آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ كَفَرُوا بِما جاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِيَّاكُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللهِ رَبِّكُمْ إِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً في سَبيلي وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتي تُسِرُّونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَيْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَنْ يَفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبيلِ [1]
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگيريد! شما نسبت به آنان اظهار محبّت مى‌كنيد، درحالى‌كه آن‌ها به آنچه از حق براى شما آمده كافر شده‌اند و پيامبرخدا و شما را به خاطر ايمان به خداوندى كه پروردگار همه‌ی شماست از شهر و ديارتان بيرون مى‌رانند و اگر شما براى جهاد در راه من و جلب خشنوديم هجرت كرده‌ايد [پيوند دوستى با آنان برقرار نسازيد]. شما مخفيانه با آن‌ها رابطه‌ی دوستى برقرار مى‌كنيد درحالى‌كه من به آنچه پنهان يا آشكار مى‌سازيد [از همه] داناترم. و هركس از شما چنين كند، از راه راست گمراه شده است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلِ‌بْنِ‌دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ إِبْلِیسَ أَ‌کَانَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ أَمْ کَانَ یَلِی شَیْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ فَقَالَ لَمْ یَکُنْ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ لَمْ یَکُنْ یَلِی شَیْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ وَ لَا کَرَامَهًَْ فَأَتَیْتُ الطَّیَّارَ فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا سَمِعْتُ فَأَنْکَرَهُ وَ قَالَ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ فَدَخَلَ عَلَیْهِ الطَّیَّارُ فَسَأَلَهُ وَ أَنَا عِنْدَهُ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ رَأَیْتَ قَوْلَهُ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا فِی غَیْرِ مَکَانٍ مِنْ مُخَاطَبَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ أَیَدْخُلُ فِی هَذَا الْمُنَافِقُونَ قَالَ نَعَمْ یَدْخُلُ فِی هَذَا الْمُنَافِقُونَ وَ الضُّلَّالُ وَ کُلُّ مَنْ أَقَرَّ بِالدَّعْوَهًِْ الظَّاهِرَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- جمیل‌بن‌درّاج گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «آیا شیطان از فرشتگان بود یا امری از امور آسمان را می‌گرداند»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «نه از فرشتگان بود و نه امری را می‌گرداند و نه عزّت و احترامی داشت». من نزد طیّار [ظاهراً مقصود حمزهًْ‌بن‌طیّار است] آمدم و آنچه را شنیده بودم به او گفتم. طیّار سخن امام (علیه السلام) را منکر شد و گفت: «چگونه او از فرشتگان نبوده است؟! درحالی‌که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید؛ [یاد کن] هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده و خضوع کنید»! همگی سجده کردند جز ابلیس. (بقره/۳۴) پس خود طیّار به خدمت امام صادق (علیه السلام) رسید و درآن‌هنگام که خود من هم در خدمت حضرت (علیه السلام) بودم این مطلب را جویا شد و عرض کرد: «قربانت گردم! اینکه خدای عزّوجلّ در بسیاری آیات قرآنی، مؤمنان را مورد خطاب قرار داده و می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، آیا منافقان هم در این خطاب داخل هستند»؟ فرمود: «آری! منافقان هم در آن وارد هستند، چنانکه گمراهان و هرکسی داخل در آن است که به دعوت ظاهر اسلام، اعتراف دارد».
أمیرالمومنین (علیه السلام)- أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَام ... فَأَمَّا مَا ظَاهِرُهُ الْعُمُومُ وَ مَعْنَاهُ الْخُصُوصُ فَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ نَزَلَتْ فِی حَاطِبِ‌بْنِ‌أَبِی‌بَلْتَعَهًَْ وَ هُوَ رَجُلٌ وَاحِدٌ فَلَفْظُ الْآیَهًِْ عَامٌّ وَ مَعْنَاهَا خَاصٌّ وَ إِنْ کَانَتْ جَارِیَهًًْ فِی النَّاس.
