آیه ۲۹ - سوره جاثیة

آیه هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ [29]

اين نامه‌ی اعمال شماست كه ما نوشته‌ايم و به‌حق برضدّ شما سخن مى‌گويد، ما آنچه را انجام مى‌داديد مى‌نوشتيم.

این نامه‌ی اعمال شماست که ما نوشته‌ایم و به‌حق بر ضدّ شما سخن می‌گوید

۱ -۱
(جاثیة/ ۲۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرقَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَوْلُهُ تَعَالَی هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ قَالَ إِنَّ الْکِتَابَ لَا یَنْطِقُ وَ لَکِنْ مُحَمَّدٌ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ (علیهم السلام) هُمُ النَّاطِقُونَ بِالْکِتَابِ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «آیه: هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالحَقِّ چه معنی دارد»؟ فرمود: «کتاب که سخن نمی‌گوید، محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) و اهل بیتش (علیهم السلام) ناطق کتاب هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۹۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۹/ البرهان
۱ -۲
(جاثیة/ ۲۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ ابْنَ‌الْکَوَّاءِ سَأَلَ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَنِ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ وَ السَّقْفِ الْمَرْفُوعِ قَالَ وَیْلَکَ ذَلِکَ الضُّرَاحُ بَیْتٌ فِی السَّمَاءِ الرَّابِعَهًِْ حِیَالَ الْکَعْبَهًِْ مِنْ لُؤْلُؤَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ یَدْخُلُهُ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ لَا یَعُودُونَ إِلَیْهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فِیهِ کِتَابُ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ عَنْ یَمِینِ الْبَابِ یَکْتُبُونَ أَعْمَالَ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ فِیهِ کِتَابُ أَهْلِ النَّارِ عَنْ یَسَارِ الْبَابِ یَکْتُبُونَ أَعْمَالَ أَهْلِ النَّارِ بِأَقْلَامٍ سُودٍ فَإِذَا کَانَ وَقْتُ الْعِشَاءِ ارْتَفَعَ الْمَلَکَانِ فَیَسْمَعُونَ مِنْهُمَا مَا عَمِلَ الرَّجُلُ فَذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

امام علی (علیه السلام)- ابن‌کوّاء از امیرالمؤمنین (علیه السلام) درباره‌ی بیت‌المعمور و سقف مرفوع پرسید، فرمود: «وای بر تو! آن ضراح است، خانه‌ای در آسمان چهارم برابر کعبه از یک دانه‌ی لؤلؤ، هر روز هفتادهزار فرشته در آن وارد و خارج می‌شوند و تا روز قیامت به آن باز نمی‌گردند، نویسنده‌های اهل بهشت در آنند، سمت راستِ در، کردار اهل بهشت را بنویسند و نویسنده‌های دوزخیان سمت چپ درند که با خامه‌ی سیاه کردار دوزخیان را می‌نویسند، شب هنگام آن دو فرشته بالا می‌روند و از آن‌ها آنچه را شخصی انجام داده می‌شنوند. و این است تفسیر کلام خداوند متعال؛ هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۶
بحارالأنوار/ بحارالأنوار/ محاسبهًْ النفس، ص۲۸
۱ -۳
(جاثیة/ ۲۹)

السّجّاد (علیه السلام)- فَقُلْتَ عَزَّ جَلَالُکَ فِی تَأْکِیدِ الْکِتَابِ وَ قَبُولِ مَا جَاءَ فِیهِ هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ وَ قُلْتَ ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْءٍ.

امام سجّاد (علیه السلام)- [پروردگارا!] تو در تأکید کتابت و قبول آنچه در آن آمده است، فرمودی: هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالحَقِّ و فرمودی: ما هیچ‌چیز را در این کتاب، فرو گذار نکردیم. (انعام/۳۸).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۶
بحارالأنوار/ إقبال الأعمال/ البلدالأمین/ المصباح للکفعمی
۱ -۴
(جاثیة/ ۲۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ هَذَا الْقُرْآنُ إِنَّمَا هُوَ خَطٌّ مَسْتُورٌ بَیْنَ الدَّفَّتَیْنِ لَا یَنْطِقُ بِلِسَانٍ وَ لَا بُدَّ لَهُ مِنْ تَرْجُمَانٍ وَ إِنَّمَا یَنْطِقُ عَنْهُ الرِّجَالُ.

