آیه لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللهُ لا يُكَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها سَيَجْعَلُ اللهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً [7]
آنان كه امكانات وسيعى دارند، بايد [براى زنان شيرده] از امكانات وسيع خود انفاق كنند و آنها كه تنگدستاند، از آنچه كه خدا به آنها داده انفاق نمايند؛ خداوند هيچ كس را جز به مقدار توانايى كه به او داده تكليف نمىكند؛ خداوند بزودى بعد از سختيها آسانى قرار مىدهد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ رَوْحِبْنِعَبْدِ الرَّحِیمِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللهُ قَالَ إِذَا أَنْفَقَ عَلَیْهَا مَا یُقِیمُ ظَهْرَهَا مَعَ کِسْوَهًٍْ وَ إِلَّا فُرِّقَ بَیْنَهُمَا.
امام صادق (علیه السلام)- روحبنعبدالرحیم گوید: از امام صادق (علیه السلام)، دربارهی آیه: وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللهُ پرسیدم. فرمود: «مرد باید به زن چندان نفقه و خرجی دهد که بتواند خود را اداره کند وگرنه بینشان جدایی افکنده شود».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ الْمُوسِرِ یَتَّخِذُ الثِّیَابَ الْکَثِیرَهًَْ الْجِیَادَ وَ الطَّیَالِسَهًَْ وَ الْقُمُصَ الْکَثِیرَهًَْ یَصُونُ بَعْضُهَا بَعْضاً یَتَجَمَّلُ بِهَا أَیَکُونُ مُسْرِفاً قَالَ لَا لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- از امام (علیه السلام) دربارهی مردی که مالدار است، و تجمّل دارد، و لباسهای بسیار، جبّهها و طیلسانها و قمیصها میپوشد و بدانها خود را میآراید، پرسیده شد: «آیا این مرد مسرف است»؟ فرمود: لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ.
الصّادق (علیه السلام)- أَنْ رَجُلًا سَأَلَهُ فَقَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَلْ یُعَدُّ مِنَ السَّرَفِ أَنْ یَتَّخِذَ الرَّجُلُ لِبَاساً کَثِیرَهًًْ فَیَتَجَمَّلَ بِهَا وَ یَصُونَ بَعْضَهَا بِبَعْضٍ فَقَالَ لَا لَیْسَ هَذَا مِنْ سَرَفٍ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- مردی از امام (علیه السلام) سؤال کرد و گفت: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آیا این از اسراف محسوب میشود که شخصی لباسهای زیادی بگیرد و با آنها زینت کند و بعضی از آنها را به کمک برخی دیگر از لکهدارشدن حفظ کند [و دائماً لباسهایش را عوض کند]؟». فرمود: «نه؛ این از اسراف محسوب نمیشود. زیرا خداوند عزّوجلّ میفرماید: لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًَْبْنِوَهْبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) الرَّجُلُ یَکُونُ قَدْ غَنِیَ دَهْرَهُ وَ لَهُ مَالٌ وَ هَیْئَهًٌْ فِی لِبَاسِهِ وَ نَخْوَهًٌْ ثُمَّ یَذْهَبُ مَالُهُ وَ یَتَغَیَّرُ حَالُهُ فَیَکْرَهُ أَنْ یَشْمَتَ بِهِ عَدُوُّهُ فَیَتَکَلَّفُ مَا یَتَهَیَّأُ بِهِ قَالَ لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللهُ عَلَی قَدْرِ حَالِه.
امام صادق (علیه السلام)- معاویهًْبنوهب گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «گاهی انسان در قسمتی از عمرش ثروتمند است و لباس و سر و وضع او اعیانی است بعداً ثروتش از دست میرود و وضعش عوض میگردد و از شماتت دشمن رنج میبرد، برای خرید لباس که خود را بیاراید خویشتن را به مشقّت میافکند امّا جایز است این آیه را تلاوت فرمود: لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللهُ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أَصْلَحَکَ اللَّهُ هَلْ جُعِلَ فِی النَّاسِ أَدَاهًٌْ یَنَالُونَ بِهَا الْمَعْرِفَهًَْ قَالَ فَقَالَ لَا قُلْتُ فَهَلْ کُلِّفُوا الْمَعْرِفَهًَْ قَالَ لَا عَلَی اللَّهِ الْبَیَانُ لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها وَ لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها.
امام صادق (علیه السلام)- عبدالأعلی گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «آیا در مردم ابزاری نهاده شده است که بهوسیلهی آن درک معرفت کنند»؟ فرمود: «نه»، گفتم: «تکلیف به تحصیل معرفت دارند»؟ فرمود: «نه، خدا باید بیان کند، خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایی که به او داده تکلیف نمیکند».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ أَبِیالْحَسَنِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً قَالَ الْقَوَامُ هُوَ الْمَعْرُوفُ عَلَی الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَی الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتاعاً بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَی الْمُحْسِنِینَ عَلَی قَدْرِ عِیَالِهِ وَ مَئُونَتِهِمُ الَّتِی هِیَ صَلَاحٌ لَهُ وَ لَهُمْ وَ لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها.
امام کاظم (علیه السلام)- وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً (فرقان/۶۷)؛ قوام یعنی کار نیک (کمک به دیگران)، توانگر بهاندازهی توانایی خود و تنگدست بهاندازهی توانایی خود [کمک کند]، همچنین هزینهکردن بر عائله و فراهمآوردن روزی (و امکانات زندگی) ایشان، به قدری که برای خود او و آنان شایسته و مناسب است؛ وَ لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها.
