آیه إِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ [6]
ما را به راه راست هدایت کن.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ إِذَا قَالَ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ إِلَی آخِرِهَا قَالَ اللَّهُ: هَذَا لِعَبْدِی وَ لِعَبْدِی مَا سَأَلَ قَدِ اسْتَجَبْتُ لِعَبْدِی وَ أَعْطَیْتُهُ مَا أَمَّلَ وَ آمَنْتُهُ مِمَّا مِنْهُ وَجِلَ.
امام علی (علیه السلام) چون گوید: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ ...» خداوند می‌فرماید: «این از بنده‌ی من است و بنده‌ی من هرچه خواهد از آن اوست و برای بنده‌ام اجابت کردم و آنچه آرزو داشت به او دادم و از آنچه ترسید او را آسوده ساختم».
العسکری (علیه السلام)- أَبِی مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ قَالَ یَقُولُ: أَدِمْ لَنَا تَوْفِیقَکَ الَّذِی بِهِ أَطَعْنَاکَ فِی مَاضِی أَیَّامِنَا حَتَّی نُطِیعَکَ کَذَلِکَ فِی مُسْتَقْبَلِ أَعْمَارِنَا وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ هُوَ صِرَاطَانِ صِرَاطٌ فِی الدُّنْیَا وَ صِرَاطٌ فِی الْآخِرَهًِْ فَأَمَّا الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ فِی الدُّنْیَا فَهُوَ مَا قَصُرَ عَنِ الْغُلُوِّ وَ ارْتَفَعَ عَنِ التَّقْصِیرِ وَ اسْتَقَامَ فَلَمْ یَعْدِلْ إِلَی شَیْءٍ مِنَ الْبَاطِلِ وَ أَمَّا الطَّرِیقُ الْآخَرُ فَهُوَ طَرِیقُ الْمُؤْمِنِینَ إِلَی الْجَنَّهًِْ الَّذِی هُوَ مُسْتَقِیمٌ لَا یَعْدِلُونَ عَنِ الْجَنَّهًِْ إِلَی النَّارِ وَ لَا إِلَی غَیْرِ النَّارِ سِوَی الْجَنَّهًِْ.
امام عسگری (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ؛ یعنی توفیق خود را رهنمای ما گردان تا همان‌گونه که در گذشته به آن تو را فرمان بردیم، در آینده‌ی عمر خود نیز به آن تو را فرمان بریم. و صراط مستقیم دو صراط است: صراطی در دنیا و صراطی در آخرت، و امّا صراط مستقیم در دنیا، آن است که از زیاده‌روی فروتر و از کوتاهی‌کردن فراتر است و استوار و درست باشد و به هیچ باطلی نگراید. و امّا صراط مستقیم در آخرت، راه مؤمنان به‌سوی بهشت است که راهی راست باشد و ایشان در آن نه به‌سوی آتش دوزخ و نه به‌سوی چیز دیگری می‌گرایند و فقط به‌سوی بهشت پیش می‌روند».
الصّادق (علیه السلام)- عن مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) قَالَ جَعْفَرُبْنُ‌مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ. قَالَ: یَقُولُ أَرْشِدْنَا إِلَی الصِّرَاطِ الْمُسْتَقِیمِ أَرْشِدْنَا لِلُزُومِ الطَّرِیقِ الْمُؤَدِّی إِلَی مَحَبَّتِکَ وَ الْمُبَلِّغِ إِلَی دِینِکَ وَ الْمَانِعِ مِنْ أَنْ نَتَّبِعَ أَهْوَاءَنَا فَنَعْطَبَ أَوْ نَأْخُذَ بِآرَائِنَا فَنَهْلِکَ.
امام صادق (علیه السلام) امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه‌ی اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ فرمود: ما را به راه راست رهنمون باش و ما را به پیمودن راهی هدایت فرما که به محبّت تو می‌انجامد و به دین تو می‌رساند و مانع از آن می‌شود که با پیروی از هواهای نفسانی و آراء شخصی خود به هلاکت در افتیم.
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ الْحَلَبِیُّ سَمِعْتُهُ مَا لَا أُحْصِی وَ أَنَا أُصَلِّی خَلْفَهُ یَقْرَأُ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ.
امام صادق (علیه السلام) محمّدبن‌علی حلبی می‌گوید: درحالی‌که پشت حضرت امام صادق (علیه السلام) نماز می‌گزاردم می‌شنیدم که ایشان بی‌شمار قرائت می‌فرمود: اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ.
