آیه ۲۰ - سوره مطففین

آیه كِتابٌ مَرْقُومٌ [20]

نامه‌اي است رقم خورده [و حكمي است قطعي].

۱
(مطففین/ ۲۰)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ‌الثُّمَالِیِّ قَال: سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ أَعْلَی عِلِّیِّینَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِیعَتِنَا مِمَّا خَلَقَنَا وَ خَلَقَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ دُونِ ذَلِکَ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوِی إِلَیْنَا لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِمَّا خُلِقْنَا ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ* وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ* کِتابٌ مَرْقُومٌ* یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ وَ خَلَقَ عَدُوَّنَا مِنْ سِجِّینٍ.

امام باقر (علیه السلام)- ابو حمزه ثمالی گوید: شنیدم امام باقر (علیه السلام) می‌فرمود: «همانا خدا ما را از اعلی علیین آفرید و دل‌های شیعیان ما را از آنچه ما را آفریده، آفرید. و پیکرهایشان را از درجه‌ی پائینش آفرید، ازاین‌رو دل‌های شیعیان به ما متوجّه است، زیرا از آنچه ما آفریده شده‌ایم، آفریده شده‌اند، سپس این آیه را قرائت فرمود: کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ، وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ کِتابٌ مَرْقُومٌ یَشْهَدُهُ الْمقَرَّبُونَ و دشمن ما را از سجین آفرید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۶۰
الکافی، ج۱، ص۳۹۰/ بحارالأنوار، ج۵، ص۲۳۵؛ «و خلق عدونا من سجین» محذوف/ بحارالأنوار، ج۲۵، ص۹؛ «کتاب مرقوم ... الی آخر»/ بحارالأنوار، ج۵۸، ص۴۳/ القمی، ج۲، ص۴۱۱؛ «و ماادریک ما لیون کتاب مرقوم» محذوف و «و خلق عدونا من سجین» محذوف/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۴۸/ علل الشرایع، ج۱، ص۱۱۶/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(مطففین/ ۲۰)

الصّادق (علیه السلام)- ٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَنَا مِنْ نُورٍ مُبْتَدَعٍ مِنْ نُورٍ رَسَخَ ذَلِکَ النُّورُ فِی طِینَهًٍْ مِنْ أَعْلَی عِلِّیِّینَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِیعَتِنَا مِمَّا خَلَقَ مِنْهُ أَبْدَانَنَا وَ خَلَقَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ طِینَهًٍْ دُونَ ذَلِکَ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوَی إِلَیْنَا لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِمَّا خُلِقْنَا مِنْهُ ثُمَّ قَرَأَ کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ کِتابٌ مَرْقُومٌ یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ قُلُوبَ أَعْدَائِنَا مِنْ طِینَهًٍْ مِنْ سِجِّینٍ.

امام صادق (علیه السلام)- زید شحّام از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: خداوند تبارک‌وتعالی ما را از نوری که در طینتی از اعلاء علیّین رسوخ نموده آفرید و قلوب شیعیانمان را از آنچه بدن‌های ما را از آن آفرید ایجاد کرد و بدن‌هایشان را از طینتی دیگر خلق نمود، لذا دل‌هایشان به ما مایل می‌باشد، سپس آیات زیر را تلاوت فرمود: کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ* وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ* کِتابٌ مَرْقُومٌ* یَشْهَدُهُ الْمقَرَّبُونَ. پس از آن فرمود: «حقّ تبارک‌وتعالی قلوب دشمنان ما را از طینت سجّین و ابدانشان را از طینت دیگری آفرید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۶۲
بحارالأنوار، ج۵، ص۲۴۳/ علل الشرایع، ج۱، ص۱۱۷/ بصایرالدرجات، ص۱۵/ المحاسن، ج۱، ص۱۳۲/ نورالثقلین
۳
(مطففین/ ۲۰)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْکَلْبِیِّ عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ ... کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ* وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ إِلَی قَوْلِهِ عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ وَ هُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام).

امام صادق (علیه السلام)- کلبی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که درباره‌ی سخن خداوند متعال: کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ* وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ* کِتابٌ مَرْقُومٌ* یَشْهَدُهُ الْمقَرَّبُونَ ... عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا المُقَرَّبُونَ. فرمود: «منظور پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۶۲
القمی، ج۲، ص۴۱۰/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۴۵؛ «بتفاوت لفظی»/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳/ المناقب، ج۴، ص۳/ فرات الکوفی، ص۵۴۳/ نورالثقلین
۴
(مطففین/ ۲۰)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌إِبْرَاهِیمَ فِی قَوْلِهِ: کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ أَیْ مَا کُتِبَ لَهُمْ مِنَ الثَّوَابِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ، یعنی آن عذابی که خداوند برای آن‌ها نوشته و در نظر گرفته است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۶۲
القمی، ج۲، ص۴۱۱/ البرهان
۵
(مطففین/ ۲۰)

الحسن (علیه السلام)- ِ عَنْ مُقَاتِلٍ عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْحَنَفِیَّهًِْ عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: کُلُّ مَا فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَ الْأَبْرارَ فَوَ اللَّهِ مَا أَرَادَ بِهِ إِلَّا عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام)وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ أَنَا وَ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) لِأَنَّا نَحْنُ أَبْرَارٌ بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا وَ قُلُوبُنَا عَلَتْ بِالطَّاعَاتِ وَ الْبِرِّ وَ تَبَرَّأَتْ مِنَ الدُّنْیَا وَ حُبِّهَا وَ أَطَعْنَا اللَّهَ فِی جَمِیعِ فَرَائِضِهِ وَ آمَنَّا بِوَحْدَانِیَّتِهِ وَ صَدَّقْنَا بِرَسُولِهِ.

