آیه فَسَوْفَ يُحاسَبُ حِساباً يَسيراً [8]
به‌زودي به آساني به حساب او رسيدگي مي‌شود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَهْمِ‌بْنِ‌حُرٍّ قَالَ: دَخَلْتُ فِی مَسْجِدِ الْمَدِینَهًِْ ... سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ بِإِذْنِ اللهِ فَقَالَ السَّابِقُ یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ الْمُقْتَصِدُ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جهم‌بن‌حر می‌گوید: شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت فرمود: ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالخَیْراتِ بِإِذْنِ اللهِ؛ سپس این کتاب [آسمانی] را به گروهی از بندگان برگزیده‌ی خود به میراث دادیم [امّا] از میان آن‌ها عدّه‌ای بر خود ستم کردند، و عدّه‌ای میانه رو بودند، و گروهی به اذن خدا در نیکی‌ها [از همه] پیشی گرفتند. (فاطر/۳۲) پس فرمود: «سابق بدون حساب وارد بهشت میشود و مقتصد حساب اندکی میشود».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُلُّ مُحَاسَبٍ مُعَذَّبٌ فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَیْنَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً قَالَ ذَاکَ الْعَرْضُ یَعْنِی التَّصَفُّحَ.
امام باقر (علیه السلام)- پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هر حساب‌شونده‌ای در رنج و عذاب است»، شخصی به آن حضرت عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پس فرموده خدای عزّوجلّ: فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً چه میشود»؟ فرمود: «آن به‌معنی: نامه را در مقابل گرفتن و صفحه‌صفحه آن را نگریستن است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ مَنْ حُوسِبَ عُذِّبَ قَالَتْ عَائِشَهًُْ فَقُلْتُ أَ وَ لَیْسَ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً قَالَتْ فَقَالَ إِنَّمَا ذَلِکَ الْعَرْضُ وَ لَکِنْ مَنْ نُوقِشَ الْحِسَابَ یَهْلِکُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرکس که مورد محاسبه قرار گیرد، عذاب میشود». پس قائلی به ایشان عرض کرد: «پس معنای این آیه: فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسیراً چه می شود»؟ فرمود: «حساب یسیر همان عرضه‌ی اعمالش بر خدا و به معنای گذشتن خدا از اعمال اوست».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ قَالَ لَهُ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ (علیه السلام): ... مَعْنَی قَوْلِهِ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَهُوَ قِلَّهًُْ الْحِسَابِ وَ کَثْرَتُهُ وَ النَّاسُ یَوْمَئِذٍ عَلَی طَبَقَاتٍ وَ مَنَازِلَ فَمِنْهُمْ مَنْ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً وَ یَنْقَلِبُ إِلی أَهْلِهِ مَسْرُوراً وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ لِأَنَّهُمْ لَمْ یَتَلَبَّسُوا مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا بِشَیْءٍ وَ إِنَّمَا الْحِسَابُ هُنَاکَ عَلَی مَنْ تَلَبَّسَ بِهَا هَاهُنَا وَ مِنْهُمْ مَنْ یُحَاسَبُ عَلَی النَّقِیرِ وَ الْقِطْمِیرِ وَ یَصِیرُ إِلَی عَذَابِ السَّعِیر.
امام علی (علیه السلام)- در کتاب احتجاج آمده است: یکی از زندیقان نزد امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) رفت و عرض کرد: «اگر در قرآن اختلاف و تناقض نبود، هرآینه به دینتان می گرویدم». حضرت علی (علیه السلام) به او فرمود: ... فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ؛ و کسانی که وزنه‌ی اعمالشان سنگین است، همان رستگارانند! و آنان که وزنه‌ی اعمالشان سبک باشد. (مومنون/۱۰۳-۱۰۲) کمی و زیادی حساب است. در آن روز مردم بر دسته ها و منزل هایی چند هستند. یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً* وَ یَنْقَلِبُ إِلی أَهْلِهِ مَسْرُوراً. برخی دیگر بدون هیچ حسابی به بهشت در می آیند؛ چراکه از امور دنیا به هیچ‌چیز آلوده نیستند و البتّه حساب در آنجا بر کسانی است که آلوده دنیا شده‌اند. بعضی از آن‌ها به خاطر پوسته هسته‌ی خرما (کنایه از حساب دقیق) حساب پس می‌دهند و به‌سوی عذاب دوزخ روانه می شوند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ثَلَاثٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ حَاسَبَهُ اللَّهُ حِسَاباً یَسِیراً وَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّهًَْ بِرَحْمَتِهِ قَالُوا وَ مَا هِیَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ. وَ یَنْقَلِب بَعدَ الفِراغ مِن الحِسَاب.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سه چیز است که در هرکس باشد، خدا او را به آسانی حسابرسی می‌کند و خدا او را با رحمتش داخل بهشت می‌کند؛ به ایشان عرض کردند: «یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) آن سه چیز چیست»؟ فرمود: «به کسی که تو را محروم کرده، عطا کنی و با کسی که با تو قطع رحم کرده صله رحم کنی و از کسی که بر تو ظلم کرده، بگذری؛ بعد از فراغ از حساب بازمی‌گردد».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّمَا یُدَاقُ اللَّهُ الْعِبَادَ فِی الْحِسَابِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی قَدْرِ مَا آتَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِی الدُّنْیَا.
