آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَيْهِمْ قَدْ يَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ كَما يَئِسَ الْكُفَّارُ مِنْ أَصْحابِ الْقُبُور [13]
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! با قومى كه خداوند آنان را مورد غضب قرار داده دوستى نكنيد؛ آنان از آخرت مأيوسند همان‌گونه كه كفّار از كسانى كه در قبرها مدفونند مأيوس مى‌باشند.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- وَا عَجَبَا کُلَّ الْعَجَبِ بَیْنَ جُمَادَی وَ رَجَبٍ قَالَ أَیْضاً رَجُلٌ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مَا هَذَا الْعَجَبُ الَّذِی لَا تَزَالُ تَعْجَبُ مِنْهُ قَالَ ثَکِلَتِ الْآخَرَ أُمُّهُ وَ أَیُّ عَجَبٍ یَکُونُ أَعْجَبَ مِنْهُ أَمْوَاتٌ یَضْرِبُونَ هَامَ الْأَحْیَاءِ قَالَ أَنَّی یَکُونُ ذَلِکَ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ وَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّهًَْ وَ بَرَأَ النَّسَمَهًَْ کَأَنِّی أَنْظُرُ قَدْ تَخَلَّلُوا سِکَکَ الْکُوفَهًِْ وَ قَدْ شَهَرُوا سُیُوفَهُمْ عَلَی مَنَاکِبِهِمْ یَضْرِبُونَ کُلَّ عَدُوٍّ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَما یَئِسَ الْکُفَّارُ مِنْ أَصْحابِ الْقُبُور.
امام علی (علیه السلام)- شگفتا! بین جمادی و رجب [از فاصله‌ی میان ماه جمادی و رجب واقعاً در شگفت هستم و تعجّب می کنم]. مردی برخاست و گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! این چیست که اینقدر از آن در عجب هستی»؟ فرمود: «مادرت به عزایت بنشیند! کدامین موضوع شگفت‌آورتر از مردگانیست که با خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) او، عداوت و دشمنی می‌کنند؟ و این تأویل این آیه است که می فرماید: یَا أَیُّهَا الذِینَ آمَنُوا لا تَتَولوا قَومًا غَضِبَ اللهُ عَلیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الآخِرَةِ کَمَا یَئِسَ الکفّار مِنْ أَصْحَابِ القُبُورِ».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ مَعْطُوفٌ عَلَی قَوْلِهِ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ، بر این سخن خداوند: لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیا عطف شده است.
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ وَهْبُ‌بْنُ‌وَهْبٍ الْقُرَشِیُّ سَمِعْتُ الصَّادِقَ (علیه السلام) یَقُول قَدِمَ وَفْدٌ مِنْ فِلَسْطِینَ عَلَی الْبَاقِرِ (علیه السلام) فَسَأَلُوهُ عَنْ مَسَائِلَ فَأَجَابَهُمْ ثُمَّ سَأَلُوهُ عَنِ الصَّمَدِ فَقَال ... لَوْ وَجَدْتُ لِعِلْمِیَ الَّذِی آتَانِیَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ حَمَلَهًًْ لَنَشَرْتُ التَّوْحِیدَ وَ الْإِسْلَامَ وَ الْإِیمَانَ وَ الدِّینَ وَ الشَّرَائِعَ مِنَ الصَّمَدِ وَ کَیْفَ لِی بِذَلِکَ وَ لَمْ یَجِدْ جَدِّی أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حَمَلَهًًْ لِعِلْمِهِ حَتَّی کَانَ یَتَنَفَّسُ الصُّعَدَاءَ وَ یَقُولُ عَلَی الْمِنْبَرِ سَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی فَإِنَّ بَیْنَ الْجَوَانِحِ مِنِّی عِلْماً جَمّاً هَاهْ هَاهْ أَلَا لَا أَجِدُ مَنْ یَحْمِلُهُ أَلَا وَ إِنِّی عَلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُجَّهًُْ الْبَالِغَهًُْ فَ لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَما یَئِسَ الْکُفَّارُ مِنْ أَصْحابِ الْقُبُورِ.
امام صادق (علیه السلام)- وهب‌بن‌وهب قرشی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می‌فرمود: گروهی از فلسطینیان نزد امام باقر (علیه السلام) آمدند و از او درباره‌ی مسائلی پرسیدند. و امام (علیه السلام) به آن‌ها پاسخ داد. سپس درباره‌ی صمد از او پرسیدند، فرمود: «اگر برای علمم که خدای عزّوجلّ به من داده حاملانی پیدا می‌کردم؛ توحید، اسلام، ایمان، دین و شریعت‌ها را از طریق صمد نشر می‌دادم و چگونه این امکان برای من وجود دارد درحالی‌که جدّم امیرالمؤمنین (علیه السلام) حاملانی برای علم خود پیدا نکرد تا جایی که آه می‌کشید و بالای منبر می‌فرمود: قبل از اینکه مرا از دست بدهید از من بپرسید؛ چون در وجود من علم بسیار است. آه! آه! کسی که آن را حمل کند نمی‌یابم. آگاه باشید، که من از سوی خدا دلیل رسا [و قاطع] بر شما هستم! پس لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَما یَئِسَ الْکفّار مِنْ أَصْحابِ الْقُبُورِ».
أمیرالمومنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا مَا تَأْوِیلُهُ مَعَ تَنْزِیلِهِ فَمِثْلُ قَوْلِهِ تَعَالَی لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَما یَئِسَ الْکُفَّارُ مِنْ أَصْحابِ الْقُبُورِ فَوَجَبَ عَلَی الْأُمَّهًِْ أَنْ یَعْرِفُوا هَؤُلَاءِ الْمُنَزَّلَ فِیهِمْ هَذِهِ الْآیَاتُ مَنْ هُمْ وَ مَنْ غَضِبَ اللَّهِ عَلَیْهِمْ لِیُعْرَفُوا بِأَسْمَائِهِمْ حَتَّی یَتَبَرَّءُوا مِنْهُمْ وَ لَا یَتَوَلَّوْهُمْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ لا یُنْصَرُونَ وَ مِثْلُ ذَلِکَ کَثِیرٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی مِنَ الْأَمْرِ بِطَاعَهًِْ الْأَصْفِیَاءِ وَ نَعْتِهِمْ وَ التَّبَرِّی مِمَّنْ خَالَفَهُمْ وَ قَدْ خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِمَّا وَجَبَ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَمْضِ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی بَیَّنَ لِلْأُمَّهًِْ حَالَ الْأَوْلِیَاءِ مِنْ أُولِی الْأَمْرِ وَ نَصَّ عَلَیْهِمْ وَ أَخَذَ الْبَیْعَهًَْ عَلَی الْأُمَّهًِْ بِالسَّمْعِ لَهُمْ وَ الطَّاعَهًِْ وَ أَبَانَ لَهُمْ أَیْضاً أَسْمَاءَ مَنْ نَهَاهُمْ عَنْ وَلَایَتِهِمْ فَمَا أَقَلَّ مَنْ أَطَاعَ فِی ذَلِکَ وَ مَا أَکْثَرَ مَنْ عَصَی فِیهِ وَ مَالَ إِلَی الدُّنْیَا وَ زُخْرُفِهَا فَالْوَیْلُ لَهُم.
امام علی (علیه السلام)- و امّا آیاتی که تأویل آن با نزول آن است، مانند این سخن خداوند است: لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَما یَئِسَ الْکفّار مِنْ أَصْحابِ الْقُبُورِ؛ بنابراین بر امّت واجب است که کسانی که این آیات در مورد آن‌ها نازل شده است بشناسند؛ [واجب است بدانند] آن‌ها چه کسانی هستند و خداوند بر چه کسانی غضب کرده است؟ تا آن‌ها را با اسم‌هایشان بشناسند و از آن‌ها بیزاری بجویند و با آن‌ها دوستی نکنند. خدای تعالی فرمود: و آنان (فرعونیان) را پیشوایانی قرار دادیم که به آتش [دوزخ] دعوت می‌کنند و روز رستاخیز یاری نخواهند شد. (قصص/۴۱) و مانند آن در کتاب خدای تعالی زیاد است که دستور به اطاعت از برگزیدگان می‌دهد و آن‌ها را مدح می‌کند و به بیزاری از کسانی که با آن‌ها مخالفت کرده‌اند دستور می‌دهد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آنچه بر او واجب شده بود به خوبی انجام داد و از دنیا نرفت تا اینکه برای امّت حال اولیایی که اولوا الامر هستند بیان فرمود و بر آن‌ها تصریح کرد [و امامت آن‌ها را آشکار نمود] و از امّت در مورد گوش فرا دادن به آن‌ها و اطاعت [از آن‌ها] بیعت گرفت و اسم کسانی که آن‌ها را از ولایتشان نهی کرده بود آشکار ساخت؛ پس چقدر کم بودند کسانی که در مورد آن اطاعت کردند و چقدر زیاد بودند کسانی که نافرمانی کردند و به دنیا و زینت آن مایل شدند؛ پس وای بر آنان»!
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ الْمُسْلِمِ أَنْ یُشَارِکَ الذِّمِّیَ وَ لَا یُبْضِعَهُ بِضَاعَهًْ وَ لَا یُودِعَهُ وَدِیعَهًْ وَ لَا یُصَافِیَهُ الْمَوَدَّهًَْ لِقَولِهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ.
امام صادق (علیه السلام)- علی‌بن‌رئاب گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم می‌فرمود: سزاوار نیست که مردی از شما با شخصی ذمّی (اهل کتاب که در پناه اسلامند) شرکت کند، و جنسی برای فروش به او بدهد یا ودیعه‌ای نزد او بگذارد و یا دوستی و صمیمیّت کند. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ.