آیه ۲۳ - سوره نوح

آیه وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا يَغُوثَ وَ يَعُوقَ وَ نَسْراً [23]

و گفتند: دست از معبودان خود برنداريد [بخصوص] بت‌هاي «ودّ»، «سُواع»، «يَغُوث»، «يعوق» و «نسر» را رها نكنيد.

۱
(نوح/ ۲۳)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا قَالَ کَانَ قَوْمٌ مُؤْمِنُونَ قَبْلَ نُوحٍ (علیه السلام) عَلَی نَبِیِّنَا وَ آلِهِ وَ فَمَاتُوا فَحَزِنَ عَلَیْهِمُ النَّاسُ فَجَاءَ إِبْلِیسُ فَاتَّخَذَ لَهُمْ صُوَرَهُمْ لِیَأْنَسُوا بِهَا فَأَنِسُوا بِهَا فَلَمَّا جَاءَهُمُ الشِّتَاءُ أَدْخَلُوهُمُ الْبُیُوتَ فَمَضَی ذَلِکَ الْقَرْنُ وَ جَاءَ الْقَرْنُ الْآخَرُ فَجَاءَهُمْ إِبْلِیسُ فَقَالَ لَهُمْ إِنَّ هَؤُلَاءِ آلِهَهًٌْ کَانُوا آبَاؤُکُمْ یَعْبُدُونَهَا فَعَبَدُوهُمْ وَ ضَلَّ مِنْهُمْ بَشَرٌ کَثِیرٌ فَدَعَا عَلَیْهِمْ نُوحٌ فَأَهْلَکَهُمُ اللَّهُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا؛ قوم مؤمنی قبل از حضرت نوح (علیه السلام) زندگی می‌کردند و پس از مدّتی مردند. مردم برای آن‌ها خیلی ناراحت شدند. ابلیس مجسمه‌ها و صورت‌هایی از آن قوم درست کرد تا اینکه مردم به آن مجسّمه‌ها خو گرفتند و هنگامی که زمستان فرا رسید، آن مجسمه‌ها را وارد منزل خویش کردند. آن قرن سپری شد و قرن دیگر فرا رسید. ابلیس نزد آنان آمد و به آنان گفت: «پدران شما این مجسّمه‌ها را پرستش می‌کردند». پس آن مجسّمه‌ها را پرستیدند و بسیاری از آنان گمراه شدند. لذا نوح (علیه السلام) علیه آنان دعا کرد تا اینکه خداوند آنان را نابود کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۶۲
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۴۳/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۴۳/ القمی، ج۲، ص۳۸۷؛ «قوله لاتذرون ... نسر لحصین» محذوف/ البرهان؛ «قالو لاتذرن ... ودا» و «قوله و لاتذرن ... نسر لحصین» محذوف/ بحارالأنوار، ج۳، ص۲۴۸؛ «بتفاوت»/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۳۱۵؛ «آلهتکم» محذوف و «ولاسواعا» زیادهًْ/ القمی، ج۲، ص۳۸۷؛ «بتفاوت»/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»
۲
(نوح/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَرِیزٍ عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً قَالَ کَانُوا یَعْبُدُونَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَمَاتُوا فَضَجَّ قَوْمُهُمْ وَ شَقَّ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ فَجَاءَهُمْ إِبْلِیسُ لَعَنَهُ اللَّهُ فَقَالَ لَهُمْ أَتَّخِذُ لَکُمْ أَصْنَاماً عَلَی صُوَرِهِمْ فَتَنْظُرُونَ إِلَیْهِمْ وَ تَأْنِسُونَ بِهِمْ وَ تَعْبُدُونَ اللَّهَ فَأَعَدَّ لَهُمْ أَصْنَاماً عَلَی مِثَالِهِمْ فَکَانُوا یَعْبُدُونَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ یَنْظُرُونَ إِلَی تِلْکَ الْأَصْنَامِ فَلَمَّا جَاءَهُمُ الشِّتَاءُ وَ الْأَمْطَارُ أَدْخَلُوا الْأَصْنَامَ الْبُیُوتَ فَلَمْ یَزَالُوا یَعْبُدُونَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ حَتَّی هَلَکَ ذَلِکَ الْقَرْنُ وَ نَشَأَ أَوْلَادُهُمْ فَقَالُوا إِنَّ آبَاءَنَا کَانُوا یَعْبُدُونَ هَؤُلَاءِ فَعَبَدُوهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً الْآیَهًَْ.