الرّضا (علیه السلام)- اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ اسْتِرْشَادٌ بِهِ وَ اعْتِصَامٌ بِحَبْلِهِ وَ اسْتِزَادَهًٌْ فِی الْمَعْرِفَهًِْ بِرَبِّهِ وَ بِعَظَمَتِهِ وَ بِکِبْرِیَائِه.
امام رضا (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ؛ طلب هدایت‌شدن به‌سوی دین خدا و چنگ‌زدن به ریسمان اوست و طلب افزونی شناخت پروردگار عزّوجلّ و شناخت بزرگی و بزرگواری اوست.
الصّادقین (علیها السلام)- الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ دِیْنَ اللَّهِ الَّذِی نَزَّلَ جَبْرَئِیلُ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله).
امام باقر و صادق (علیها السلام) الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ همان دین خداست که جبرئیل بر محمّد (نازل نمود.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَکَتَبَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) إِلَی قَیْصَر ... وَ أَمَّا قَوْلُهُ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ فَذَلِکَ الطَّرِیقُ الْوَاضِحُ مَنْ عَمِلَ فِی الدُّنْیَا عَمَلًا صَالِحاً فَإِنَّهُ یَسْلُکُ عَلَی الصِّرَاطِ إِلَی الْجَنَّهًِْ.
امام علی (علیه السلام) امام علی (علیه السلام) به قیصر نوشت: ... و امّا قول خداوند متعال: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ، عبارت است از راه روشن؛ هرکس در دنیا عمل صالح انجام دهد در قیامت از آن راه به بهشت رهسپار می‌گردد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ صِرَاطَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ هُمُ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِم.
امام صادق (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ، راه پیامبران (علیهم السلام) و آنان که خداوند ایشان را نعمت داد.
الرّضا (علیه السلام)- وَ رُوِیَ عَن ألرّضا (علیه السلام) َأنَّهُ سُئِلَ أَیْنَ ذُکِرَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فِی أُمِّ الْکِتَابِ فَقَالَ فِی قَوْلِهِ سُبْحَانَهُ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ هُوَ عَلِیٌّ (علیه السلام).
امام رضا (علیه السلام) از امام رضا (علیه السلام) سؤال شد: «در کجای امّ الکتاب علی (علیه السلام) ذکر شده است»؟ فرمود: «در این آیه: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمسْتَقِیمَ، که منظور علی (علیه السلام) است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ؛ قَالَ: هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ مَعْرِفَتُهُ وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَّهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَوْلُهُ: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی أُمِّ الْکِتَابِ فِی قَوْلِهِ: الصِّراطَ الْمُسْتَقِیم.
امام صادق (علیه السلام) حمّاد از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: امام (علیه السلام) در مورد قول خدای عزّوجلّ: الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ، فرمود: «آن امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و شناخت اوست و دلیل اینکه آن امیرمؤمنان (علیه السلام) است؛ کلام خداوند متعال می‌باشد: و آن در «أمّ الکتاب» [لوح محفوظ] نزد ما بلندپایه و استوار است! (زخرف/۴) و آن در امّ الکتاب و در کلام خداوند متعال صراط مستقیم، امیرمؤمنان علی (علیه السلام) است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَا صِرَاطُ اللَّهِ الْمُسْتَقِیم.
امام علی (علیه السلام) همانا من راه و صراط مستقیم خدا هستم.
السّجّاد (علیه السلام)- نَحْنُ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم.
امام سجّاد (علیه السلام) ما صراط مستقیم هستیم.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ‌رِئَابٍ قَالَ: قَال لی أبوعَبدِ‌اللّه (علیه السلام): نَحْنُ وَ اللَّهِ السَّبِیلُ الَّذِی أَمَرَکُمُ اللَّهُ بِاتِّبَاعِهِ وَ نَحْنُ وَ اللَّهِ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم.
امام صادق (علیه السلام) به خدا قسم! ما همان راهی هستیم که باید از آن پیروی کنید، سوگند به خدا! ما صراط مستقیم هستیم.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عن أبی‌عبدالله (علیه السلام) فی قوله ... اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ قَالَ: الطَّرِیقَ وَ مَعْرِفَهًَْ الْإِمَام.
