آیه ۲۵ - سوره حاقه

آیه وَ أَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِشِمالِهِ فَيَقُولُ يا لَيْتَني لَمْ أُوتَ كِتابِيَهْ [25]

امّا كسى كه نامه اعمالش را به دست چپش بدهند مى‌گويد: «اى كاش هرگز نامه‌ی اعمالم رابه من نمى‌دادند.

۱
(حاقه/ ۲۵)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: إِذَا أَرَادَ اللَّهُ قَبْضَ الْکَافِرِ قَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ انْطَلِقْ أَنْتَ وَ أَعْوَانُکَ إِلَی عَدُوِّی ... فَیَجِیئُهُ مَلَکُ الْمَوْتِ بِوَجْهٍ کَرِیهٍ کَالِحٍ ... فَإِذَا نَظَرَ إِلَی مَلَکِ الْمَوْتِ شَخَصَ بَصَرُهُ وَ طَارَ عَقْلُه ... ثُمَّ یُسَلِّطُ اللَّهُ عَلَیْهِ مَلَکَیْنِ أَصَمَّیْنِ أَعْمَیْن مَعَهُمَا مِطْرَقَتَانِ مِنْ حَدِیدٍ مِنْ نَارٍ یَضْرِبَانِهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ فَإِذَا کَانَتْ صَیْحَهًُْ الْقِیَامَهًِْ اشْتَعَلَ قَبْرُهُ نَاراً فَیَقُولُ لِیَ الْوَیْلُ إِذَا اشْتَعَلَ قَبْرِی نَاراً فَیُنَادِی مُنَادٍ أَلَا الْوَیْلُ قَدْ دَنَا مِنْکَ وَ الْهَوَانُ قُمْ مِنْ نِیرَانِ الْقَبْرِ إِلَی نِیرَانٍ لَا یَطْفَأُ فَیَخْرُجُ مِنْ قَبْرِهِ مُسْوَدّاً وَجْهُهُ مُزْرَقَّهًًْ عَیْنَاهُ قَدْ طَالَ خُرْطُومُهُ وَ کَسَفَ بَالُهُ مُنَکِّساً رَأْسَهُ یُسَارِقُ النَّظَرَ فَیَأْتِیهِ عَمَلُهُ الْخَبِیثُ فَیَقُولُ وَ اللَّهِ مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا کُنْتَ عَنْ طَاعَهًِْ اللَّهِ مُبْطِئاً وَ إِلَی مَعْصِیَتِهِ مُسْرِعاً قَدْ کُنْتَ تَرْکَبُنِی فِی الدُّنْیَا فَأَنَا أُرِیدُ أَنْ أَرْکَبَکَ الْیَوْمَ کَمَا کُنْتَ تَرْکَبُنِی وَ أَقُودُکَ إِلَی النَّارِ قَالَ ثُمَّ یَسْتَوِی عَلَی مَنْکِبَیْهِ فَیَرْحَلُ {فَیَرْکُلُ} قَفَاهُ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی عُجْزَهًِْ جَهَنَّمَ فَإِذَا نَظَرَ إِلَی الْمَلَائِکَهًِْ قَدِ اسْتَعَدُّوا لَهُ بِالسَّلَاسِلِ وَ الْأَغْلَالِ قَدْ عَضُّوا عَلَی شِفَاهِهِمْ مِنَ الْغَیْظِ وَ الْغَضَبِ فَیَقُولُ یا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتابِیَهْ وَ یُنَادِی الْجَلِیلُ جِیئُوا بِهِ إِلَی النَّارِ.