امام صادق (علیه السلام)- حریز از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند که درباره‌ی تفسیر آیه: وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً؛ فرمود: «ودّ، سواع، یغوث، یعوق، و نسر، [در زمان حضرت نوح (علیه السلام)] بندگانی بودند که خداوند متعال را عبادت می‌نمودند، و وقتی از دنیا رفتند، طایفه و قبیله‌ی آن‌ها غمگین و افسرده شدند. و ضجّه و زاری نمودند و سخت گریستند، شیطان [که یگانه دشمن سعادت و تقوی و عبادت بشر است وقت را غنیمت شمرد و] به نزد ایشان آمد و گفت: «[این‌قدر گریه نکنید و خود را به زحمت نیندازید] من برای شما بت‌هایی شبیه آن‌ها می‌سازم تا به آن‌ها انس بگیرید و آرام شوید و بتوانید خدا را عبادت نمایید [آن مردم جاهل قبول کردند و] شیطان بت‌هایی شبیه به، ودّ، سواع، یغوث، یعوق و نسر، ساخت و آن مردم هنگام عبادت [به دستور شیطان بت‌ها را] مقابل خود می‌گذاشتند، هنگامی‌که فصل زمستان و بارندگی شد [و از ترس سردی هوا به خانه‌های خود رفتند] آن بت‌ها را هم به اطاق‌ها بردند و این رویه را داشتند تا مردند. و زمان فرزندانشان که شد گفتند: «پدران ما این‌ها را عبادت می‌نمودند و ما هم باید [از پدران خود پیروی نماییم و این بت‌ها را] عبادت کنیم». [و رفته رفته بت‌پرستی رواج یافت و شروع گردید] و آیه: وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً، اشاره به همین مطلب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۶۲
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۳، ص۲۵۰
۳
(نوح/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَن الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) بِالْکُوفَهًِْ ... فقَالَ لی انْزِلْ فَإِنَّ هَذَا الْمَوْضِعَ کَانَ مَسْجِدَ الْکُوفَهًِْ الْأَوَّلَ الَّذِی خَطَّهُ آدَمُ (علیه السلام) فقَامَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فَصَلَّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ ثُمَّ انْصَرَفَ مِنَ الْمَسْجِدِ فَالْتَفَتَ عَنْ یَسَارِهِ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی مَوْضِعِ دَارِ الدَّارِیِّینَ وَ هُوَ مَوْضِعُ دَارِ ابْنِ حَکِیمٍ وَ ذَاکَ فُرَاتٌ الْیَوْمَ فَقَالَ لِی یَا مُفَضَّلُ وَ هَاهُنَا نُصِبَتْ أَصْنَامُ قَوْمِ نُوحٍ (علیه السلام) یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً.

امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌عمر می‌گوید: در آن هنگام که امام صادق (علیه السلام) برای دیدار با ابوالعباس [سفّاح نخستین خلیفه عبّاسی] به کوفه آمد... فرمود: «پایین بیا که اینجا مسجد اوّل کوفه بوده است که آدم (علیه السلام) [نقشه‌ی] آن را رسم کرده بود ... سخن امام صادق (علیه السلام) در وقت زوال خورشید قطع شد. پس برخاسته و نماز ظهر و سپس عصر را به‌جای آورد. سپس از مسجد بیرون آمد، پس به سمت چپ خویش توجّه نموده و با دست به محل دارالداریین اشاره کرد که در محل خانه ابن‌حکیم همان فرات کنونی می‌باشد و به من فرمود: «ای مفضل، بت‌های قوم نوح: یغوث، یعوق و نسر در اینجا نصب شدند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۶۴
الکافی، ج۸، ص۲۷۹/ نورالثقلین؛ «فعمل نوح ... فرغ منها» و «فقال لی ... من المسجد» محذوف
۴
(نوح/ ۲۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ بُرَیْدِ‌بْنِ‌مُعَاوِیَهًَْ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ فِی مَسْجِدِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ إِبْلِیسَ اللَّعِینَ هُوَ أَوَّلُ مَنْ صَوَّرَ صُورَهًًْ عَلَی مِثَالِ آدَمَ (علیه السلام) لِیَفْتِنَ بِهِ النَّاسَ وَ یُضِلَّهُمْ عَنْ عِبَادَهًِْ اللَّهِ تَعَالَی وَ کَانَ وَدٌّ فِی وُلْدِ قَابِیلَ وَ کَانَ خَلِیفَهًَْ قَابِیلَ عَلَی وُلْدِهِ وَ عَلَی مَنْ بِحَضْرَتِهِمْ فِی سَفْحِ الْجَبَلِ یُعَظِّمُونَهُ وَ یُسَوِّدُونَهُ فَلَمَّا أَنْ مَاتَ وَدٌّ جَزِعَ عَلَیْهِ إِخْوَتُهُ وَ خَلَّفَ عَلَیْهِمْ ابْناً یُقَالُ لَهُ سُوَاعٌ فَلَمْ یُغْنِ غَنَاءَ أَبِیهِ مِنْهُمْ فَأَتَاهُمْ إِبْلِیسُ فِی صُورَهًِْ شَیْخٍ فَقَالَ قَدْ بَلَغَنِی مَا أُصِبْتُمْ بِهِ مِنْ مَوْتِ وَدٍّ عَظِیمِکُمْ فَهَلْ لَکُمْ فِی أَنْ أُصَوِّرَ لَکُمْ عَلَی مِثَالِ وَدٍّ صُورَهًًْ تَسْتَرِیحُونَ إِلَیْهَا وَ تَأْنِسُونَ بِهَا قَالُوا افْعَلْ فَعَمَدَ الْخَبِیثُ إِلَی الْآنُکِ فَأَذَابَهُ حَتَّی صَارَ مِثْلَ الْمَاءِ ثُمَّ صَوَّرَ لَهُمْ صُورَهًًْ مِثَالَ وَدٍّ فِی بَیْتِهِ فَتَدَافَعُوا عَلَی الصُّورَهًِْ یَلْثِمُونَهَا وَ یَضَعُونَ خُدُودَهُمْ عَلَیْهَا وَ یَسْجُدُونَ لَهَا وَ أَحَبَّ سُوَاعٌ أَنْ یَکُونَ التَّعْظِیمُ وَ السُّجُودُ لَهُ فَوَثَبَ عَلَی صُورَهًِْ وَدٍّ فَحَکَّهَا حَتَّی لَمْ یَدَعْ مِنْهَا شَیْئاً وَ هَمُّوا بِقَتْلِ سُوَاعٍ فَوَعَظَهُمْ وَ قَالَ أَنَا أَقُومُ لَکُمْ بِمَا کَانَ یَقُومُ بِهِ وَدٌّ وَ أَنَا ابْنُهُ فَإِنْ قَتَلْتُمُونِی لَمْ یَکُنْ لَکُمْ رَئِیسٌ فَمَالُوا إِلَی السُّوَاعِ بِالطَّاعَهًِْ وَ التَّعْظِیمِ فَلَمْ یَلْبَثْ سُوَاعٌ أَنْ مَاتَ وَ خَلَّفَ ابْناً یُقَالُ لَهُ یَغُوثُ فَجَزِعُوا عَلَی سُوَاعٍ فَأَتَاهُمْ إِبْلِیسُ وَ قَالَ أَنَا الَّذِی صَوَّرْتُ لَکُمْ صُورَهًَْ وَدٍّ فَهَلْ لَکُمْ أَنْ أَجْعَلَ لَکُمْ مِثَالَ سُوَاعٍ عَلَی وَجْهٍ لَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یُغَیِّرَهُ قَالُوا فَافْعَلْ فَعَمَدَ إِلَی عُودٍ فَنَجَرَهُ وَ نَصَبَهُ لَهُمْ فِی مَنْزِلِ سُوَاعٍ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ ذَلِکَ الْعُوْدُ خِلَافاً لِأَنَّ إِبْلِیسَ عَمِلَ صُورَهًَْ سُوَاعٍ عَلَی خِلَافِ صُورَهًِْ وَدٍّ قَالَ فَسَجَدُوا لَهُ وَ عَظَّمُوهُ وَ قَالُوا لِیَغُوثَ مَا نَأْمَنُکَ عَلَی هَذَا الصَّنَمِ أَنْ تَکِیدَهُ کَمَا کَادَ أَبُوکَ مِثَالَ وَدٍّ فَوَضَعُوا عَلَی الْبَیْتِ حُرَّاساً وَ حُجَّاباً ثُمَّ کَانُوا یَأْتُونَ الصَّنَمَ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ وَ یُعَظِّمُونَهُ أَشَدَّ مَا کَانُوا یُعَظِّمُونَ سُوَاعاً فَلَمَّا رَأَی ذَلِکَ یَغُوثُ قَتَلَ الْحَرَسَهًَْ وَ الْحُجَّابَ لَیْلًا وَ جَعَلَ الصَّنَمَ رَمِیماً فَلَمَّا بَلَغَهُمْ ذَلِکَ أَقْبَلُوا لِیَقْتُلُوهُ فَتَوَارَی مِنْهُمْ إِلَی أَنْ طَلَبُوهُ وَ رَأَّسُوهُ وَ عَظَّمُوهُ ثُمَّ مَاتَ وَ خَلَّفَ ابْناً یُقَالُ لَهُ یَعُوقُ فَأَتَاهُمْ إِبْلِیسُ فَقَالَ قَدْ بَلَغَنِی مَوْتُ یَغُوثُ وَ أَنَا جَاعِلٌ لَکُمْ مِثَالَهُ فِی شَیْءٍ لَا یَقْدِرُ أَحَدٌ أَنْ یُغَیِّرَهُ قَالُوا فَافْعَلْ فَعَمَدَ الْخَبِیثُ إِلَی حَجَرٍ أَبْیَضَ فَنَقَرَهُ بِالْحَدِیدِ حَتَّی صَوَّرَ لَهُمْ مِثَالَ یَغُوثَ فَعَظَّمُوهُ أَشَدَّ مِمَّا مَضَی وَ بَنَوْا عَلَیْهِ بَیْتاً مِنْ حَجَرٍ وَ تَبَایَعُوا أَنْ لَا یَفْتَحُوا بَابَ ذَلِکَ الْبَیْتِ إِلَّا