آیه ۶ - سوره جاثیة

آیه تِلْكَ آياتُ اللهِ نَتْلُوها عَلَيْكَ بِالْحَقِّ فَبِأَيِّ حَديثٍ بَعْدَ اللهِ وَ آياتِهِ يُؤْمِنُونَ [6]

اين‌ها آيات خداوند است كه ما آن را به‌حق بر تو تلاوت مى‌كنيم؛ [اگر آن‌ها به آن ايمان نياورند] به كدام سخن بعد از سخن خدا و آياتش ايمان مى‌آورند؟!

۱
(جاثیة/ ۶)

الرّضا (علیه السلام)- عَنْ صَفْوَانَ‌بْنِ‌یَحْیَی قَالَ: سَأَلَنِی أَبُوقُرَّةَ الْمُحَدِّثُ صَاحِبُ شُبْرُمَةَ أَنْ أُدْخِلَهُ عَلَی أَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) فَاسْتَأْذَنَهُ فَأَذِنَ لَهُ فَدَخَلَ فَسَأَلَهُ عَنْ أَشْیَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ الْفَرَائِضِ وَ الْأَحْکَامِ حَتَّی بَلَغَ سُؤَالُهُ إِلَی التَّوْحِید: فَقَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاک ... فَإِنَّا رُوِّینَا أَنَّ اللَّهَ قَسَّمَ الرُّؤْیَهًَْ وَ الْکَلَامَ بَیْنَ نَبِیَّیْنِ فَقَسَّمَ لِمُوسَی (علیه السلام) الْکَلَامَ وَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) الرُّؤْیَهًَْ فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) فَمَنِ الْمُبَلِّغُ عَنِ اللَّهِ إِلَی الثَّقَلَیْنِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَنَّهُ لاتُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ لایُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً وَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ أَ‌لَیْسَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) قَالَ بَلَی قَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) فَکَیْفَ یَجِیءُ رَجُلٌ إِلَی الْخَلْقِ جَمِیعاً فَیُخْبِرُهُمْ أَنَّهُ جَاءَ مِنْ عِنْدِ‌اللَّهِ وَ أَنَّهُ یَدْعُوهُمْ إِلَی اللَّهِ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ یَقُولُ إِنَّهُ لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً وَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ ثُمَّ یَقُولُ أَنَا رَأَیْتُهُ بِعَیْنِی وَ أَحَطْتُ بِهِ عِلْماً وَ هُوَ عَلَی صُورَهًِْ الْبَشَرِ أَ‌مَا تَسْتَحْیُونَ مَا قَدَرَتِ الزَّنَادِقَهًُْ أَنْ تَرْمِیَهُ بِهَذَا أَنْ یَکُونَ أَتَی عَنِ اللَّهِ بِأَمْرٍ ثُمَّ یَأْتِی بِخِلَافِهِ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ فَقَالَ أَبُوقُرَّهًَْ فَإِنَّهُ یَقُولُ وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَهًًْ أُخْری فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) إِنَّ بَعْدَ هَذِهِ الْآیَهًِْ مَا یَدُلُّ عَلَی مَا رَأَی حَیْثُ یَقُولُ ما کَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأی یَقُولُ مَا کَذَبَ فُؤَادُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مَا رَأَتْ عَیْنَاهُ ثُمَّ أَخْبَرَ بِمَا رَأَتْ عَیْنَاهُ فَقَالَ لَقَدْ رَأی مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْری فَآیَاتُ اللَّهِ غَیْرُ‌اللَّهِ وَ قَالَ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً فَإِذَا رَأَتْهُ الْأَبْصَارُ فَقَدْ أَحَاطَتْ بِهِ الْعِلْمَ وَ وَقَعَتِ الْمَعْرِفَهًُْ فَقَالَ أَبُوقُرَّهًَْ فَتُکَذِّبُ بِالرِّوَایَهًِْ فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) إِذَا کَانَتِ الرِّوَایَهًُْ مُخَالِفَهًًْ لِلْقُرْآنِ کَذَّبْتُهَا وَ مَا أَجْمَعَ الْمُسْلِمُونَ عَلَیْهِ أَنَّهُ لَا یُحَاطُ بِهِ عِلْماً وَ لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ سَأَلَهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) قَدْ أَخْبَرَ اللَّهُ تَعَالَی أَنَّهُ أَسْرَی بِهِ ثُمَّ أَخْبَرَ لِمَ أَسْرَی بِهِ فَقَالَ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا فَآیَاتُ اللَّهِ غَیْرُ‌اللَّهِ لَقَدْ أَعْذَرَ وَ بَیَّنَ لِمَ فَعَلَ بِهِ ذَلِکَ وَ مَا رَآهُ فَقَالَ فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَ اللهِ وَ آیاتِهِ یُؤْمِنُونَ فَأَخْبَرَ أَنَّهُ غَیْرُ اللَّه.