امام باقر (علیه السلام)- جابر جعفی از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: وقتی که خداوند بخواهد جان کافر را بگیرد، می‌فرماید: «ای فرشته‌ی مرگ! تو و یارانت به‌سوی دشمنم بروید ... فرشته‌ی مرگ با چهره‌ی زشت و گرفته نزد او می‌آید ... هنگامی‌که کافر به فرشته‌ی مرگ نگاه می‌کند، چشمانش از حرکت باز می‌ایستد و عقلش می‌پرد ... سپس خداوند دو فرشته کر و کور بر او مسلّط می‌گرداند که همراه آن‌ها دو چکش آهنین از آتش است. او را تا روز قیامت می‌زنند و هنگامی‌که فریاد قیامت (نفخ صور دوّم) واقع شود، قبرش با آتش شعله‌ور شود و می‌گوید: «وای بر من که قبرم با آتش شعله‌ور شد». پس ندادهنده‌ای ندا می‌دهد: «عذاب و خواری به تو نزدیک شد. از آتش قبر برخیز و به‌سوی آتشی که خاموش نمی‌شود برو». پس از قبرش بیرون می‌آید درحالی‌که چهره‌اش سیاه و چشمانش کبود است و بینی‌اش دراز شده و قلبش گرفته و غمگین است و سرافکنده است و زیر چشمی نگاه می‌کند. سپس عمل پلیدش نزد او می‌آید و می‌گوید: «به خدا سوگند تو را جز اینگونه نشناختم که اطاعت خدا را به تأخیر می‌انداختی و در آن سستی می‌کردی و با سرعت به‌سوی نافرمانی او می‌رفتی. در دنیا بر من سوار می‌شدی و من امروز می‌خواهم همانگونه که بر من سوار می‌شدی بر تو سوار شوم و تو را به‌سوی آتش ببرم». فرمود: «سپس بر شانه‌اش سوار می‌شود و با پا به پشت گردنش می‌زند تا اینکه به لبه‌ی جهنّم می‌رسد و هنگامی‌که فرشتگان را ببیند که برای او زنجیرها و غل‌ها آماده کرده‌اند، از خشم و غضب لب‌هایشان را می‌گزند فَیَقُولُ یا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتابِیَهْ و خداوند جلیل صدا می‌زند: «او را به‌سوی آتش بیاورید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۵۴۰
بحارالأنوار، ج۸، ص۳۱۹/ البرهان؛ «بتفاوت»
۲
(حاقه/ ۲۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- کَتَبَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِلَی مُعَاوِیَهًْ ... لَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ فِیَّ وَ فِیکَ آیَاتٌ مِنْ سُورَهًٍْ خَاصَّهًٍْ الْأُمَّهًُْ یُؤَوِّلُونَهَا عَلَی الظَّاهِرِ وَ لَا یَعْلَمُونَ مَا الْبَاطِنُ وَ هِیَ فِی سُورَهًِْ الْحَاقَّهًِْ فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِشِمالِهِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ یُدْعَی بِکُلِّ إِمَامِ ضَلَالَهًٍْ وَ إِمَامِ هُدًی وَ مَعَ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا أَصْحَابُهُ الَّذِینَ بَایَعُوهُ فَیُدْعَی بِی وَ بِکَ یَا مُعَاوِیَهًُْ وَ أَنْتَ صَاحِبُ السِّلْسِلَهًِْ الَّذِی یَقُولُ یا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتابِیَهْ وَ لَمْ أَدْرِ ما حِسابِیَهْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ ذَلِکَ وَ کَذَلِکَ کُلُّ إِمَامِ ضَلَالَهًٍْ کَانَ قَبْلَکَ أَوْ یَکُونُ بَعْدَکَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ مِنْ خِزْیِ اللَّهِ وَ عَذَابِه.

امیرالمؤمنین (علیه السلام)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نامه‌ای به معاویه نوشت... خداوند درباره‌ی من و تو به خصوص آیه‌ای از قرآن نازل کرده است که تو و امثال تو آن را طبق ظاهرش می‌خوانید و نمی‌دانید تأویل باطن آن چیست و آن در سوره‌ی الحاقّه است: پس کسی که نامه‌ی اعمالش به دست راستش داده شود، به‌زودی حساب آسانی برای او می‌شود. (انشقاق/۸۷) تا آنجا که می‌فرماید: وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِشِمالِهِ ِ فَیَقُولُ یا لَیْتَنی لَمْ أُوتَ کِتابِیَه، تا آنجا که می‌فرماید: وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِشِمالِهِ، و قضیّه چنین خواهد بود که هر امام ضلالت و امام هدایتی فرا خوانده می‌شوند و با هرکدام از آن‌ها اصحابشان که با او بیعت کرده‌اند خواهند بود، و من و تو هم فرا خوانده می‌شویم. ای معاویه، تو صاحب زنجیر هستی که می‌گوید: یَقُولُ یا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتابِیَهْ وَ لَمْ أَدْرِ ما حِسابِیَهْ به خدا قسم این مطلب را از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیدم که درباره‌ی تو می‌فرمود و همچنین درباره‌ی هر امام ضلالتی که قبل از تو بوده و بعد از تو خواهد بود مثل همین خواری و عذاب از جانب خدا خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۵۴۰
بحارالأنوار، ج۳۳، ص۱۵۵/ کتاب سلیم بن قیس، ص۷۷۲
بیشتر