فِی رَأْسِ کُلِّ سَنَهًٍْ وَ سُمِّیَتِ الْبَیْعَهًَْ یَوْمَئِذٍ لِأَنَّهُمْ تَبَایَعُوا وَ تَعَاقَدُوا عَلَیْهِ فَاشْتَدَّ ذَلِکَ عَلَی یَعُوقَ فَعَمَدَ إِلَی رَیْطَهًٍْ وَ خَلَقٍ فَأَلْقَاهَا فِی الْحَائِرِ ثُمَّ رَمَاهَا بِالنَّارِ لَیْلًا فَأَصْبَحَ الْقَوْمُ وَ قَدِ احْتَرَقَ الْبَیْتُ وَ الصَّنَمُ وَ الْحَرَسُ وَ ارْفَضَّ الصَّنَمُ مُلْقًی فَجَزِعُوا وَ هَمُّوا بِقَتْلِ یَعُوقَ فَقَالَ لَهُمْ إِنْ قَتَلْتُمْ رَئِیسَکُمْ فَسَدَتْ أُمُورُکُمْ فَکَفُّوا فَلَمْ یَلْبَثْ أَنْ مَاتَ یَعُوقُ وَ خَلَّفَ ابْناً یُقَالُ لَهُ نَسْرٌ فَأَتَاهُمْ إِبْلِیسُ فَقَالَ بَلَغَنِی مَوْتُ عَظِیمِکُمْ فَأَنَا جَاعِلٌ لَکُمْ مِثَالَ یَعُوقَ فِی شَیْءٍ لَا یَبْلَی فَقَالُوا افْعَلْ فَعَمَدَ إِلَی الذَّهَبِ وَ أَوْقَدَ عَلَیْهِ النَّارَ حَتَّی صَارَ کَالْمَاءِ وَ عَمِلَ مِثَالًا مِنَ الطِّینِ عَلَی صُورَهًِْ یَعُوقَ ثُمَّ أَفْرَغَ الذَّهَبَ فِیهِ ثُمَّ نَصَبَهُ لَهُمْ فِی دَیْرِهِمْ وَ اشْتَدَّ ذَلِکَ عَلَی نَسْرٍ وَ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی دُخُولِ تِلْکَ الدَّیْرِ فَانْحَازَ عَنْهُمْ فِی فِرْقَهًٍْ قَلِیلَهًٍْ مِنْ إِخْوَتِهِ یَعْبُدُونَ نَسْراً وَ الْآخَرُونَ یَعْبُدُونَ الصَّنَمَ حَتَّی مَاتَ نَسْرٌ وَ ظَهَرَتْ نُبُوَّهًُْ إِدْرِیسَ فَبَلَغَهُ حَالُ الْقَوْمِ وَ أَنَّهُمْ یَعْبُدُونَ جِسْماً عَلَی مِثَالِ یَعُوقَ وَ أَنَّ نَسْراً کَانَ یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَسَارَ إِلَیْهِمْ بِمَنْ مَعَهُ حَتَّی نَزَلَ مَدِینَهًَْ نَسْرٍ وَ هُمْ فِیهَا فَهَزَمَهُمْ وَ قُتِلَ مَنْ قُتِلَ وَ هَرَبَ مَنْ هَرَبَ فَتَفَرَّقُوا فِی الْبِلَادِ وَ أَمَرَ بِالصَّنَمِ فَحُمِلَ وَ أُلْقِیَ فِی الْبَحْرِ فَاتَّخَذَتْ کُلُّ فِرْقَهًٍْ مِنْهُمْ صَنَماً وَ سَمَّوْهَا بِأَسْمَائِهَا فَلَمْ یَزَالُوا بَعْدَ ذَلِکَ قَرْناً بَعْدَ قَرْنٍ لَا یَعْرِفُونَ إِلَّا تِلْکَ الْأَسْمَاءَ ثُمَّ ظَهَرَتْ نُبُوَّهًُْ نُوحٍ (علیه السلام) فَدَعَاهُمْ إِلَی عِبَادَهًِْ اللَّهِ وَحْدَهُ وَ تَرْکِ مَا کَانُوا یَعْبُدُونَ مِنَ الْأَصْنَامِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً.

