آیه ۹ - سوره حَشر

امام صادق (علیه السلام)- در اصول کافی با سندی که به امام صادق (علیه السلام) می‌رسد حدیثی طولانی است که در آن می‌فرماید: ایمان، [اجزایی دارد و] بعضی از آن از بعضی دیگر [و به هم پیوسته] است و آن [مانند] «خانه‌ای» است و همین‌طور اسلام [مانند] «خانه‌ای» و کفر [مانند] «خانه‌ای» است.

امام باقر (علیه السلام)- یزیدبن‌معاویه عجلی گوید: در خدمت امام باقر (علیه السلام) بودم و آن حضرت در چادرش تشریف داشت که در منی برپا بود. امام (علیه السلام) نگاهی به زیاد اَسَود کرد که پاهایش از بن بریده شده بود و حضرت (علیه السلام) برای او محزون شد و فرمود: «چرا پاهایت چنینند»؟ او عرض کرد: «من با شتر جوان و لاغری که داشتم به مکّه آمدم و بیشتر راه را برای رعایت حال آن، پیاده پیمودم». امام (علیه السلام) غمگین شد و در این هنگام زیاد گفت: «من غرق گناه شده‌ام تا جایی که می‌پنداشتم هلاک شده‌ام، به یاد دوستی شما افتادم و امید نجات یافتم و گره‌ی دلم گشوده گشت». امام باقر (علیه السلام) در پاسخ فرمود: «مگر دین جز دوستی است! خداوند سبحان می‌فرماید: ولی خداوند ایمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دل‌هایتان زینت بخشیده. (حجرات/۷) بگو: «اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید! تا خدا [نیز] شما را دوست بدارد. (آل عمران/۳۱) مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: «یا رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله)! نمازگزاران را دوست دارم ولی خود نماز نمی‌خوانم و روزه‌داران را دوست دارم ولی خود روزه نمی‌گیرم». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو با همان کسانی هستی که دوستشان داری و از آن توست هرچه به دست آوری». سپس امام (علیه السلام) ادامه داد: «چه می‌جویید و چه می‌خواهید؟ همانا که اگر یک هراس آسمانی در رسد هر گروهی به پناهگاه خود روی آورند و ما به پناهگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌گراییم و شما به پناهگاه ما».

امام صادق (علیه السلام)- جمیل از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند و می‌گوید: از امام (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «از امتیازاتی که خدای عزّوجلّ به مؤمن داده این است که نیکی برادرانش را به او یاد داده و گرچه اندک باشد، نیکی لازم نیست که بسیار باشد، و این است که خدای عزّوجلّ در قرآنش می‌فرماید: وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ. و به دنبالش فرموده: مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ سپس آن حضرت فرمود: «هرکه خدا آن را به وی آموخته دوستش دارد و هرکه را خدا دوست دارد به او مزدش را در روز قیامت بی‌حساب و اندازه بپردازد». و آنگاه فرمود: «ای جمیل! این حدیث را برای برادرانت روایت کن زیرا که آن برای برادرانت تشویق به نیکوکاریست».

امام صادق (علیه السلام)- جمیل گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! غرر اصحاب و یاران خوب من چه کسانی هستند»؟ فرمود: «آنان کسانی هستند که به برادران در گرفتاری و آسایش نیکی کنند». سپس فرمود: «ای جمیل! این کار برای ثروتمندان آسان است و خداوند تهیدستانی را که اقدام به احسان و نیکی به برادران می‌نمایید مدح و ستایش فرموده که در قرآن فرمود: وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- زید گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «از اینکه مؤمن نباشیم می‌ترسیم»! امام (علیه السلام) فرمود: «برای چه»؟ گفتم: «برای اینکه در میان ما کسانی نیستند که درهم و دینار را فدای برادران خود کنند، ما مشاهده می‌کنیم که درهم و دینار نزد ما اهمیّت دارد تا برادری و اخوّت و دوستی امیرمؤمنان»! امام صادق (علیه السلام) فرمود: «نه هرگز! شما مؤمن هستید ولی ایمانتان کامل نیست و هنگامی که قائم ما خروج کند آنگاه خدا شما را صاحب یک آرمان می‌کند و همه مؤمن کامل خواهید شد. اگر در روی زمین مؤمنین کامل نباشند، در آن صورت خدا ما را به سوی خود بالا می‌برد؛ شما، هم زمین را منکر هستید، هم آسمان را. آری به آنکه جانم به دست اوست سوگند! در زمین و اطراف آن مؤمنانی وجود دارند، که با وجود آن‌ها همه‌ی دنیا ارزش بال پشه‌ای را ندارد. و اگر همه دنیا و هرچه در آن هست به‌صورت یک قطعه طلا در آید و آن را در گردن یکی از آن‌ها بیاویزند و بعد آن قطعه طلای سرخ از گردن او سقوط کند توجه نمی‌کند که چیزی از او ساقط شده زیرا دنیا در نظر آن‌ها خوار می‌باشد. آن‌ها مخفی زندگی می‌کنند و از این شهر به آن شهر منتقل می‌گردند، از زمینی به زمین دیگر می‌روند شکم‌های آن‌ها از کثرت روزه‌داشتن به پشت چسبیده و لب‌ها از زیادی ذکر و تسبیح پلاسیده، دیدگان آن‌ها از گریه زیاد ژولیده و چهره‌های آنان از بی‌خوابی رنگ پریده است. نشانه‌ی آن‌ها در صورتشان از اثر سجده نمایان است این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است. (فتح/۲۹) مقصود از سیما در اینجا زردی چهره‌ی آن‌ها می‌باشد که از بیداری شب‌ها پیدا شده است. آن‌ها در هنگام وسعت و تنگدستی به برادران خود کمک و مساعدت می‌کنند.

امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی مردی پرسیدم که جز توشه‌ی یک روز خود چیزی ندارد، گفتم: آیا کسی که روزی یک روز خود را دارد باید به آنکه چیزی ندارد احسان کند، و آنکه روزی یک ماهش را دارد باید به آن کس که چنین نیست احسان کند، و برای سال نیز به همین صورت، یا اینکه این مقدار همان اندازه‌ی کفاف است که نگاه داشته و بذل نکردن آن موجب سرزنشی نیست؟. فرمود: «بهترین شما در این باره کسی است که به ایثار مایلتر و به برگزیدن دیگران برخود حریصتر باشد. خدای متعال می‌فرماید: وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ. دیگران را بر خویشتن مقدم می‌دارند با اینک خود نیاز دارند» و درباره‌ی نگه‌داری قدر کفاف ملامتی نخواهد بود و همواره دست بالا (بخشنده) نیکوتر از زیرین استو بخشش را از آن کس شروع کن که نان‌خور توست.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: آنکه سیر بخورد و برادر مؤمن او گرسنه باشد به خدا ایمان ندارد، و نیز آن‌کس که خود بپوشد و برادر مؤمن او برهنه باشد به خدا ایمان ندارد، و حضرت این آیه را تلاوت فرمود: وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ. هرکه یقین دارد به عوضی که خداوند سبحان در قرآن مجید فرموده است. البته نفس او به دادن سخاوت می‌کند.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند عزّوجلّ بهشتی دارد که در آن جز سه نفر وارد نمی‌شوند: ... مردی که جز به سخن خداوند حکم نکند و مردی که در حوائج برادر مؤمنش را بر خود مقدّم دارد.

امام صادق (علیه السلام)- کلیب‌بن‌معاویه اسدی از امام صادق (علیه السلام) روایت کرد که درباره‌ی کلام خداوند تعالی: ویُؤْثِرُونَ عَلی أَنفُسِهِمْ ولو کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ ومَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ المُفْلحُونَ فرمود: «علی (علیه السلام) نزد فاطمه (سلام الله علیها) بود که فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! برو نزد پدرم و از او چیزی بخواه»! حضرت نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رفت و پیامبر دیناری به او عطا کرد و به علی (علیه السلام) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! برو و برای خانواده‌ات غذایی بخر»! علی (علیه السلام) از نزد او رفت و مقدادبن‌اسود که رحمت خدا بر او باد را دید و مدّتی ایستادند و با یکدیگر صحبت کردند و او نیازش را برای امام بیان کرد. امام (علیه السلام) دینار را به او عطا کرد و به مسجد رفت و خوابید. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مدّت زیادی منتظر ماند ولی او نیامد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به مسجد رفت و ناگهان علی (علیه السلام) را دید که در مسجد خوابیده است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را تکانی داد و حضرت برخاست. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «ای علی (علیه السلام)! چه کردی»؟ فرمود: «ای رسول خدا! از نزد شما که رفتم، مقدادبن‌اسود را دیدم، چیزی را برایم گفت که خدا خواسته بود و دینار را به او بخشیدم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «جبرئیل، خبر آن را به من رساند و خداوند آیه‌ای را در مورد آن نازل کرد: وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- [این آیه] درباره‌ی مردی نازل شد که به‌سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «به من غذایی بده که من گرسنه‌ام». [رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را] به‌سوی خانواده‌ی خود فرستاد ولی نزد آن‌ها چیزی نبود. فرمود: «چه کسی امشب او را مهمان می‌کند»؟ مردی از انصار او را مهمان کرد و او را به منزلش آورد و نزد او جز غذای دختر بچه‌ای نبود. آن غذا را برای او آوردند و چراغ را خاموش کردند و زن به‌سوی کودک رفت و آن‌ها را سرگرم کرد تا اینکه خوابیدند و به خاطر مهمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) زبانشان را می‌چرخاندند و مهمان گمان کرد که آن‌ها با او می‌خورند تا اینکه مهمان سیر شد و آن‌ها گرسنه خوابیدند و هنگامی‌که صبح کردند به‌سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رفتند؛ پس به آن‌ها نگاه کرد و تبسّم نمود و این آیه را تلاوت فرمود.