آیه ۳۶ - سوره معارج

آیه فَما لِ الَّذينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعينَ [36]

پس كافران را چه مي‌شود كه با سرعت نزد تو مي‌آيند.

۱
(معارج/ ۳۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی خَبَرِ مَنِ ادَّعَی التَّنَاقُضَ فِی الْقُرْآنِ قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) ... فَأَمَّا مَا عَلِمَهُ الْجَاهِلُ وَ الْعَالِمُ مِنْ فَضْلِ رَسُولِ اللَّهِ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ فَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ سُبْحَانَهُ مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللهَ وَ قَوْلُهُ إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً وَ لِهَذِهِ الْآیَهًِْ ظَاهِرٌ وَ بَاطِنٌ فَالظَّاهِرُ قَوْلُهُ صَلُّوا عَلَیْهِ وَ الْبَاطِنُ قَوْلُهُ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً أَیْ سَلِّمُوا لِمَنْ وَصَّاهُ وَ اسْتَخْلَفَهُ علیکم فضله {وَ فَضَّلَهُ عَلَیْکُمْ} وَ مَا عَهِدَ بِهِ إِلَیْهِ تَسْلِیماً وَ هَذَا مِمَّا أَخْبَرْتُکَ أَنَّهُ لَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا مَنْ لَطُفَ حِسُّهُ وَ صَفَا ذِهْنُهُ وَ صَحَّ تَمْیِیزُهُ وَ کَذَلِکَ قَوْلُهُ سَلَامٌ عَلَی آلِ یَاسِینَ لِأَنَّ اللَّهَ سَمَّی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) بِهَذَا الِاسْمِ حَیْثُ قَالَ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ لِعِلْمِهِ أَنَّهُمْ یُسْقِطُونَ قَوْلَ سَلَامٌ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) کَمَا أَسْقَطُوا غَیْرَهُ وَ مَا زَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَتَأَلَّفُهُمْ وَ یُقَرِّبُهُمْ وَ یُجْلِسُهُمْ عَنْ یَمِینِهِ وَ شِمَالِهِ حَتَّی أَذِنَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لَهُ فِی إِبْعَادِهِمْ بِقَوْلِهِ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِیلًا وَ بِقَوْلِهِ فَما لِ الَّذِینَ کَفَرُوا قِبَلَکَ مُهْطِعِینَ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ عِزِینَ أَ یَطْمَعُ کُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ یُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِیمٍ کَلَّا إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِمَّا یَعْلَمُون.

امام علی (علیه السلام)- در روایت کسی که ادّعای تناقض در قرآن کرد، امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: ... «و امّا آنچه جاهل و عالم در مورد فضیلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از کتاب خدا دانسته، این سخن خداوند سبحان است: کسی که از پیامبر اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده. (نساء/۸۰) و نیز فرموده است: خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستد ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملًا تسلیم [فرمان او] باشید. (احزاب/۵۶) و این آیه ظاهری دارد و باطنی. ظاهر این آیه سخن خداوند است؛ صَلُّوا عَلَیْهِ و باطنش، این سخن است؛ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً یعنی کاملاً تسلیم کسی که او را وصیّ و جانشین خود برای شما قرار داد و او را بر شما برتری داد، باشید و تسلیم آنچه برای او پیمان گرفته است، باشید. و این از چیزهایی است که به تو خبر دادم که تأویل آن را جز کسی که حسّ لطیف و ذهن تیزبین و قدرت تشخیص داشته باشد، نمی‌داند و همین‌طور است سخن خداوند عزّوجلّ: سلام بر الیاسین! (صافات/۱۳۰) و چون خداوند پیامبر (صلی الله علیه و آله) را به این اسم نامید آنجا که فرمود: یس. سوگند به قرآن حکیم. که تو قطعاً از رسولان [خداوند] هستی. (یس/۳-۱) چون او می‌دانست که سَلَامٌ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ را [از قرآن] حذف می‌کنند همان‌طوری که غیر آن را حذف کردند. و پیوسته رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با آن‌ها هم صحبت می‌شد و آن‌ها را به خود نزدیک می‌کرد و آن‌ها را در سمت راست و چپش می‌نشاند تا اینکه خدای عزّوجلّ در مورد دورکردن آن‌ها با این سخنش به او اجازه داد: و به‌طرزی شایسته از آنان دوری گزین. و نیز فرمود: فَما لِالَّذِینَ کَفَرُوا قِبَلَکَ مُهْطِعِینَ. عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ عِزِینَ أَ یَطْمَعُ کُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ یُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِیمٍ کَلَّا إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِمَّا یَعْلَمُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۴۵/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۲۱/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۵۳/ نورالثقلین
۲
(معارج/ ۳۶)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- مُهْطِعِینَ، أَیْ أَذِلَّاء.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- منظور از مُهْطِعِینَ، یعنی خوارشدگان می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲
القمی، ج۲، ص۳۸۶/ البرهان
بیشتر