امام علی (علیه السلام)- هرآینه این قرآن، خطّی نوشته میان دو پاره‌ی جلد آن است که به زبان سخن نمی‌گوید و ناگزیر تفسیرکننده و مترجمی می‌خواهد و مردان از آن سخن می‌گویند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۶
کنزالدقایق، ج۳، ص۴۴۹

ما آنچه را انجام می‌دادید می‌نوشتیم

۲ -۱
(جاثیة/ ۲۹)

الرّضا (علیه السلام)- الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌بَشَّارٍ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ عَلِیِّ‌بْنِ‌مُوسَی الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ أَ‌یَعْلَمُ اللَّهُ الشَّیْءَ الَّذِی لَمْ یَکُنْ أَنْ لَوْ‌کَانَ کَیْفَ کَانَ یَکُونُ أَوْ لَا یَعْلَمُ إِلَّا مَا یَکُونُ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی هُوَ الْعَالِمُ بِالْأَشْیَاءِ قَبْلَ کَوْنِ الْأَشْیَاءِ قَالَ عزّوجلّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُون.

امام رضا (علیه السلام)- حسین‌بن‌بشّار گوید: از امام رضا (علیه السلام) سؤال کردم که آیا خدا می‌داند آن چیزی که موجود نشده، اگر بود چگونه بود یا اینکه فقط نسبت به آنچه که می‌باشد و خواهد بود، علم دارد»!؟ فرمود: «خدای تعالی به اشیاء پیش از بودن آن‌ها عالم است، خدای عزّوجلّ فرمود: إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۶
بحارالأنوار، ج۴، ص۷۸/ التوحید، ص۱۳۶/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۱۱۸/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۲
(جاثیة/ ۲۹)