الهادی (علیه السلام)- رِسَالَتُهُ (علیه السلام) فِی الرَّدِّ عَلَی أَهْلِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیضِ وَ إِثْبَاتِ الْعَدْلِ وَ الْمَنْزِلَهًْ بَیْنَ الْمَنْزِلَتَیْنِ ... دَعَا اللَّهُ الْإِنْسَانَ إِلَی اتِّبَاعِ أَمْرِهِ وَ إِلَی طَاعَتِهِ بِتَفْضِیلِهِ إِیَّاهُ بِاسْتِوَاءِ الْخَلْقِ وَ کَمَالِ النُّطْقِ وَ الْمَعْرِفَهًْ بَعْدَ أَنْ مَلَّکَهُمْ اسْتِطَاعَهًَْ مَا کَانَ تَعَبَّدَهُمْ بِهِ بِقَوْلِهِ فَاتَّقُوا اللهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِیعُوا وَ قَوْلِهِ لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها وَ قَوْلِهِ لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها وَ فِی آیَاتٍ کَثِیرَهًْ فَإِذَا سَلَبَ مِنَ الْعَبْدِ حَاسَّهًْ مِنْ حَوَاسِّهِ رَفَعَ الْعَمَلَ عَنْهُ بِحَاسَّتِهِ کَقَوْلِهِ لَیْسَ عَلَی الْأَعْمی حَرَجٌ وَ لا عَلَی الْأَعْرَجِ حَرَجٌ الْآیَهًَْ فَقَدْ رَفَعَ عَنْ کُلِّ مَنْ کَانَ بِهَذِهِ الصِّفَهًْ الْجِهَادَ وَ جَمِیعَ الْأَعْمَالِ الَّتِی لَا یَقُومُ بِهَا وَ کَذَلِکَ أَوْجَبَ عَلَی ذِی الْیَسَارِ الْحَجَّ وَ الزَّکَاهًَْ لِمَا مَلَّکَهُ مِنِ اسْتِطَاعَهًْ ذَلِکَ وَ لَمْ یُوجِبْ عَلَی الْفَقِیرِ الزَّکَاهًَْ وَ الْحَجَّ قَوْلُهُ وَ لِلهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ قَوْلُهُ فِی الظِّهَارِ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ إِلَی قَوْلِهِ فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً کُلُّ ذَلِکَ دَلِیلٌ عَلَی أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یُکَلِّفْ عِبَادَهُ إِلَّا مَا مَلَّکَهُمْ اسْتِطَاعَتَهُ بِقُوَّهًْ الْعَمَلِ بِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنْ مِثْلِ ذَلِکَ فَهَذِهِ صِحَّهًُْ الْخِلْقَهًْ.
امام هادی (علیه السلام)- نامه آن حضرت (علیه السلام) در انکار و ردّ مذهب جبر و تفویض و اثبات «عدل» و معنی «جایگاه و مرتبه میان جبر و تفویض ... از اینرو خداوند انسان را به پیروی اوامر و اطاعت خود دعوت کرده که به او خلقت مستقیم، نطق کامل و قدرت تشخیص داده، پس از آنکه نیروی انجام تکلیف عطا کرده، فرموده: پس تا میتوانید تقوای الهی پیشه کنید و گوش دهید و اطاعت نمایید. (تغابن/۱۶) و فرمود: خداوند هیچکس را، جز بهاندازهی تواناییش، تکلیف نمیکند. (بقره/۲۸۶) و فرمود: لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها و آیات بسیار دیگر، و اگر خدا یکی از حسهای بنده را بگیرد تکلیف مربوط به آن حس را از او برمیدارد، و لذا فرموده: بر نابینا و لنگ و بیمار گناهی نیست [اگر در میدان جهاد شرکت نکنند] و هرکس خدا و رسولش را اطاعت نماید، او را در باغهای [از بهشت] وارد میکند که نهرها از زیر [درختانش] جاری است و آن کس که سرپیچی کند، او را به عذاب دردناکی گرفتار میسازد!. (فتح/۱۷) از هرکس در این شرایط باشد جهاد و کلّیهی وظایفی را که از انجامش عاجز است برداشته و همچنین حج و زکات را بر آنکه مال و استطاعتش داده واجب کرده و از فقیر نخواسته، فرموده: و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانهی [او] کنند، آنها که توانایی رفتن بهسوی آن دارند. (آل عمران/۹۷) و دربارهی «ظهار» فرمود: کسانی که همسران خود را «ظِهار» میکنند، سپس از گفته خود بازمیگردند، باید پیش از آمیزش جنسی با هم، بردهای را آزاد کنند این دستوری است که به آن اندرز داده میشوید و خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است! و کسی که توانایی [آزادکردن بردهای] نداشته باشد، دو ماه پیاپی قبل از آمیزش روزه بگیرد و کسی که این را هم نتواند، شصت مسکین را اطعام کند. (مجادله/۴۳) اینها همه دلیل است که خداوند تبارکوتعالی از بندگان تکلیفی ما زاد بر قدرتی که به آنها داده نخواسته، و نهی و منع او هم به همین منوال است، این معنای «تندرستی و سلامت خلقت» است.