آیه وَ وَجَدَكَ ضَالاًّ فَهَدى [7]
و تو را گمشده يافت و هدايت كرد.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- الضَّلَالَهًُْ عَلَی وُجُوهٍ فَمِنْهُ مَحْمُودٌ وَ مِنْهُ مَذْمُومٌ وَ مِنْهُ مَا لَیْسَ بِمَحْمُودٍ وَ لَا مَذْمُومٍ وَ مِنْهُ ضَلَالُ النِّسْیَانِ ... أَمَّا الضَّلَالُ الَّذِی هُوَ النِّسْیَانُ فَهُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی أَنْ تَضِلَّ إِحْداهُما فَتُذَکِّرَ إِحْداهُمَا الْأُخْری وَ قَدْ ذَکَرَ اللَّهُ تَعَالَی الضَّلَالَ فِی مَوَاضِعَ مِنْ کِتَابِهِ فَمِنْهُمْ مَا نَسَبَهُ إِلَی نَبِیِّهِ عَلَی ظَاهِرِ اللَّفْظِ کَقَوْلِهِ سُبْحَانَهُ: وَ وَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدی مَعْنَاهُ وَجَدْنَاکَ فِی قَوْمٍ لَایَعْرِفُونَ نُبُوَّتَکَ فَهَدَیْنَاهُمْ بِک.
امام علی (علیه السلام)- گمراهی [در قرآن] بر چند گونه است؛ نوعی از آن پسندیده و نوعی دیگر نکوهیده و نوعی از آن نه پسندیده است و نه نکوهیده و نوع دیگر گمراهیِ فراموشی است... امّا آن گمراهی که به‌معنای فراموشی است این کلام خداوند متعال است [که فرمود]: تا اگر یکی از آن دو زن [واقعیّت را] فراموش کرد، آن دیگری او را یادآوریکند. (بقره/۲۸۲) و خداوند متعال، گمراهی را در چندین جای از کتابش بیان فرموده و در برخی از این موارد گمراهی را در ظاهر به پیامبرش نسبت داده است، مانند آیه: وَ وَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدی که معنای حقیقی‌اش چنین است؛ ما تو را در میان مردمانی یافتیم که از پیامبریِ تو آگاهی نداشتند و ایشان را به‌سوی تو هدایت (و راهنمایی) کردیم».
الصّادقین (علیها السلام)- وَ وَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدی أَیْ هَدَی إِلَیْکَ قَوْماً لَا یَعْرِفُونَکَ حَتَّی عَرَفُوک.
امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- وَوَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدَی یعنی قومی را که تو را نمی‌شناختند، به‌سویت هدایت کرد تا اینکه تو را شناختند.
علیبنإبراهیم (رحمة الله علیه)- وَجَدَکَ ضَالًّا فِی قَوْمٍ لَا یَعْرِفُونَ فَضْلَ نُبُوَّتِکَ فَهَدَاهُمُ اللَّهُ بِک.
علیبنابراهیم (رحمة الله علیه)- وَجَدَکَ ضَالًّا تو را در میان قومی ناشناخته یافت که برتری پیامبری تو را نمی‌شناختند، سپس خداوند به وسیلهی تو آنان را هدایت فرمود.
الرّضا (علیه السلام)- وَ وَجَدَکَ ضَالًّا یَعْنِی عِنْدَ قَوْمِکَ فَهَدی أَیْ هَدَاهُمْ إِلَی مَعْرِفَتِک.
امام رضا (علیه السلام)- وَوَجَدَکَ ضَالًّا یعنی نزد قومت. فَهَدَی یعنی آنان را به‌سوی شناختن تو هدایت کرد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّه ... وَ وَجَدَکَ ضَالًّا یَقُولُ مَنْسُوباً عِنْدَ قَوْمِکَ إِلَی الضَّلَالَهًِْ فَهَدَاهُمْ بِمَعْرِفَتِک.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَوَجَدَکَ ضَالًّا؛ نزد قومت به گمراهی منسوب بودی، پس خداوند آنان را به وسیلهی شناختن تو هدایت کرد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ وَجَدَکَ ضَالًّا عَنْ النُّبُوَّهًِْ فَهَدی إِلَی النُّبُوَّهًْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ وَجَدَکَ ضَالًّا؛ [تو را ناآگاه] از [مقامِ] نبوّت [و شریعت، یافت)]. فَهَدی؛ [پس] به‌سوی نبوّت [و شریعت، هدایتت کرد].
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ وَجَدَکَ ضَالًّا یَقُولُ فِی قَوْمٍ ضَالٍ یَعْنِی بِهِ الْکُفَّارَ فَهَدی لِلتَّوْحِید.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَوَجَدَکَ ضَالًّا یعنی تو را میان گروهی گمراه یعنی کافران یافت. فَهَدی؛ (پس ایشان را) به‌سوی توحید و یکتاپرستی (هدایت کرد)».