آیه ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَ ما قَلى [3]
كه پروردگارت هرگز تو را وانگذاشته و مورد خشم قرار نداده.
الباقر (علیه السلام)- وَ فِی رِوَایَهًِْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ: ما وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَ ما قَلی وَ ذَلِکَ أَنَّ جَبْرَئِیلَ أَبْطَأَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَّهُ کَانَتْ أَوَّلَ سُورَهًٍْ نَزَلَتْ: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ ثُمَّ أَبْطَأَ عَلَیْهِ، فَقَالَتْ خَدِیجَهًُْ لَعَلَّ رَبَّکَ قَدْ تَرَکَکَ فَلَا یُرْسِلُ إِلَیْکَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: ما وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَ ما قَلی.
امام باقر (علیه السلام)- ابوالجارود از حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) روایت کرده است که ایشان دربارهی کلام خداوند متعال؛ مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَی، فرمود: «این از آن قرار بود که جبرئیل (علیه السلام) بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) تأخیر کرد، حال آنکه نخستین سوره یعنی: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ؛ بخوان به نام پروردگارت که آفرید. (علق/۱). نازل شده بود و سپس جبرئیل (علیه السلام) تأخیر کرد، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) عرض کرد: «شاید پروردگارت تو را واگذاشته و فرشته اش را بر تو نفرستاده است»!؟ آنگاه خداوند تبارک و تعالی نازل فرمود: مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَی.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ: وَ لَمَّا نَزَلَتِ السُّورَهًُْ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِجَبْرَائِیلَ: مَا جِئْتَ حَتَّی اشْتَقْتُ إِلَیْکَ. فَقَالَ جَبْرَائِیلُ: وَ أَنَا کُنْتُ أَشَدَّ إِلَیْکَ شَوْقاً وَ لَکِنِّی عَبْدٌ مَأْمُورٌ وَ مَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّکَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در مجمع البیان آمده است: وقتی این سوره نازل شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل (علیه السلام) فرمود: «نیامدی تا اینکه مشتاق به [دیدارِ] تو گشتم». جبرئیل (علیه السلام) عرض کرد: «من به [دیدارِ] شما مشتاق‌تر بودم، ولی من بنده‌ای مأمورم؛ وَ ما نَتَنَزَّلُ إِلّا بِأَمْرِ رَبِّکَ؛ ما جز به فرمان پروردگار تو، نازل نمی‌شویم. (مریم/۶۴)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ الْمُسْلِمِینَ قَالُوا: مَا یَنْزِلُ عَلَیْکَ الْوَحْیُ یَا رَسُولَ اللَّهِ؟ فَقَالَ: وَ کَیْفَ یَنْزِلُ عَلَیَّ الْوَحْیُ وَ أَنْتُمْ لَا تَتَّقُونَ بَرَاجِمَکُمْ وَ لَا تُقَلِّمُونَ أَظْفَارَکُمْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مسلمانان عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چرا وحی بر شما نازل نمی‌شود»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چگونه وحی بر من نازل شود درحالیکه شما مفاصل انگشتان خود را پاکیزه نمی‌کنید و ناخن‌های خود را نمی‌گیرید».