امام صادق (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ؛ راه، همان امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و شناخت امام است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ نُصِبَ الصِّرَاطُ عَلَی جَهَنَّمَ لَمْ یَجُزْ عَلَیْهِ إِلَّا مَنْ مَعَهُ جَوَازٌ فِیهِ وَلَایَهًُْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ (تَعَالَی): وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ یَعْنِی عَنْ وَلَایَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
پیامبر ( چون روز قیامت فرا رسد و صراط بر روی دوزخ قرار گیرد، تنها کسانی از آن می‌گذرند که جوازی دربردارنده‌ی ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) به همراه داشته باشند و این همان کلام خداوند متعال است که فرمود: آن‌ها را نگه دارید که باید بازپرسی شوند!. (صافات/۲۴) یعنی درباره‌ی ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن أبی‌جَعفر (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله): یَا عَلِیُّ (علیه السلام)! إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ أَقْعُدُ أَنَا وَ أَنْتَ وَ جَبْرَئِیلُ عَلَی الصِّرَاطِ فَلَمْ یَجُزْ أَحَدٌ إِلَّا مَنْ کَانَ مَعَهُ کِتَابٌ فِیهِ بَرَاءَهًٌْ بِوَلَایَتِک.
پیامبر ( امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: رسول اکرم (به علیّ (علیه السلام) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! هرگاه روز قیامت بپا گردد من و تو و جبرئیل بر صراط می‌نشینیم و حقّ عبور از آنجا به هیچ‌کس داده نمی‌شود، مگر اینکه برگه‌ی عبوری داشته باشد که تبرئه و رهایی او به سبب ولایت تو در آن ثبت گردیده باشد».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْل عَن اَبِی‌الحَسَنِ المَاضِی (علیه السلام) قَالَ: قُلتُ: أَ فَمَنْ یَمْشِی مُکِبًّا عَلی وَجْهِهِ أَهْدی أَمَّنْ یَمْشِی سَوِیًّا عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ؟ قَالَ: إِنَ اللَّهَ ضَرَبَ مَثَلَ مَنْ حَادَ عَنْ وَلَایَهًِْ عَلِیٍ (علیه السلام) کَمَنْ یَمْشِی عَلَی وَجْهِهِ لَا یَهْتَدِی لِأَمْرِهِ وَ جَعَلَ مَنْ تَبِعَهُ سَوِیّاً عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ؛ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِین (علیه السلام).
امام کاظم (علیه السلام) محمّدبن‌فضیل از امام موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) نقل می‌کند: عرض کردم: «منظور از آیه: آیا کسی که به رو افتاده حرکت می‌کند به هدایت نزدیکتر است یا کسی که راست‌قامت در صراط مستقیم گام برمی‌دارد؟! (ملک/۲۴) چیست»؟ فرمود: «خداوند مثالی آورده است و هرکس را که از ولایت علی (علیه السلام) روی گرداند به کسی که به روی در افتاده و نگونسار می‌رود و به جایی نمی‌رسد، تشبیه کرده است و کسی که از او پیروی کند به کسی تشبیه شده که استوار بر راه راست ره می‌سپارد، و راه راست، امیرمؤمنان (علیه السلام) است».
الباقر (علیه السلام)- عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: أَوْحَی اللَّهُ إِلَی نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) فَاسْتَمْسِکْ بِالَّذِی أُوحِیَ إِلَیْکَ إِنَّکَ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ. قَالَ: إِنَّکَ عَلَی وَلَایَهًِْ عَلِیٍ (علیه السلام) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) هُوَ الصِّرَاطُ المُستَقِیم.
امام باقر (علیه السلام) خدا به پیغمبرش (وحی کرد: آنچه را بر تو وحی‌شده محکم بگیر که تو بر صراط مستقیمی. (زخرف/۴۳) یعنی تو به ولایت علی (علیه السلام) هستی و علی (علیه السلام) همان راه راست است».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ فِی قَوْلِهِ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ قَالَ: قُولُوا مَعَاشِرَ الْعِبَادِ أَرْشِدْنَا إِلَی حُبِّ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) عبدالله‌بن‌عبّاس درباره‌ی کلام خداوند متعال: اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ گفت: ای جماعت بندگان خدا! بگویید: ما را به‌سوی محبّت محمّد (و اهل بیت او (علیهم السلام) هدایت فرما
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ: قَوْلُهُ تَعَالَی: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ أَیْ قُولُوا مَعَاشِرَ النَّاسِ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ أَیْ إِلَی وَلَایَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِه (علیهم السلام).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ یعنی ای مردمان! بگویید: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ یعنی پروردگارا! ما را به ولایت محمّد (و اهل بیتش (علیهم السلام) هدایت فرما»!