امام حسن (علیه السلام)- محمدبن‌حنفیّه از امام حسن (علیه السلام) نقل کرده است: هرچه در قرآن مجید لفظ إن الْأَبْرارِ هست به خدا سوگند جز علیّ‌بن‌ابی‌طالب و فاطمه و من و حسین (علیهم السلام) کسی دیگری را منظور نکرده‌اند. زیرا ما پاکان و نیکان از نظر پدرها و مادرانیم و دل‌های ما شیفته‌ی اطاعت خدا و نیکوکاری است و از دنیا و علاقه به آن بیزار است و در تمام فرائض و واجبات خدا را اطاعت نموده‌ایم و به یکتایی او ایمان داریم و پیامبرش را تصدیق نموده‌ایم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۶۲
المناقب، ج۴، ص۲/ بحرالعرفان، ج۱۴، ص۱۵/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»
۶
(مطففین/ ۲۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْحَارِثِ الْهَمْدَانِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ هُوَ سَاجِدٌ یَبْکِی حَتَّی عَلَا نَحِیبُهُ وَ ارْتَفَعَ صَوْتُهُ بِالْبُکَاءِ فَقُلْنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ لَقَدْ أَمْرَضَنَا بُکَاکَ وَ أَمَضَّنَا وَ أَشْجَانَا وَ مَا رَأَیْنَاکَ قَدْ فَعَلْتَ مِثْلَ هَذَا الْفِعْلِ قَطُّ فَقَالَ کُنْتُ سَاجِداً أَدْعُو رَبِّی بِدُعَاءِ الْخَیْرِ فِی سَجْدَتِی فَغَلَبَتْنِی عَیْنِی فَرَأَیْتُ رُؤْیَا هَالَتْنِی وَ أَفْظَعَتْنِی رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَائِماً وَ هُوَ یَقُولُ یَا أَبَا الْحَسَنِ طَالَتْ غَیْبَتُکَ عَنِّی وَ قَدِ اشْتَقْتُ إِلَی رُؤْیَتِکَ وَ قَدْ أَنْجَزَ لِی رَبِّی مَا وَعَدَنِی فِیکَ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الَّذِی أَنْجَزَ لَکَ فِیَّ قَالَ أَنْجَزَ لِی فِیکَ وَ فِی زَوْجَتِکَ وَ ابْنَیْکَ وَ ذُرِّیَّتِکَ فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَی فِی عِلِّیِّینَ وَ قُلْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ فَشِیعَتُنَا قَالَ شِیعَتُنَا مَعَنَا وَ قُصُورُهُمْ بِحِذَاءِ قُصُورِنَا وَ مَنَازِلُهُمْ مُقَابِلَ مَنَازِلِنَا فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا لِشِیعَتِنَا فِی الدُّنْیَا قَالَ الْأَمْنُ وَ الْعَافِیَهًُْ قُلْتُ فَمَا لَهُمْ عِنْدَ الْمَوْتِ قَالَ یَحْکُمُ الرَّجُلُ فِی نَفْسِهِ وَ یُؤْمَرُ مَلَکُ الْمَوْتِ بِطَاعَتِهِ وَ أَیِّ مَوْتَهًٍْ شَاءَ مَاتَهَا وَ إِنَّ شِیعَتَنَا لَیَمُوتُونَ عَلَی قَدْرِ حُبِّهِمْ لَنَا قُلْتُ فَمَا لِذَلِکَ حَدُّ یُعْرَفُ قَالَ بَلَی إِنَّ أَشَدَّ شِیعَتِنَا لَنَا حُبّاً یَکُونُ خُرُوجُ نَفْسِهِ کَشُرْبِ أَحَدِکُمْ فِی الْیَوْمِ الصَّائِفِ الْمَاءَ الْبَارِدَ الَّذِی یَنْتَفِعُ مِنْهُ الْقَلْبُ وَ إِنَّ سَائِرَهُمْ لَیَمُوتُ کَمَا یُغَطُّ أَحَدُکُمْ عَلَی فِرَاشِهِ کَأَقَرِّ مَا کَانَتْ عَیْنُهُ بِمَوْتِهِ.

