آیه ۴ - سوره جن

آیه وَ أَنَّهُ كانَ يَقُولُ سَفِيهُنا عَلَى اللهِ شَطَطاً [4]

و اينكه سفيه ما [ابليس] درباره‌ی خداوند سخنان ناروا مى‌گفت.

۱
(جن/ ۴)

الحسین (علیه السلام)- رُوِیَ عَنْ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّ یَهُودِیّاً مِنْ یَهُودِ الشَّامِ وَ أَحْبَارِهِمْ جَاءَ إِلَی مَجْلِسٍ فِیهِ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ یَا أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مَا تَرَکْتُمْ لِنَبِیٍّ دَرَجَهًًْ وَ لَا لِمُرْسَلٍ فَضِیلَهًًْ إِلَّا نَحَلْتُمُوهَا نَبِیَّکُمْ فَهَلْ تُجِیبُونِّی عَمَّا أَسْأَلُکُمْ عَنْهُ فَکَاعَ الْقَوْمُ عَنْهُ فَقَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) نَعَمْ مَا أَعْطَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ نَبِیّاً دَرَجَهًًْ وَ لَا مُرْسَلًا فَضِیلَهًًْ إِلَّا وَ قَدْ جَمَعَهَا لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ زَادَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) عَلَی الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) أَضْعَافاً مُضَاعَفَهًًْ فَقَالَ لَهُ الْیَهُودِیُّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فَأَعِدَّ لَهُ جَوَاباً فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) هَاتِ ... قَالَ لَهُ الْیَهُودِیُّ فَإِنَّ هَذَا سُلَیْمَانُ (علیه السلام) سُخِّرَتْ لَهُ الشَّیَاطِینُ یَعْمَلُونَ لَهُ ما یَشاءُ مِنْ مَحارِیبَ وَ تَماثِیلَ قَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) لَقَدْ کَانَ کَذَلِکَ وَ لَقَدْ أُعْطِیَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) أَفْضَلَ مِنْ هَذَا إِنَّ الشَّیَاطِینَ سُخِّرَتْ لِسُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ هِیَ مُقِیمَهًٌْ عَلَی کُفْرِهَا وَ قَدْ سُخِّرَتْ لِنُبُوَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) الشَّیَاطِینُ بِالْإِیمَانِ فَأَقْبَلَ إِلَیْهِ الْجِنُّ التِّسْعَهًُْ مِنْ أَشْرَافِهِمْ مِنْ جِنِّ نَصِیبِینَ وَ الْیَمَنِ مِنْ بَنِی‌عَمْرِوبْنِ‌عَامِرٍ مِنَ الْأَحِجَّهًِْ مِنْهُمْ شضاه وَ مضاه وَ الْهَمْلَکَانُ وَ الْمَرْزُبَانُ وَ المازمان وَ نضاه وَ هَاصِبٌ وَ هَاضِبٌ وَ عَمْرٌو وَ هُمُ الَّذِینَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ اسْمُهُ فِیهِمْ وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ وَ هُمُ التِّسْعَهًُْ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَأَقْبَلَ إِلَیْهِ الْجِنُّ وَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) بِبَطْنِ النَّخْلِ فَاعْتَذَرُوا بِأَنَّهُمْ ظَنُّوا کَما ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ یَبْعَثَ اللَّهُ أَحَداً وَ لَقَدْ أَقْبَلَ إِلَیْهِ أَحَدٌ وَ سَبْعُونَ أَلْفاً مِنْهُمْ فَبَایَعُوهُ عَلَی الصَّوْمِ وَ الصَّلَاهًِْ وَ الزَّکَاهًِْ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ نُصْحِ الْمُسْلِمِینَ فَاعْتَذَرُوا بِأَنَّهُمْ قَالُوا عَلَی اللهِ شَطَطاً وَ هَذَا أَفْضَلُ مِمَّا أُعْطِیَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام).

امام حسین (علیه السلام)- مردی یهودی از شام وارد مجلسی شد که اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آن حضور داشتند. گفت: «ای امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) هیچ مقام و منزلتی را برای پیامبری وانگذاشتید جز اینکه تمام آن‌ها را برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) خود ادّعا کردید؛ آیا پاسخ سؤال‌های مرا می‌دهید؟ مردم از او روی برگرداندند». امّا علی (علیه السلام) فرمود: «آری خداوند هیچ درجه‌ای به پیامبر و فضیلتی برای رسولی نداده مگر اینکه تمام آن‌ها را در پیامبر (صلی الله علیه و آله) ما جمع کرده و به آن جناب چند برابر افزون‌تر بخشیده است». یهودی گفت: «من اینک سؤال می‌کنم خود را آماده‌ی جواب کن». فرمود: «بگو»! ... یهودی گفت: سلیمان (علیه السلام) شیاطین را مسخّر کرده بود که برایش محراب‌ها و تمثال‌ها می‌ساختند». فرمود: «همین‌طور است به محمّد (صلی الله علیه و آله) بهتر از این بخشیدند؛ شیاطین درحال کفر مسخّر سلیمان (علیه السلام) بودند ولی در نبوّت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) آن‌ها با ایمان مسخّر ایشان شدند و خدمت او رسیدند، نه نفر از جنّیان که با شخصیّت‌ترین افراد آن‌ها بودند از جنّیان نصیبین و یمن و بنی‎عمر و بن‎عامر از دانشمندان آن‌ها به نام شضاهًْ و مضاهًْ و الهملکان و مرزبان و مازمان و نضاهًْ و هاصب و هاضب و عمر و این‌ها همان‌های هستند که در این آیه خداوند می‌فرماید: [به یاد آور] هنگامی‌که گروهی از جنّ را به‌سوی تو متوجّه ساختیم که قرآن را بشنوند. (احقاف/۲۹) همان نه نفر؛ خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) در بطن نخل رسیدند. پوزش خواستند که ما نیز مانند آدمیان خیال می‌کردیم کسی را خدا مبعوث نخواهد کرد، هفتادویک هزار از آن‌ها با پیامبر (صلی الله علیه و آله) بیعت‎ کردند؛ بر نماز و زکات و حج و جهاد و خیرخواهی مسلمانان پوزش خواستند که درباره‎ی خدا سخنان ناشایست گفته‌اند این بهتر از چیزی است که به سلیمان (علیه السلام) داده‌اند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۹۰
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۴۴/ بحارالأنوار، ج۶۰، ص۹۷؛ «ان یهودیا من یهود ... علی (هات» محذوف و «شصاه و مصاه» بدل «شضاه و مضاه»/ بحارالأنوار، ج۱۷، ص۲۹۲؛ «ان یهودیا من یهود ... علی (لقد کان کذلک»/ نورالثقلین؛ «ان یهودیا من یهود الشام ... تماثیل قال له» محذوف و «فأقبل الیه الجن ... أعطی سلیمان» محذوف
۲
(جن/ ۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قوله: وَ أَنَّهُ کانَ یَقُولُ سَفِیهُنا عَلَی اللهِ شَطَطاً أَیْ ظُلْماً.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ سَفِیهُنَا عَلَی اللهِ شَطَطًا؛ شَطَط به معنای ظلم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۹۲
القمی، ج۲، ص۳۸۸
بیشتر