الصّادق (علیه السلام)- عن عَبْدِ‌الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ ن وَ الْقَلَمِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْقَلَمَ مِنْ شَجَرَهًٍْ فِی الْجَنَّهًِْ یُقَالُ لَهَا الْخُلْدُ ثُمَّ قَالَ لِنَهَرٍ فِی الْجَنَّهًِْ کُنْ مِدَاداً فَجَمَدَ النَّهَرُ وَ کَانَ أَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ الثَّلْجِ وَ أَحْلَی مِنَ الشَّهْدِ ثُمَّ قَالَ لِلْقَلَمِ اکْتُبْ قَالَ یَا رَبِّ مَا أَکْتُبُ قَالَ اکْتُبْ مَا کَانَ وَ مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَکَتَبَ الْقَلَمُ فِی رَقٍّ أَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ الْفِضَّهًِْ وَ أَصْفَی مِنَ الْیَاقُوتِ ثُمَّ طَوَاهُ فَجَعَلَهُ فِی رُکْنِ الْعَرْشِ ثُمَّ خَتَمَ عَلَی فَمِ الْقَلَمِ فَلَمْ یَنْطِقْ بَعْدُ وَ لَا یَنْطِقُ أَبَداً فَهُوَ الْکِتَابُ الْمَکْنُونُ الَّذِی مِنْهُ النُّسَخُ کُلُّهَا أَ وَ لَسْتُمْ عَرَباً فَکَیْفَ لَا تَعْرِفُونَ مَعْنَی الْکَلَامِ وَ أَحَدُکُمْ یَقُولُ لِصَاحِبِهِ انْسَخْ ذَلِکَ الْکِتَابَ أَ وَ لَیْسَ إِنَّمَا یُنْسَخُ مِنْ کِتَابٍ آخَرَ مِنَ الْأَصْلِ وَ هُوَ قَوْلُهُ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- عبد الرّحیم قصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: ن، سوگند به قلم. (قلم/۱) پرسیدم. فرمود: «به‌راستی خداوند قلم را از درختی در بهشت به نام خلد آفرید. سپس به نهری از بهشت فرمود: «مداد شو» و آن نهر بسته شد و از برف سفیدتر و از عسل شیرین‌تر بود. سپس به قلم فرمود: «بنویس»! گفت: «پروردگارا چه بنویسم»؟ فرمود: «بنویس آنچه بوده و آنچه تا روز قیامت خواهد بود و قلم در برگی سفیدتر از نقره و پاک‌تر از یاقوت نوشت، سپس خدا آن را لوله کرد و در رکن عرش نهاد سپس دانه‌های قلم را مُهر کرد و پس از آن سخن نگفت و هرگز نخواهد گفت و همان است کتاب مکنونی که همه‌ی نسخه‌ها از آن است. آیا شما عرب نیستید؟ چگونه معنی سخن را نمی‌فهمید، یکی از شما به یارش می‌گوید: از این کتاب نسخه‌ای بردار، آیا این طور نیست که نسخه از کتاب دیگر است و اصل همان است و آن کلام خداوند متعال است که فرمود: إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۸
بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۶۶/ القمی، ج۲، ص۳۷۹/ نورالثقلین
۲ -۳
(جاثیة/ ۲۹)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ هَذِهِ الْآیَهًِْ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ فَقَالَ إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْقَلَمُ ثُمَّ خَلَقَ النُّونَ وَ هِیَ الدَّوَاهًُْ ثُمَّ خَلَقَ الْأَلْوَاحَ فَکَتَبَ الدُّنْیَا وَ مَا یَکُونُ فِیهَا حَتَّی تَفْنَی مِنْ خَلْقٍ مَخْلُوقٍ وَ عَمَلٍ مَعْمُولٍ مِنْ بِرٍّ أَوْ فُجُورٍ وَ مَا کَانَ مِنْ رِزْقٍ حَلَالٍ أَوْ حَرَامٍ وَ مَا کَانَ مِنْ رَطْبٍ وَ یَابِسٍ ثُمَّ أَلْزَمَ کُلَّ شَیْءٍ مِنْ ذَلِکَ شَأْنَهُ دُخُولُهُ فِی الدُّنْیَا مَتَی وَ بَقَاؤُهُ فِیهَا کَمْ وَ إِلَی کَمْ یَفْنَی ثُمَّ وَکَّلَ بِذَلِکَ الْکِتَابِ الْمَلَائِکَهًَْ وَ وَکَّلَ بِالْخَلْقِ مَلَائِکَهًًْ فَتَأْتِی مَلَائِکَهًُْ الْخَلْقِ إِلَی مَلَائِکَهًِْ ذَلِکَ الْکِتَابِ فَیَنْسَخُونَ مَا یَکُونُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَهًٍْ مَقْسُومٌ عَلَی مَا وُکِّلُوا بِهِ ثُمَّ یَأْتُونَ إِلَی النَّاسِ فَیَحْفَظُونَهُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ یَسْتَبْقُونَهُمْ إِلَی مَا فِی أَیْدِیهِمْ مِنْ تِلْکَ النُّسَخِ فَقَامَ رَجُلٌ فَقَالَ یَا ابْنَ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) مَا کُنَّا نَرَی هَذَا أَ‌تَکْتُبُ الْمَلَائِکَهًُْ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَهًٍْ فَقَالَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) أَ‌لَسْتُمْ قَوْماً عَرَباً إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ هَلْ یُسْتَنْسَخُ الشَّیْءُ إِلَّا مِنْ کِتَابٍ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) در مورد این آیه: إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ پرسش شد. پاسخ گفت: «نخستین چیزی که خدا آفرید قلم بود، سپس ن را آفرید و آن دوات بود، سپس الواح را آفرید و دنیا را تا پایان در آن نوشت، از خلق و مخلوق، کار و کردار، از نیک و بد و هرچه باشد از روزی حلال و حرام و از هر تر و خشک و هرکدام را به آنچه باید باشد، واداشت که کی به دنیا آید و چقدر در آن بماند و چه زمانی فانی شود سپس بر آن کتاب، فرشته‌هایی گماشت و برای خلق هم فرشته‌هایی گماشت و فرشته‌های گماشته بر خلق نزد فرشته‌ی گماشته بر آن کتاب، آیند و هرچه در روز و شب باشد و بر پخش آن گماشته‌اند نسخه برمی‌دارند، سپس به سرپرستی مردم آیند و آن‌ها را به فرمان خدا نگهداری می‌کنند و طبق همان نسخه‌ای که در دست دارند، برجای دارند». مردی برخاست و گفت: «ای ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)! این را نمی‌دانیم و نمی‌بینیم، فرشته‌ها در هر روز بنویسند»؟ ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گفت: «آیا شما مردمی عرب زبان نیستید؟ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ، آیا نسخه برداری جز از کتاب است»؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۸
بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۷۲
۲ -۴
(جاثیة/ ۲۹)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ عَلَی هَذَا فَیَکُونُ مَعْنَی نَسْتَنْسِخُ أَنَّ الْحَفَظَهًَْ تَسْتَنْسِخُ مَا هُوَ مُدَوَّنٌ عِنْدَهَا مِنْ أَحْوَالِ الْعِبَادِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- و بنابراین معنای تستنسخ این است که نگهبانان آنچه را که در نزد خودشان از احوال بندگان گردآوری شده است، می‌نویسند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۸
بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۷۲
۲ -۵
(جاثیة/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ إبنِ‌عَبَّاس (رحمة الله علیه) عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فِی قَوْلِهِ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ قَالَ هِیَ أَعْمَالُ أَهْلِ الدُّنْیَا الْحَسَنَاتُ وَ السَّیِّئَاتُ تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ کُلَّ غَدَاهًٍْ وَ عَشِیَّهًٍْ مَا یُصِیبُ الْإِنْسَانُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ أَوِ اللَّیْلَهًِْ الَّذِی یُقْتَلُ وَ الَّذِی یُغْرَقُ وَ الَّذِی یَقَعُ مِنْ فَوْقِ بَیْتٍ وَ الَّذِی یَتَرَدَّی مِنْ فَوْقِ جَبَلٍ وَ الَّذِی یَقَعُ فِی بِئْرٍ وَ الَّذِی یُحْرَقُ بِالنَّارِ فَیَحْفَظُونَ عَلَیْهِ ذَلِکَ کُلَّهُ فَإِذَا کَانَ الْعَشِیُّ صَعِدُوا بِهِ إِلَی السَّمَاءِ فَیَجِدُونَهُ کَمَا فِی السَّمَاءِ مَکْتُوباً فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: پیغمبر (صلی الله علیه و آله) در تفسیر کلام خداوند متعال: إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ فرمود: «مقصود کارهای مردم دنیا از نیکی‌ها و بدی‌ها است، هر بامداد و شام از آسمان فرود می‌آید؛ آنچه در آن روز و شب به انسان می‌رسد، آنکه کشته می‌شود، آنکه غرق می‌شود، آنکه از بالای بامش می‌افتد و آنکه از بالای کوه پرت می‌شود، آنکه در چاه می‌افتد و آنکه در آتش می‌سوزد همه‌ی این‌ها را ضبط می‌کنند و شب به آسمان بالا می‌برند و درمی‌یابند چنان است که در ذکر حکیم آسمان ثبت بوده است؛ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۳۸
بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۷۲
۲ -۶
(جاثیة/ ۲۹)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ کَتَبَ فِی الذِّکْرِ عِنْدَهُ کُلَّ شَیْءٍ هُوَ کَائِنٌ ثُمَّ بَعَثَ الْحَفَظَهًَْ عَلَی آدَمَ (علیه السلام) وَ ذُرِّیَّتِهِ فَالْحَفَظَهًُْ یَنْسَخُونَ مِنَ الذِّکْرِ مَا یَعْمَلُ الْعِبَادُ ثُمَّ قَرَأَ هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- [خداوند] در ذکر در نزد خودش، هرچیزی را که موجود خواهد شد، نوشت آنگاه نگهبانان را بر آدم و فرزندانش فرستاد. نگهبانان، آنچه را که بندگان انجام می‌دهند، از روی ذکر می‌نویسند. سپس این آیه را خواند: هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۴۰
بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۷۳
۲ -۷
(جاثیة/ ۲۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ الْأَعْمَالَ تُعْرَضُ عَلَیَّ فِی کُلِّ خَمِیسٍ فَإِذَا کَانَ الْهِلَالُ أُکْمِلَتْ فَإِذَا کَانَ النِّصْفُ مِنْ شَعْبَانَ عُرِضَتْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) ثُمَّ یُنْسَخُ فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ.