امام علی (علیه السلام)- خداوند قرآن را بر هفت قسم نازل فرمود ... و امّا آیه‌ای که ظاهرش عموم و معنایش خصوص است، این سخن خدای عزّوجلّ است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالمَوَدَّةِ. [این آیه] در مورد حاطب‌بن‌ابی‌بلتعهًْ نازل شد و او یک‌نفر است و لفظ آیه عام است و معنای آن خاص است، هرچند آیه [همیشه] در میان مردم جاریست.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ نَزَلَتْ فِی حَاطِبِ‌بْنِ‌أَبِی‌بَلْتَعَهًَْ وَ لَفْظُ الْآیَهًِْ عَامٌّ وَ مَعْنَاهُ خَاصٌّ وَ کَانَ سَبَبُ ذَلِکَ أَنَّ حَاطِبَ بْنَ‌أَبِی‌بَلْتَعَهًَْ کَانَ قَدْ‌أَسْلَمَ وَ هَاجَرَ إِلَی الْمَدِینَهًِْ وَ کَانَ عِیَالُهُ بِمَکَّهًَْ وَ کَانَتْ قُرَیْشٌ یَخَافُ تَخَافُ أَنْ یَغْزُوَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَصَارُوا إِلَی عِیَالِ حَاطِبٍ وَ سَأَلُوهُمْ أَنْ یَکْتُبُوا إِلَی حَاطِبٍ یَسْأَلُوهُ عَنْ خَبَرِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) هَلْ یُرِیدُ أَنْ یَغْزُوَ مَکَّهًَْ فَکَتَبُوا إِلَی حَاطِبٍ یَسْأَلُونَهُ عَنْ ذَلِکَ فَکَتَبَ إِلَیْهِمْ حَاطِبٌ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یُرِیدُ ذَلِکَ وَ دَفَعَ الْکِتَابَ إِلَی امْرَأَهًٍْ تُسَمَّی صَفِیَّهًَْ فَوَضَعَتْهُ فِی قُرُونِهَا وَ مَرَّتْ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرَهُ بِذَلِکَ فَبَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الزُّبَیْرَ‌بْنَ‌الْعَوَّامِ فِی طَلَبِهَا فَلَحِقَاهَا فَقَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَیْنَ الْکِتَابُ فَقَالَتْ مَا مَعِی شَیْءٌ فَفَتَّشَاهَا فَلَمْ یَجِدَا مَعَهَا شَیْئاً فَقَالَ الزُّبَیْرُ مَا نَرَی مَعَهَا شَیْئاً فَقَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ اللَّهِ مَا کَذَبَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ لَا کَذَبَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) وَ لَا کَذَبَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) عَلَی اللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ اللَّهِ لَتُظْهِرَنَّ الْکِتَابَ أَوْ لَأُورِدَنَّ رَأْسَکِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ تَنَحَّیَا حَتَّی أُخْرِجَهُ فَأَخْرَجَتِ الْکِتَابَ مِنْ قُرُونِهَا فَأَخَذَهُ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ جَاءَ بِهِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا حَاطِبُ مَا هَذَا فَقَالَ حَاطِبٌ وَ اللَّهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا نَافَقْتُ وَ لَا غَیَّرْتُ وَ لَا بَدَّلْتُ وَ إِنِّی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَقّاً وَ لَکِنْ أَهْلِی وَ عِیَالِی کَتَبُوا إِلَیَّ بِحُسْنِ صَنِیعِ قُرَیْشٍ إِلَیْهِمْ فَأَحْبَبْتُ أَنْ أُجَازِیَ قُرَیْشاً بِحُسْنِ مُعَاشَرَتِهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ إِلَی قَوْلِهِ لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحامُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالمَوَدَّةِ؛ درباره‌ی حاطب‌بن‌ابی‌بلتعه فرود آمده لفظ آیه عموم دارد و مقصود از آن خاص است و سببش اینکه حاطب مسلمان شده بود و به مدینه مهاجرت کرد و خانواده‌ی او در مکّه بودند و قریش ترسان بودند از اینکه پیغمبر به آن‌ها یورش برد و نزد خاندان حاطب رفتند و از آن‌ها خواستند که با نامه‌ای از حاطب جویا شوند که آیا محمّد (صلی الله علیه و آله) قصد یورش به مکّه دارد؟ و او نوشت که؛ آری! و نامه را به زنی صفیّه نام داد و وی آن را در میان گیسوان خود نهاد و گذشت و جبرئیل به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خبر داد و آن حضرت (صلی الله علیه و آله)، امیرمؤمنان و زبیر را به‌دنبال آن زن فرستاد و به او رسیدند، به او گفت: «نامه کجاست»؟ و پاسخ داد چیزی همراه من نیست و او را وارسی کردند و چیزی نیافتند زبیر به آن حضرت (علیه السلام) گفت: «با او چیزی نیافتیم». فرمود: «به خدا که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به ما دروغ نگفته و به جبرئیل هم دروغ نبسته و جبرئیل هم به خدا دروغ نبسته». آن حضرت (علیه السلام) به آن زن فرمود: «به خدا باید نامه را پدیدار کنی! اگر نه سر تو را برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌برم». گفت: «شما دوتا دور شوید تا نامه را بیرون آورم». و آن را از میان گیسویش درآورد و آن حضرت (علیه السلام) آن را گرفت و نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آورد و آن حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای حاطب! این چیست»؟ حاطب گفت: «به خدا ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! من نه نفاق کردم و از عقیده برگشتم و به‌راستی شهادت می‌دهم: لا اله الا الله و اینکه تویی رسول به حق خدا. ولی خاندانم به من از خوش‌رفتاری قریش با آن‌ها نوشتند و خواستم عوضی به قریش در برابر خوش‌رفتاری آن‌ها داده باشم. و خدا عزّوجلّ به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را نازل کرد: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالمَوَدَّةِ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فی سَبیلی وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتی تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ. «إِنْ یَثْقَفُوکُمْ یَکُونُوا لَکُمْ أَعْداءً وَ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَ وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ، لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحامُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قَدِمَتْ سَارَهًُْ مَوْلَاهًُْ بَنِی هَاشِمٍ إِلَی الْمَدِینَهًِْ فَأَتَتْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَنْ مَعَهُ مِنْ بَنِی‌عَبْدِ‌الْمُطَّلِبِ فَقَالَتْ إِنِّی مَوْلَاتُکُمْ وَ قَدْ أَصَابَنِی جَهْدٌ وَ أَتَیْتُکُمْ أَتَعَرَّضُ لِمَعْرُوفِکُمْ فَکُسِیَتْ وَ حُمِلَتْ وَ جُهِّزَتْ وَ عَمَدَتْ حَاطِبَ‌بْنَ‌أَبِی‌بَلْتَعَهًَْ أَخَا بَنِی‌أَسَدِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌الْعُزَّی فَکَتَبَ مَعَهَا کِتَاباً لِأَهْلِ مَکَّهًَْ بِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ أَمَرَ النَّاسَ أَنْ یُجَهِّزُوا وَ عَرَفَ حَاطِبٌ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یُرِیدُ أَهْلَ مَکَّهًَْ فَکَتَبَ إِلَیْهِمْ یُحَذِّرُهُمْ وَ جَعَلَ لِسَارَهًَْ جُعْلًا عَلَی أَنْ تَکْتُمَ عَلَیْهِ وَ تُبَلِّغَ رِسَالَتَهُ فَفَعَلَتْ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) عَلَی نَبِیِّ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرَهُ فَبَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) رَجُلَیْنِ مِنْ أَصْحَابِهِ فِی أَثَرِهَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ زُبَیْرَ‌بْنَ‌الْعَوَّامِ وَ أَخْبَرَهُمَا خَبَرَ الصَّحِیفَهًِْ فَقَالَ إِنْ أَعْطَتْکُمُ الصَّحِیفَهًَْ فَخَلُّوا سَبِیلَهَا وَ إِلَّا فَاضْرِبُوا عُنُقَهَا فَلَحِقَا سَارَهًَْ فَقَالَا أَیْنَ الصَّحِیفَهًُْ الَّتِی کُتِبَتْ مَعَکِ یَا عَدُوَّهًَْ اللَّهِ فَحَلَفَتْ بِاللَّهِ مَا مَعِی کِتَابٌ فَفَتَّشَاهَا فَلَمْ یَجِدَا مَعَهَا شَیْئاً فَهَمَّا بِتَرْکِهَا ثُمَّ قَالَ أَحَدُهُمَا وَ اللَّهِ مَا کَذَبْنَا وَ لَا کُذِبْنَا فَسَلَّ سَیْفَهُ فَقَالَ أَحْلِفُ بِاللَّهِ لَا أَغْمِدُهُ حَتَّی تُخْرِجِینَ الْکِتَابَ أَوْ یَقَعَ فِی رَأْسِکِ فَزَعَمُوا أَنَّهُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَتْ فَلِلَّهِ عَلَیْکُمَا الْمِیثَاقُ إِنْ أُعْطِکُمَا الْکِتَابَ لَا تَقْتُلَانِی وَ لَا تَصْلِبَانِی