امام باقر (علیه السلام)- خدا روز قیامت درباره‌ی حساب بندگان به‌اندازه‌ی عقل‌هایی که در دنیا به آن‌ها داده باریک‌بینی می‌نماید (با دقّت و باریک‌بینی به حسابشان می‌رسد).
الحسین (علیه السلام)- یَرْفَعُهُ إِلَی الْإِمَامِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی‌جَعْفَرٌ عَنْ أَبِیهِ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَلِیٌّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی‌الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ ... لَقَدْ فَضَّلَ اللَّهُ أُمَّتَهُ (صلی الله علیه و آله) عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ بِأَشْیَاءَ کَثِیرَهًٍْ أَنَا أَذْکُرُ لَکَ مِنْهَا قَلِیلًا مِنْ کَثِیر ... وَ مِنْهَا أَنَّهُ جَعَلَهُمْ أَزْوَاجاً ثَلَاثَهًًْ أُمَماً فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ وَ السَّابِقُ بِالْخَیْرَاتِ یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ الْمُقْتَصِدُ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً وَ الظَّالِمُ لِنَفْسِهِ مَغْفُورٌ لَهُ إِنْ شَاءَ اللَّه.
امام حسین (علیه السلام)- امام کاظم (علیه السلام) از پدرانش از امام حسین (علیه السلام) نقل کرده است: ... دانشمند یهودی از امام علی (علیه السلام) پرسید: «چه برتری‌هایی امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر سایر امّت‌ها یافتند»؟ فرمود: «امتیازات بسیار است و من چند نمونه را ذکر می‌کنم: و از برتری‌های آنان است که خدا ایشان را ازواج سه‌گانه قرار داده است: ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالخَیْراتِ؛ [امّا] از میان آن‌ها عدّه‌ای بر خود ستم کردند، و عدّه‌ای میانه‌رو بودند، و گروهی به اذن خدا در نیکی‌ها [از همه] پیشی گرفتند. (فاطر/۳۲) امّا پیشی‌گیرنده به نیکی بدون حساب وارد بهشت میشود، میانه‌روها حسابشان آسان است. آن‌ها که به خود ستم می‌کنند ان‌شاءاللَّه آمرزیده‌اند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ إِبْرَاهِیمَ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ کَانَ خَادِماً لِأَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ حَدَّثَنِی الْعَبْدُ الصَّالِحُ الْکَاظِمُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ قَالَ حَدَّثَنِی أَخِی وَ حَبِیبِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: ... مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ یُحَاسِبَهُ حِساباً یَسِیراً وَ یُدْخِلَهُ جَنَّاتِ عَدْنٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ فَلْیَتَوَالَ عَلِیَّ‌بْنَ‌مُحَمَّدٍ‌الْهَادِیَ (علیه السلام).
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه مایل است خدا را ملاقات نماید و از او به سادگی حساب بکشند و داخل بهشت عدنی شود که عرض آن به‌اندازه‌ی آسمان‌ها و زمین است که آماده‌ی پذیرایی برای پرهیزگاران است، باید دوست بدارد علیّ‌بن‌محمّد حضرت هادی (علیه السلام) را.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ مُعَاذِ‌بْنِ‌جَبَلٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) ... قَالَ ... یَا خَدِیجَهًُْ إِنَّ اللَّهَ أَعْطَانِی فِی عَلِیٍّ ثَلَاثَهًًْ لِدُنْیَایَ وَ ثَلَاثَهًًْ لآِخِرَتِی ... أَعْطَانِی فِی عَلِیٍّ لِآخِرَتِی أَنَّهُ صَاحِبُ مَفَاتِیحِی یَوْمَ أَفْتَحُ أَبْوَابَ الْجَنَّهًِْ وَ أَعْطَانِی فِی عَلِیٍّ لِآخِرَتِی أَنِّی أُعْطَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَرْبَعَهًَْ أَلْوِیَهًٍْ فَلِوَاءُ الْحَمْدِ بِیَدِی أَرْفَعُ لِوَاءَ التَّهْلِیلِ لِعَلِیٍّ وَ أُوَجِّهُهُ فِی أَوَّلِ فَوْجٍ وَ هُمُ الَّذِینَ یُحَاسَبُونَ حِساباً یَسِیراً وَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ ... بِغَیْرِ حِسابٍ عَلَیْهِم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند متعال درباره‌ی علی (علیه السلام) سه چیز را برای دنیایم و سه چیز را برای آخرتم بخشیده است... امّا آنچه درباره‌ی علی (علیه السلام) برای آخرتم به من داد اینکه در روز بازکردن درهای بهشت صاحب کلیدهای من خواهد بود. درباره‌ی علی (علیه السلام) برای آخرتم به من داد: اینکه در روز قیامت چهار پرچم به من داده می شود؛ پس پرچم حمد الحمد لله به دست خودم خواهد بود، پرچم تهلیل لا اله الا الله را برای علی (علیه السلام) بلند خواهم کرد و او را پیشاپیش گروهی قرار خواهم داد، حساب و کتاب این گروه آسان خواهد بود و بدون حساب و کتاب، وارد بهشت خواهند شد.