امام باقر (علیه السلام)- بریدبن‌معاویه گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که در مسجدالنّبی می‌فرمود: «ابلیس ملعون اوّلین کسی بود که مجسّمه‌ای به شکل آدمی ساخت تا مردم را گمراه کند و از عبادت خدا دور گرداند. ودّ از فرزندان قابیل و جانشین او در میان ایشان و ساکنان دامنه‌ی کوه بود. آن‌ها او را بزرگ می‌داشتند و سرور خود می‌دانستند. هنگامی که ودّ مُرد برادرانش برای او جزع کردند و پسر او را که سواع نام داشت جانشین او ساختند. امّا او جای خالی پدرش را برایشان پر نکرد. بنابراین ابلیس به صورت پیرمردی نزد ایشان آمد و گفت: «خبر مصیبت شما در مرگ بزرگتان ودّ به من رسیده است آیا می خواهید تمثالی به شکل او برایتان بسازم تا با آن انس گیرید و آرامش یابید»؟ گفتند: «بله چنین کن». پس آن خبیث سرب را ذوب کرد تا مثل آب شد آنگاه از آن تمثالی به شکل ودّ در خانه‌ی او ساخت. آن‌ها به‌سوی تمثال هجوم آوردند او را می‌بوسیدند و چهره‌هایشان را بر او می‌گذاشتند و برایش سجده می‌کردند. امّا سواع دوست داشت که این احترام و سجده برای او باشد پس به تمثال ودّ حمله کرد و آن را سائید آنقدر که چیزی از آن باقی نگذاشت. آن‌ها تصمیم به قتل وی گرفتند پس او نصیحتشان کرد و گفت: «آنچه را ودّ برای شما انجام می‌داد من انجام می‌دهم و من پسر او هستم اگر مرا بکشید رئیسی نخواهید داشت». پس به اطاعت و بزرگداشت او مایل شدند. دیری نگذشت که سواع هم مرد و پسرش یغوث را جانشین خود گذاشت. آن‌ها برای سواع جزع کردند. ابلیس دوباره نزد ایشان آمد و گفت: «من همانی هستم که تمثالی به شکل ودّ برایتان ساختم آیا می‌خواهید تمثالی به شکل سواع برایتان بسازم به گونه‌ای که هیچ‌کس نتواند آن را تغییر دهد»؟ گفتند: «چنین کن»! پس چوب عودی گرفت و آن را تراشید و در منزل سواع نصبش کرد. و عود به این جهت «خلاف» نامیده شد که ابلیس تمثال سواع را برخلاف تمثال ودّ از آن ساخت. پس مردم برای تمثال سواع سجده و تعظیم می‌کردند و به یغوث گفتند: «درباره‌ی این بت به تو اطمینانی نداریم که علیه آن مکر نکنی چنانچه پدرت با تمثال ودّ کرد. پس نگهبان‌هایی برای خانه گذاشتند و آن‌ها در یک روز مشخص پیش بت می‌آمدند و آن را بیشتر از سواع بزرگ می‌داشتند. وقتی یغوث این را دید، شبی نگهبان‌ها را کشت و بت را تبدیل به خاکستر کرد. وقتی خبر به آن‌ها رسید خواستند او را بکشند که او فرار کرد امّا بعداً او را خواستند و رئیس کرده و بزرگش داشتند تا اینکه مرد و پسرش یعوق جانشین او شد. پس ابلیس آمد و گفت: «خبر مرگ یغوث به من رسیده و من تمثالی از او می‌سازم که هیچ‌کس نتواند تغییرش دهد». گفتند: «چنین کن»! پس آن خبیث سنگ سفیدی را با آهن تراشید و تمثالی به شکل یغوث برایشان ساخت. پس آن‌ها به شدّت آن را تعظیم کردند و خانه‌ای از سنگ برایش ساختند و عهد کردند که درب این خانه را باز نکنند مگر در آغاز هر