وَ لَا تَرُدَّانِی إِلَی الْمَدِینَهًِْ قَالَا نَعَمْ فَأَخْرَجَتْهُ مِنْ شَعْرِهَا فَخَلَّیَا سَبِیلَهَا ثُمَّ رَجَعَا إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَأَعْطَیَاهُ الصَّحِیفَهًَْ فَإِذَا فِیهَا مِنْ حَاطِبِ‌بْنِ‌أَبِی‌بَلْتَعَهًَْ إِلَی أَهْلِ مَکَّهًَْ إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) قَدْ نَفَرَ فَإِنِّی لَا أَدْرِی إِیَّاکُمْ أَرَادَ أَوْ غَیْرَکُمْ فَعَلَیْکُمْ بِالْحَذَرِ فَأَرْسَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَیْهِ فَأَتَاهُ فَقَالَ تَعْرِفُ هَذَا الْکِتَابَ یَا حَاطِبُ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَمَا حَمَلَکَ عَلَیْهِ فَقَالَ أَمَا وَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مَا کَفَرْتُ مُنْذُ آمَنْتُ وَ لَا أَجَبْتُهُمْ مُنْذُ فَارَقْتُهُمْ وَ لَکِنْ لَمْ یَکُنْ أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِکَ إِلَّا وَ لَهُمْ بِمَکَّهًَْ عَشِیرَهًٌْ غَیْرِی فَأَحْبَبْتُ أَنْ أَتَّخِذَ عِنْدَهُمْ یَداً وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ اللَّهَ مُنْزِلٌ بِهِمْ بَأْسَهُ وَ نَقِمَتَهُ وَ أَنَّ کِتَابِی لَا یُغْنِی عَنْهُمْ شَیْئاً فَصَدَّقَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَذَّرَهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- ساره خویشاوند بنی‌هاشم به مدینه آمد و نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و کسانی که از فرزندان عبدالمطلّب با او بودند، آمد و گفت: «من خویشاوند شما هستم و مشقّتی به من رسیده است، نزد شما آمده‌ام و احسان شما را می‌خواهم». در نتیجه به او لباس داده شد و بارش حمل شد و وسایلش آماده شد و [خانه‌ی] حاطب‌بن‌ابی‌بلتعهًْ برادر بنی‌اسدبن‌عبدالعُزّی را قصد کرد و حاطب نامه‌ای به اهل مکّه نوشت و به او داد [و در نامه نوشت] که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به مردم دستور داده که آماده شوند و حاطب می‌دانست که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اهل مکّه را اراده کرده است، پس [نامه‌ای] به آن‌ها نوشت و آن‌ها را برحذر داشت و بنابراین که ساره سرّ او را مخفی کند و نامه‌اش را برساند برای او مزدی قرار داد و ساره انجام داد. جبرئیل بر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد و [جریان حاطب را] به او خبر داد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دو نفر از اصحابش امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و زبیربن‌عوّام را درپی ساره فرستاد و خبر نامه را به آن‌ها اطّلاع داد و فرمود: «اگر نامه را به شما داد، او را رها سازید و درغیراین‌صورت گردنش را بزنید». به ساره رسیدند و گفتند: «ای دشمن خدا! نامه‌ای که نوشته شده و همراه توست کجاست»؟ ساره به خدا قسم یاد کرد که نامه‌ای با من نیست. او را بررسی کردند و چیزی با او پیدا نکردند و خواستند او را رها کنند سپس یکی از آن‌ها گفت: «به‌خدا سوگند! ما دروغ نگفتیم و به ما دروغ گفته نشده». و شمشیرش را درآورد و گفت: «به خدا سوگند یاد می‌کنم آن را غلاف نمی‌کنم تا نوشته را بیرون بیاوری یا بر سر تو فرود آید»! گمان کردند که او علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است ساره گفت: «عهد و پیمان الهی بر شماست که اگر نامه را به شما دادم مرا نکشید و دار نزنید و به مدینه برنگردانید». گفتند: «بله»! پس آن را از مویش بیرون آورد، در نتیجه او را رها کردند. سپس به‌سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله) برگشتند و نامه را به او دادند. ناگهان دیدند در آن [نوشته شده] است: «از حاطب‌بن‌ابی‌بلتعهًْ به اهل مکّه؛ محمّد (صلی الله علیه و آله) [به‌سوی جنگ] رهسپار شده و من نمی‌دانم شما را قصد کرده یا غیر شما را؛ پس برحذر باشید»! