آیه وَ لا تَكُونُوا كَالَّذينَ نَسُوا اللهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ [19]
و همچون كسانى نباشيد كه خدا را فراموش كردند و خدا نيز آنها را به «خود فراموشى» گرفتار كرد؛ آنها گناهكارانند.
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ عَبْدِ الْعَزِیزِبْنِمُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا عَلِیَّبْنَمُوسَی (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ نَسُوا اللهَ فَنَسِیَهُمْ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا یَنْسَی وَ لَا یَسْهُو وَ إِنَّمَا یَنْسَی وَ یَسْهُو الْمَخْلُوقُ الْمُحْدَثُ أَ لَا تَسْمَعُهُ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا وَ إِنَّمَا یُجَازِی مَنْ نَسِیَهُ وَ نَسِیَ لِقَاءَ یَوْمِهِ بِأَنْ یُنْسِیَهُمْ أَنْفُسَهُمْ کَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ وَ قَالَ تَعَالَی فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ کَما نَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا أَیْ نَتْرُکُهُمْ کَمَا تَرَکُوا الِاسْتِعْدَادَ لِلِقَاءِ یَوْمِهِمْ هَذَا.
امام رضا (علیه السلام)- قاسمبنمسلم از برادرش نقل میکند که میگوید: از امام رضا (علیه السلام) دربارهی قول خدای عزّوجلّ: نَسُوا الله فَنَسِیَهُمْ سؤال کردم». فرمود: «خدای تبارکوتعالی فراموشی ندارد و سهو نمیکند آفریدهای که حادثشده فراموش نمیکند آیا از آن جناب عزّوجلّ نمیشنوی که میفرماید: وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا یعنی پروردگار تو فراموشکار نبود و نیست و نخواهد بود و مراد این است که بر حال تو آگاه است و هرگاه مصلحت تو تقاضا کند ما را بهسوی تو میفرستد. پس فرونیامدن ما فرقهی فرشتگان بر تو بهجهت عدم امر و مشیّت اوست نه بهجهت نسیان او! و جز این نیست که کسی را که او را فراموش کرده و دیدن روز خود را فراموش نموده سزا میدهد و نفسهای ایشان را از یاد ایشان میبرد؛ چنانکه خدای عزّوجلّ فرموده است: وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ و خداوند میفرماید: امروز ما آنها را فراموش میکنیم، همان گونه که لقای چنین روزی را فراموش کردند. (اعراف/۵۱)». یعنی پس امروز ایشان را فراموش میکنیم چنان که آنها دیدن این روز خود را فراموش کردند حضرت فرمود: یعنی آنها را ترک میکنیم چنانکه آنها استعداد و آمادهشدن را بهخاطر دیدن این روز خویش ترک کردند.
الصّادق (علیه السلام)- فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ سَلِّمُوا الْأَمْرَ لِأَهْلِهِ تُفْلِحُوا وَ اصْبِرُوا فَ إِنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرِینَ وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ الْآیَهًَْ.
امام صادق (علیه السلام)- ای بندگان خدا! هرچه میتوانید تقوای خدا را پیشه کنید و خداوند را اطاعت کنید و حکومت را به اهلش بسپارید تا رستگار شوید و صبر پیشه کنید؛ چون خداوند با صابرین است؛ ولا تَکُونُوا کَالذِینَ نَسُوا اللهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ.
أمیرالمومنین (علیه السلام)- یَا کُمَیْلُ لَا تَکُونَنَّ مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ نَسُوا اللهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ وَ نَسَبَهُمْ إِلَی الْفِسْقِ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ.
امام علی (علیه السلام)- ای کمیل! از آنان مباش که خدای بزرگ در حقّ ایشان گفت: نَسُوا اللهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- یُرِیدُ بِهِ بَنِی قُرَیْظَهًَْ وَ بَنِی النَّضِیرِ وَ بَنِی قَیْنُقَاعَ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- منظور از این [آیه، قبیلههای] بنیقریظه، بنیالنضیر و بنیقینقاع هستند.