امام رضا (علیه السلام)- صفوان‌بن‌یحیی گوید: ابوقرّه به آن حضرت (علیه السلام) گفت: «فدایت شوم! روایت داریم که خداوند دیده‌شدن و کلام را بین دو پیامبر تقسیم نموده؛ کلام را به موسی (علیه السلام) داده و دیده‌شدن را به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله)»!؟ امام رضا (علیه السلام) فرمود: «پس آن شخص که بود که به جهانیان اعلام کرد از جانب خدا که دیده‌ها او را درک نمی‌کنند و نمی‌توانند تصوّرش کنند و مانند ندارد. مگر این اعلامیّه‌ها از محمّد مصطفی (صلی الله علیه و آله) نیست»؟ گفت: «چرا»؟ فرمود: «پس چطور می‌شود که شخصی از جانب خدا به مردم اعلام کند که من از طرف خدا مبعوث شده‌ام و شما را به دین خدا دعوت می‌کنم، او می‌فرماید: چشم‌ها او را نمی‌بینند ولی او همه‌ی چشم‌ها را می‌بیند و او بخشنده [انواع نعمت‌ها، و باخبر از دقایق موجودات]، و آگاه [از همه] چیز است. (انعام/۱۰۳). بعد خودش می‌گوید من با چشم خود او را دیده‌ام و تصوّرش کرده‌ام که به‌صورت انسان است. خجالت نمی‌کشید از چنین نسبت‌ها. خدانشناس‌ها و کفّار نمی‌توانند چنین نسبتی به پیامبر ما (صلی الله علیه و آله) بدهند که از جانب خدا دستوری بیاورد. بعد برخلاف آن نیز به طریق دیگر سخن می‌گوید». ابوقرّه گفت: «خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْری؛ و بار دیگر نیز او را مشاهده کرد. (نجم/۱۳)». حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: «آیه‌ی بعد معنی می‌کند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) چه‌چیز را دیده؛ ما کَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأی، قلب [پاک او] در آنچه دید هرگز دروغ نگفت. (نجم/۱۱). در این آیه معنی می‌کند که چشم‌هایش چه‌چیز را دیده. لَقَدْ رَأی مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْری، او پاره‌ای از آیات و نشانه‌های بزرگ پروردگارش را دید!. (نجم/۱۸). در این آیه می‌فرماید: وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً؛ ولی آن‌ها به [علم] او احاطه ندارند!. (طه/۱۱۰)». ابوقرّه گفت: «پس روایت را صحیح نمی‌دانید»؟ فرمود: «وقتی روایت مخالف قرآن و اجماع مسلمانان باشد البتّه تکذیب می‌کنم، زیرا مسلمانان اتّفاق دارند. او را نمی‌توان دریافت و چشم‌ها او را درک نمی‌کنند و مثل و مانندی ندارد». ابوقرّه از این آیه سؤال کرد: «سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ المَسْجِدِ الحَرامِ إِلَی الْمسْجِدِ الْأَقْصَی؛ پاک و منزّه است خدایی که بنده‌اش را در یک شب، از مسجد الحرام به مسجد الاقصی. (اسراء/۱)». فرمود: «خداوند در این آیه اعلام می‌کند که پیامبرش را به شب سیر داده، بعد خودش می‌فرماید سیر برای چه بوده؛ «لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا؛ تا برخی از آیات خود را به او نشان دهیم. (اسراء/۱)». آیات خدا غیر خدا است. در آیه، توضیح علّتِ سیر را داده و آنچه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دیده است، در آیه‌ی دیگر می‌فرماید: فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَ اللهِ وَ آیاتِهِ یُؤْمِنُونَ از این آیه معلوم می‌شود که آیات غیر از خدا هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۰۸
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۳۴۵/ الاحتجاج
۲
(جاثیة/ ۶)

الحسین (علیه السلام)- عَنْ یَحْیَی‌بْنِ‌نُعْمَانَ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ مِنَ الْعَرَبِ مُتَلَثِّماً أَسْمَرُ شَدِیدُ السُّمْرَهًِْ فَسَلَّمَ فَرَدَّ عَلَیْهِ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فَقَالَ: یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) مَسْأَلَهًٌْ. فَقَالَ: هَاتِ. قَالَ: کَمْ بَیْنَ الْإِیمَانِ وَ الْیَقِینِ؟ قَالَ: أَرْبَعُ أَصَابِعَ. قَالَ: کَیْفَ؟ قَالَ: الْإِیمَانُ مَا سَمِعْنَاهُ وَ الْیَقِینُ مَا رَأَیْنَاهُ وَ بَیْنَ السَّمْعِ وَ الْبَصَرِ أَرْبَعُ أَصَابِع.

امام حسین (علیه السلام)- یحیی‌بن‌نعمان گوید: در محضر امام حسین (علیه السلام) بودم، ناگهان عرب بیابانگردِ سیه چهره‌ای وارد شد و سلام کرد. امام حسین (علیه السلام) سلام او را پاسخ داد. آن شخص سؤال کرد: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! من سؤالی دارم». امام (علیه السلام) فرمود: «بپرس». گفت: «فاصله‌ی میان ایمان و یقین چقدر است»؟ سیّدالشّهدا (علیه السلام) فرمود: «به‌اندازه‌ی چهار انگشت». آن شخص پرسید: «چگونه»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «ایمان آن چیزی است که آن را شنیده‌ایم و یقین چیزی است که آن را دیده‌ایم و فاصله‌ی شنیدن تا دیدن به‌اندازه‌ی چهار انگشت است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۱۰
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۳۸۴/ البرهان
بیشتر