُقِیمِی عَلَیَّ نَائِحَهًًْ قَالَ ثُمَّ قَالَ هَذَا الْمَعْرُوفُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ.
امام باقر (علیه السلام)- عمروبنابیالمقدام گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «میدانید که خداوند در آیه: و لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ، چه فرموده است»؟ گفتم: «نه»! فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: هنگامیکه من از دنیا رفتم، به خاطر من صورتت را چنگ نزن، موهایت را آشفته و پریشان نساز و نفرین نکن و آه فراوان نکش». سپس فرمود: «این همان المَعْرُوفُ است که خداوند به آن امر فرموده است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِبْنِسِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ، قَالَ: هُوَ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِنَ مِنَ الصَّلَاهًْ وَ الزَّکَاهًْ وَ مَا أَمَرَهُنَّ بِهِ مِنْ خَیْر.
امام باقر (علیه السلام)- عبداللهبنسنان گوید: از امام صادق (علیه السلام) دربارهی کلام خداوند عزّوجلّ: و لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ، پرسیدم. فرمود: «مقصود؛ نماز و زکات و امور خیری است که زنان را به انجام آنها دستور داده است».