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) [شخصی را] به‌سوی حاطب فرستاد [و او را احضار کرد] و او نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد. فرمود: «این نامه را می‌شناسی ای حاطب»؟! گفت: «بله»! فرمود: «پس چه چیز تو را بر آن واداشت»؟ گفت: «سوگند به کسی که قرآن را بر تو نازل کرد! از زمانی‌که ایمان آورده‌ام کافر نشدم و از زمانی‌که از آن‌ها جدا شده‌ام، به آن‌ها پاسخ نداده‌ام ولکن غیر از من هیچ‌یک از اصحاب تو نیست مگر اینکه در مکّه خویشاوندی دارد، پس دوست داشتم نزد آن‌ها نفوذ و قدرتی پیدا کنم و می‌دانستم که خداوند عذاب و کیفرش را بر آن‌ها نازل می‌کند و نوشته‌ی من چیزی را از آن‌ها دور نمی‌سازد». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را تصدیق فرمود و معذور داشت و خداوند نازل فرمود: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالمَوَدَّةِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ بِالْکِتَابِ وَ النَّصِیحَهًِْ لَهُمْ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ أَیُّهَا الْمُسْلِمُونَ مِنَ الْحَقِّ یَعْنِی الرَّسُولَ (صلی الله علیه و آله) وَ الْکِتَابَ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ (صلی الله علیه و آله) یَعْنِی مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ إِیَّاکُمْ یَعْنِی وَ هُمْ أَخْرَجُوا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللهِ رَبِّکُمْ وَ کَانَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ حَاطِبٌ مِمَّنْ أُخْرِجَ مِنْ مَکَّهًَْ فَخَلَّاهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِإِیمَانِهِ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فِی سَبِیلِی وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِی أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ تُخْفُونَ إِلَیْهِمْ بِالْکِتَابِ بِخَبَرِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ تَتَّخِذُونَ عِنْدَهُمُ النَّصِیحَهًَْ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ مِنْ إِخْفَاءِ الْکِتَابِ الَّذِی کَانَ مَعَهَا وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَا قَالَهُ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لِلزُّبَیْرِ وَ اللَّهِ لَا صَدَقَتِ الْمَرْأَهًُْ أَنْ لَیْسَ مَعَهَا کِتَابٌ بَلِ اللَّهُ أَصْدَقُ وَ رَسُولُهُ (صلی الله علیه و آله) فَأَخَذَهُ مِنْهَا ثُمَّ قَالَ وَ مَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ عِنْدَ أَهْلِ مَکَّهًَْ بِالْکِتَابِ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِیل.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ یعنی دشمن من و دشمن خودتان را دوست مگیرید درحالی‌که برای دوستی به آن‌ها نامه و نصیحت می فرستید. ای مسلمانان وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ حق یعنی رسولخدا (صلی الله علیه و آله) و قرآن. پیامبر را بیرون میکنند؛ یعنی محمد (صلی الله علیه و آله) و شما را یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام) را هم بیرون می کنند؛ به خاطر اینکه به الله پروردگارتان ایمان آوردید پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) و حاطب از کسانی بودند که از مکه بیرون شدند و پیامبر به خاطر ایمانش او را رها کرد. إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فِی سَبِیلِی وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِی ای مؤمنان تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ یعنی خبر پیامبر را مخفیانه با نامه به آن‌ها می رسانید. و آن‌ها را دوستان خالص می گیرید. وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ از پنهان کردن نامه‌ای که همراه ساره بود. وَ ما أَعْلَنْتُمْ و آن را آشکار نکردید. آنچه امیرالمؤمنین (علیه السلام) به زبیر گفت: به خدا زن راست نگفت که نامه‌ای همراه او نیست، بلکه خدا و رسولش راستگوترند. و نامه را از او گرفت. سپس گفت: «هر یک از شما نامه را به اهل مکه فرستاده راه راست را گم کرده است».