امام صادق (علیه السلام)- حلبی گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: اعمال بندگان در هر پنج‌شنبه بر خداوند عرضه می‌شود. [اگر اوّل ماه باشد مهلت داده می‌شود] و هنگامی‌که نیمه‌ی شعبان فرا می‌رسد، بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و بر علی (علیه السلام) عرضه می‌شوند سپس در ذکر حکیم نوشته می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۴۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۴۳/ نورالثقلین
۲ -۸
(جاثیة/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا ذَکَرَ الْعَبْدُ رَبَّهُ فِی قَلْبِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ذَلِکَ فِی صَحِیفَهًٍْ، ثُمَّ یُعَارِضُ الْمَلَائِکَهًَْ یَوْمَ الْخَمِیسِ، فَیُرِیهِمُ اللَّهُ ذِکْرَ عَبْدِهِ لَهُ بِقَلْبِهِ فَیَقُولُ الْمَلَائِکَهًُْ: رَبَّنَا، عَمَلُ هَذَا الْعَبْدِ قَدْ أَحْصَیْنَاهُ، أَمَّا هَذَا الْعَمَلُ فَمَا نَعْرِفُهُ. فَیَقُولُ الرَّبُّ: إِنَّ عَبْدِی قَدْ ذَکَرَنِی بِقَلْبِهِ فَأَثْبَتُّهُ فِی صَحِیفَتِهِ. فَذَلِکَ قَوْلُهُ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرگاه بنده در دلش پروردگارش را یاد کند خداوند آن (یادکردن) را در صحیفه‌ای می‌نویسد. سپس در روز پنج‌شنبه با فرشتگان معارضه (درگیری) می‌کند. [آن‌گونه که] خداوند آن ذکر قلبی بنده‌اش را به آن‌ها (فرشتگان) نشان می‌دهد. فرشتگان می‌گویند: «پروردگارا! ما عمل این بنده را کاملاً شمارش کرده‌ایم و این عمل را نمی‌شناسیم [این عمل را ندیدیم که از او سرزده باشد]». پروردگار می‌فرماید: «بنده‌ام مرا در دلش یاد کرد و من آن (یاد) را در نامه‌اش ثبت کردم». این همان معنای کلام خداوند است، که می‌فرماید: إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُون».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۴۰
البرهان