سال. و «بیعت» از آن روز نامیده شد زیرا آن‌ها بر آن عهد و قرار گذاشتند. این مسأله بر یعوق گران آمد؛ پس پارچه کهنه‌هایی جمع کرد و در آن خانه انداخت و شب هنگام آن‌ها را آتش زد وقتی که صبح شد مردم دیدند خانه و بت و نگهبان‌ها سوخته‌اند و بت به رو بر زمین افتاده پس ناراحت شدند و تصمیم به قتل یعوق گرفتند. او گفت: «اگر رئیس خود را بکشید اوضاعتان خراب می‌شود». پس دست نگه داشتند تا اینکه یعوق مرد و پسرش نسر جانشین او شد. ابلیس آمد و گفت: «خبر مرگ بزرگتان به من رسیده و من می‌خواهم تمثال یعوق را از چیزی بسازم که کهنه نشود». گفتند: «چنین کن»! پس طلا آورد و در آن آتش انداخت تا اینکه ذوب شد و تمثالی از گِل به شکل یعوق ساخت و طلا را در آن ریخت و در دِیر آن‌ها قرار داد این مطلب بر نسر گران آمد ولی نتوانست وارد دِیر شود. پس با گروهی اندک از برادرانش از آن‌ها کناره گرفت و آن گروه، نسر را عبادت می‌کردند و دیگران بت می‌پرستیدند تا اینکه نسر مرد و نبوّت ادریس ظاهر شد و خبر آن قوم و اینکه تمثالی به شکل یعوق و نیز نسر را می پرستند، به وی رسید پس با گروهی به‌سوی ایشان روانه شد و وارد شهر نسر شد و آن‌ها را شکست داد و عدّه‌ای کشته شده و عدّه‌ای فرار کرده در شهرها پراکنده شدند. پس دستور داد که بت را بیاورند و در دریا اندازند. پس هر گروهی از ایشان برای خود بتی قرار داد و اسم‌هایی برایش گذاشت و در طی قرن‌ها بر این حال بودند و غیر از این اسم‌ها نمی‌شناختند تا اینکه نبوّت نوح ظاهر شد و آن‌ها را به عبادت خدای واحد و ترک عبادت بت‌ها دعوت کرد. پس بعضیشان گفتند: لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۶۴
بحارالأنوار، ج۳، ص۲۵۰
۵
(نوح/ ۲۳)

الباقر (علیه السلام)- إِنَّمَا سُمِّیَ الْعُودُ خِلَافاً لِأَنَّ إِبْلِیسَ عَمِلَ صُورَهًَْ سُوَاعٍ مِنَ الْعُودِ عَلَی خِلَافِ صُورَهًِْ وَدٍّ فَسُمِّیَ الْعُودُ خِلَافاً.

امام باقر (علیه السلام)- علّت آنکه درخت بید را [به لغت اهل شام] خلاف نامیدند، آن است که چون شیطان از چوب آن درخت صورت بت سواع را [از لحاظ شکل برای تعلیم‌ساختن بت به بت‌پرستان] بر خلاف بت ودّ ساخت لذا [این اسم و علم شد و] درخت بید را خلاف [بر وزن کتاب] نامیدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۶۶
علل الشرایع، ج۱، ص۴/ نورالثقلین
۶
(نوح/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- کَانَتْ قُرَیْشٌ تُلَطِّخُ الْأَصْنَامَ الَّتِی کَانَتْ حَوْلَ الْکَعْبَهًِْ بِالْمِسْکِ وَ الْعَنْبَرِ وَ کَانَ یَغُوثُ قِبَالَ الْبَابِ وَ کَانَ یَعُوقُ عَنْ یَمِینِ الْکَعْبَهًِْ وَ کَانَ نَسْرٌ عَنْ یَسَارِهَا وَ کَانُوا إِذَا دَخَلُوا خَرُّوا سُجَّداً لِیَغُوثَ وَ لَا یَنْحَنُونَ ثُمَّ یَسْتَدِیرُونَ بِحِیَالِهِمْ إِلَی یَعُوقَ ثُمَّ یَسْتَدِیرُونَ بِحِیَالِهِمْ إِلَی نَسْرٍ ثُمَّ یُلَبُّونَ.

