آیه ۱ - سوره حجرات

آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ سَميعٌ عَليمٌ [1]

اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد! چيزى را بر خدا وپيامبرش مقدّم نداريد [و از آن‌ها پيشى‌مگيريد]، و تقواى الهى پيشه كنيد كه خداوند شنوا و داناست.

سبب نزول

۱
(حجرات/ ۱)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- نَزَلَتْ فِی وَفْدِ تَمِیمٍ کَانُوا إِذَا قَدِمُوا عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَقَفُوا عَلَی بَابِ حُجْرَتِهِ فَنَادَوْا یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) اخْرُجْ إِلَیْنَا وَ کَانُوا إِذَا خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَقَدَّمُوهُ فِی الْمَشْیِ وَ کَانُوا إِذَا کَلَّمُوهُ رَفَعُوا أَصْوَاتَهُمْ فَوْقَ صَوْتِهِ وَ یَقُولُونَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) مَا تَقُولُ فِی کَذَا وَ کَذَا کَمَا یُکَلِّمُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَأَنْزَلَ اللَّهُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِلَی قَوْلِهِ إِنَّ الَّذِینَ یُنادُونَکَ بَنُو تَمِیمٍ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه درباره‌ی هیئت بنی‌تمیم نازل شد که چون [در سال نهم هجرت] خدمت رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) رسیدند پشت در اتاق حضرت ایستاده و فریاد زدند: «ای محمد (صلی الله علیه و آله) بیرون بیا»! و زمانی‌که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) بیرون آمد پیشاپیش حضرت به راه افتادند؛ و هنگامی‌که [با حضرت] سخن می‌گفتند صدایشان را از صدای پیامبر (صلی الله علیه و آله) بالاتر برده و - آنچنان‌که با یکدیگر سخن می‌گفتند- به پیامبر (صلی الله علیه و آله) عرض‌می‌کردند: «ای محمد (صلی الله علیه و آله)! ای محمد (صلی الله علیه و آله)! نظرت در مورد فلان‌چیز چیست؟ خداوند نیز آیات یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ... إِنَّ الَّذِینَ یُنادُونَکَ؛ را نازل فرمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۵۰۴
بحارالأنوار، ج۱۷، ص۲۸/ القمی، ج۲، ص۳۱۸/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»
۲
(حجرات/ ۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن ابْنِ کُدَیْنَهًَْ الْأَوْدِیِّ، قَالَ: قَامَ رَجُلٌ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَسَأَلَهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللهِ وَ رَسُولِهِ فِیمَنْ نَزَلَتْ. فَقَالَ مَا تُرِیدُ أَتُرِیدُ أَنْ تُغْرِیَ بِیَ النَّاسَ. قَالَ لَا یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام)، وَلَکِنْ أُحِبُّ أَنْ أَعْلَمَ قَالَ اجْلِسْ، فَجَلَسَ، فَقَالَ اکْتُبْ عَامِراً اکْتُبْ مَعْمَراً اکْتُبْ عُمَرَ اکْتُبْ عَمَّاراً اکْتُبْ مُعْتَمِراً. فِی أَحَدِ الْخَمْسَهًِْ نَزَلَتْ قَالَ سُفْیَانُ قُلْتُ لِفُضَیْلٍ أَتَرَاهُ عُمَرَ. قَالَ فَمَنْ هُوَ غَیْرُه.

امام علی (علیه السلام)- از ابن کدینه اودی روایت کردهاند که نقل کرد: مردی نزد امیرمؤمنان علی (علیه السلام) آمد و از او درباره این سخن خداوند بلند مرتبه: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَی اللهِ وَرَسُولِهِ، پرسید که درباره چه کسی نازل شده است؟ امام فرمود: «چه میخواهی؟ آیا میخواهی مردم را علیه یکدیگر بشورانی»؟ عرض کرد: «نه، ای امیر مؤمنان! ولی دوست دارم که بدانم». امام فرمود: «بنشین». او هم نشست، امام فرمود: «بنویس عامر، بنویس مَعمر، بنویس عُمر، بنویس عمّار، بنویس مُعتَمر! این آیه درباره‌ی یکی از این پنج نفر نازل شده است. سُفیان می‌گوید: به فُضَیل گفتم: «فکر میکنی آن شخص عمر است»؟ چه کسی جز او میتواند باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۵۰۶
بحارالأنوار، ج۳۰، ص۳۷۹
۳
(حجرات/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- مَا سُلَّتِ السُّیُوفُ وَ لَا أُقِیمَتِ الصُّفُوفُ فِی صَلَاهًٍْ وَ لَا زُحُوفٍ وَ لَا جُهِرَ بِأَذَانٍ وَ لَا أَنْزَلَ اللَّهُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا حَتَّی أَسْلَمَ أَبْنَاءُ الْقَیْلَهًِْ الْأَوْسُ وَ الْخَزْرَجُ.

امام باقر (علیه السلام)- هیچ شمشیری [در اسلام] از نیام در نیامد و هیچ صف نماز یا صف جنگی بر پا نشد و هیچ اذانی با صدای‌بلند گفته نشد و خداوند [هیچ آیه‌ای با] خطاب یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ؛ را نازل نفرمود تا اینکه افراد قبیله‌ی اوس و خزرج (دو قبیله‌ی مهم مدینه) اسلام آوردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۵۰۶
نورالثقلین
۴
(حجرات/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- جَمِیلٍ قَالَ کَانَ الطَّیَّارُ یَقُولُ لِی إِبْلِیسُ لَیْسَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ إِنَّمَا أُمِرَتِ الْمَلَائِکَهًُْ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ (علیه السلام) فَقَالَ إِبْلِیسُ لَا أَسْجُدُ فَمَا لِإِبْلِیسَ یَعْصِی حِینَ لَمْ یَسْجُدْ وَ لَیْسَ هُوَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ قَالَ فَدَخَلْتُ أَنَا وَ هُوَ عَلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ فَأَحْسَنَ وَ اللَّهِ فِی الْمَسْأَلَهًِْ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ رَأَیْتَ مَا نَدَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیْهِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ قَوْلِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَ دَخَلَ فِی ذَلِکَ الْمُنَافِقُونَ مَعَهُمْ قَالَ نَعَمْ وَ الضُّلَّالُ وَ کُلُّ مَنْ أَقَرَّ بِالدَّعْوَهًِْ الظَّاهِرَهًِْ وَ کَانَ إِبْلِیسُ مِمَّنْ أَقَرَّ بِالدَّعْوَهًِْ الظَّاهِرَهًِْ مَعَهُم.

امام صادق (علیه السلام)- جمیل گوید: طیّار به من می‌گفت: «ابلیس از فرشته‌ها نیست و جز این نیست که تنها فرشته‌ها به سجده‌ی بر آدم (علیه السلام) فرمان داده شدند و ابلیس گفت: «سجده نمی‌کنم» چرا ابلیس با اینکه فرشته نبوده به سبب عدم سجده گناهکار به شمار می‌آید»؟ گوید: من و او نزد امام صادق (علیه السلام) رفتیم، و به خدا که چه خوب احوالپرسی کرد. و او گفت: «فدایت شوم! بگو آنچه را خدا به‌وسیله‌ی آن مؤمنان را خوانده که فرموده: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا آیا منافقان را هم شامل می‌شود»؟ فرمود: «آری! گمراهان و هرکس در ظاهر دعوت اسلام را پذیرفته است، و ابلیس هم در پذیرش دعوت ظاهری با آن‌ها بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۵۰۶
الکافی، ج۲، ص۴۱۲
بیشتر