دعا و پناه‌بردن

۱
(جاثیة/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌دُجَانَهًَْ وَ اسْمُهُ سِمَاکُ‌بْنُ‌خَرَشَهًَْ قَالَ شَکَوْتُ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنِّی نِمْتُ فِی فِرَاشِی فَسَمِعْتُ صَرِیراً کَصَرِیرِ الرَّحَی وَ دَوِیّاً کَدَوِیِّ النَّحْلِ وَ لَمَعَاناً کَلَمْعِ الْبَرْقِ فَرَفَعْتُ رَأْسِی فَإِذَا أَنَا بِظِلٍّ أَسْوَدَ یَعْلُو وَ یَطُولُ بِصَحْنِ دَارِی فَمَسِسْتُ جِلْدَهُ فَإِذَا هُوَ کَجِلْدِ الْقُنْفُذِ فَرَمَی فِی وَجْهِی مِثْلَ شَرَرِ النَّارِ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) عَامِرْ دَارَکَ یَا أَبَادُجَانَهًَْ ثُمَّ طَلَبَ دَوَاهًًْ وَ قِرْطَاساً وَ أَمَرَ عَلِیّاً (علیه السلام) أَنْ یَکْتُبَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هَذَا کِتَابٌ مِنْ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ إِلَی مَنْ طَرَقَ الدَّارَ مِنَ الْعُمَّارِ وَ الزُّوَّارِ إِلَّا طَارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ لَنَا وَ لَکُمْ فِی الْحَقِّ سَعَهًًْ فَإِنْ یَکُنْ عَاشِقاً مُولَعاً أَوْ فَاجِراً مُقْتَحِماً فَهَذَا کِتَابُ اللهِ یَنْطِقُ عَلَیْنَا وَ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ. إِنَّ رُسُلَنا یَکْتُبُونَ ما تَمْکُرُونَ. اتْرُکُوا صَاحِبَ کِتَابِی هَذَا وَ انْطَلِقُوا إِلَی عَبَدَهًِْ الْأَصْنَامِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابودجانه گوید: من به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شکایت کردم از اینکه وقتی در بستر می‌خوابم سوتی مانند سوت آسیا و جنجالی چون جنجال زنبور عسل می‌شنوم و پرتویی چون برق و سرم را بلند می‌کنم و در برابر خود سیاهی می‌بینم که به درازی صحن خانه‌ام بالا می‌رود و دست به پوستش می‌کشم مانند پوست خارپشت است و به چهره‌ام مانند شراره‌ی آتش می‌افکند، فرمود: «این جنّ خانه‌ی توست ای ابودجانه»! وانگاه دوات و کاغذ خواست و به علی (علیه السلام) فرمود بنویسد: بسم اللهِ الرحمن الرحیم این نامه‌ای است از رسول ربّ العالمین به شب آینده‌های عُمّار و زوّار» جز آنکه برای نیکی آید. امّا بعد راستی برای ما و شما در درستی گشایشی است؛ اگر عاشق شیفته‌ای باشد و یا هرزه‌ی یورشگری این کتاب خدا است که بر ما و شما به‌حق گویا است؛ آنچه نیرنگ می‌کنید [و نقشه می‌کشید]، می‌نویسند!. (یونس/۲۱) صاحب این نامه‌ام را وانهید و به‌دنبال بت‌پرستان بروید و آنان که پندارند با خدا معبود دیگری است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۴۰
بحارالأنوار، ج۶۰، ص۱۲۵
بیشتر