امام صادق (علیه السلام)- قریش بت‌هایی را که در اطراف کعبه بود را با مشک و عنبر میاندودند و آغشته می‌کردند. یغوث مقابل در بود و یعوق در سمت راست کعبه و نَسر در سمت چپ کعبه بود. لذا هنگامی‌که وارد می‌شدند، در برابر یغوث سجده می‌کردند و به خاک میافتادند و خم نمی‌شدند. سپس رو به‌سوی یعوق میکردند و پس از آن به نسر روی می‌آوردند و آنگاه لبیک می‌گفتند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۶۶
الکافی، ج۴، ص۵۴۲/ نورالثقلین/ البرهان
۷
(نوح/ ۲۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ هُوَ فِی مَسْجِدِ الْکُوفَهًِْ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَرَدَّ عَلَیْهِ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أَرَدْتُ الْمَسْجِدَ الْأَقْصَی فَأَرَدْتُ أَنْ أُسَلِّمَ عَلَیْکَ وَ أُوَدِّعَکَ فَقَالَ لَهُ وَ أَیَّ شَیْءٍ أَرَدْتَ بِذَلِکَ فَقَالَ الْفَضْلَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ فَبِعْ رَاحِلَتَکَ وَ کُلْ زَادَکَ وَ صَلِّ فِی هَذَا الْمَسْجِدِ فَإِنَّ الصَّلَاهًَْ الْمَکْتُوبَهًَْ فِیهِ حَجَّهًٌْ مَبْرُورَهًٌْ وَ النَّافِلَهًَْ عُمْرَهًٌْ مَبْرُورَهًٌْ وَ الْبَرَکَهًَْ فِیهِ عَلَی اثْنَیْ عَشَرَ مِیلًا یَمِینُهُ یُمْنٌ وَ یَسَارُهُ مَکْرٌ وَ فِی وَسَطِهِ عَیْنٌ مِنْ دُهْنٍ وَ عَیْنٌ مِنْ لَبَنٍ وَ عَیْنٌ مِنْ مَاءٍ شَرَابٍ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ عَیْنٌ مِنْ مَاءٍ طُهْرٍ لِلْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ سَارَتْ سَفِینَهًُْ نُوحٍ وَ کَانَ فِیهِ نَسْرٌ وَ یَغُوثُ وَ یَعُوقُ وَ صَلَّی فِیهِ سَبْعُونَ نَبِیّاً وَ سَبْعُونَ وَصِیّاً أَنَا أَحَدُهُمْ وَ قَالَ بِیَدِهِ فِی صَدْرِهِ مَا دَعَا فِیهِ مَکْرُوبٌ بِمَسْأَلَهًٍْ فِی حَاجَهًٍْ مِنَ الْحَوَائِجِ إِلَّا أَجَابَهُ اللَّهُ وَ فَرَّجَ عَنْهُ کُرْبَتَهُ.

امام علی (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) نقل است که فرمود: «مردی نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مسجد کوفه آمد و گفت: «سلام بر تو ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! و رحمت و برکات خداوند بر تو باد»! امیرالمؤمنین (علیه السلام) جواب سلام وی را داد. آن مرد عرض کرد: «فدایت شوم! می‌خواهم به مسجدالأقصی بروم و آمده‌ام که با شما خداحافظی کنم». حضرت به وی فرمود: «چه کاری از دست من برمی‌آید»؟ عرض کرد: «فدایت شوم! فضل و بخشش»! فرمود: «مرکب خویش و همه‌ی زاد و توشهات را بفروش و به آنجا برو و در آن مسجد نماز بخوان؛ زیرا نماز واجب در آنجا مانند حجّ مقبول است و نماز مستحبّی در آنجا مانند حجّ عمره است و برکت در آن دوازده میل است: سمت راست آن میمنت و خوشبختی است و سمت چپ آنجا مَکر است، و در وسط آن، چشمه‌ای از روغن و چشمه‌ای از شیر و چشمهای آب وجود دارد که شرابی برای مؤمنان است و چشمه آبی پاک وجود دارد که برای [طهارت و پاکی] مؤمنان است، و از آنجا کشتی نوح (علیه السلام) به راه افتاد، و نسر و یغوث و یعوق در آنجا بودند و هفتاد پیامبر و هفتاد وصیّ و جانشین که من یکی از آنان هستم در آنجا نماز خواندهاند سپس درحالی‌که دست خویش بر سینه می‌زد فرمود: «و اگر هر مصیبت‌زده و غمدیده‌ای در آنجا دعا کند، خداوند غم و مصیبت وی را برطرف خواهد کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۶۸
الکافی، ج۳، ص۴۹۱/ البرهان/ نورالثقلین؛ «و صلی یه سبعون ... عنه کربته» محذوف
بیشتر