امام علی (علیه السلام)- حارث همدانی نقل کرده است که؛ بر امیرالمؤمنین (علیه السلام) وارد شدم، درحالی‌که ایشان گریه‌کنان به سجده رفته بودند، تا اینکه صدای گریه او بالا آمد. پس به ایشان عرض کردیم: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! گریه تو دل ما را به درد آورد و ما را سخت غمگین و اندوهگین کرد؛ تاکنون تو را هرگز دراین‌حال ندیده بودیم». فرمود: «درحالت سجده، خداوند خویش را با دعای برگزیدگان دعا می‌کردم که دیدگانم بر من غلبه کردند [خواب بر من چیره شد]، و خوابی دیدم که مرا به ترس و وحشت انداخت». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را دیدم که درحالت ایستاده می‌فرمود: «ای ابا الحسن (علیه السلام)! غیبت و دوری تو از من به طول انجامید؛ من مشتاق دیدار تو شدهام (دلم برای تو تنگ شده است)، و خداوند آن وعده‌ای را که درباره‌ی تو به من داده بود، به انجام رسانید». عرض کردم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! خداوند چه وعده‌ای درباره‌ی من به شما داده بود»؟ فرمود: «وعده‌ای که به من داده بود، این بود که تو را و همسرت و دو فرزندت و ذرّیّه و اولاد تو را در بالاترین درجات در عِلّیّین جای دهد و به این وعده جامه‌ی عمل پوشید». عرض کردم: «پدر و مادرم فدایت شوند! پس شیعه‌ی ما را چه خواهد شد»؟ فرمود: «آن‌ها همراه ما هستند و قصرهای آن‌ها رو به روی قصرهای ما خواهد بود و منازل آن‌ها مقابل منازل ما خواهد بود». پس عرض کردم: «شیعه‌ی ما را در دنیا چه حاصل آید»؟ فرمود: «اَمنیّت و عافیت و سلامتی». عرض کردم: «در هنگام مرگ آن‌ها را چه حاصل آید»؟ فرمود: «شخص، مهار و کنترل خویش را در اختیار دارد و به ملک الموت دستور داده می‌شود که از او پیروی کند و او را همان‌گونه بمیراند که خودش دوست دارد [هر نوع مرگی را که بخواهد، همان‌گونه می‌میرد] و نیز اینکه شیعه و پیروان ما به مقدار دوستی‌شان نسبت به ما می‌میرند». عرض کردم: «آیا این امر حدّ و اندازه شناخته شده‌ای دارد»؟ فرمود: «آری، شیعیانی که بیشترین عشق و محبّت را نسبت به ما می‌ورزند، خارج‌شدن جان‌های آن‌ها مانند خوردن آب خنک در روز گرم تابستانی است که باعث بهره‌مندی قلب می‌شود و سایر شیعیان ما، چنان میمیرند که گویی در بستر خویش به خواب میروند و لحظه‌ی مرگ برای آنان شادمانهترین لحظهای است که داشتهاند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۶۲
تأویل الآیات الظاهره، ص۷۵۲/ البرهان
۷
(مطففین/ ۲۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ (قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ یُخَاطِبُ عَلِیّاً (علیه السلام) یَقُولُ یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَانَ وَ لَا شَیْءَ مَعَهُ فَخَلَقَنِی وَ خَلَقَکَ رُوحَیْنِ مِنْ نُورِ جَلَالِهِ وَ کُنَّا أَمَامَ عَرْشِ رَبِّ الْعَالَمِینَ نُسَبِّحُ اللَّهَ وَ نُقَدِّسُهُ وَ نَحْمَدُهُ وَ نُهَلِّلُهُ وَ ذَلِکَ قَبْلَ أَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ (علیه السلام) خَلَقَنِی وَ إِیَّاکَ مِنْ طِینَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ مِنْ طِینَهًِْ عِلِّیِّینَ وَ عَجَنَنَا بِذَلِکَ النُّورِ وَ غَمَسَنَا فِی جَمِیعِ الْأَنْوَارِ وَ أَنْهَارِ الْجَنَّهًِْ ثُمَّ خَلَقَ آدَمَ (علیه السلام) وَ اسْتَوْدَعَ صُلْبَهُ تِلْکَ الطِّینَهًَْ وَ النُّورَ فَلَمَّا خَلَقَهُ اسْتَخْرَجَ ذُرِّیَّتَهُ مِنْ ظَهْرِهِ فَاستَنْطَقَهُمْ وَ قَرَّرَهُمْ بِرُبُوبِیَّتِهِ فَأَوَّلُ خَلْقٍ أَقَرَّ لَهُ بِالرُّبُوبِیَّهًِْ أَنَا وَ أَنْتَ وَ النَّبِیُّونَ عَلَی قَدْرِ مَنَازِلِهِمْ وَ قُرْبِهِمْ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی صَدَقْتُمَا وَ أَقْرَرْتُمَا یَا مُحَمَّدُ وَ یَا عَلِیُّ وَ سَبَقْتُمَا خَلْقِی إِلَی طَاعَتِی وَ کَذَلِکَ کُنْتُمَا فِی سَابِقِ عِلْمِی فِیکُمَا فَأَنْتُمَا صَفْوَتِی مِنْ خَلْقِی وَ الْأَئِمَّهًُْ مِنْ ذُرِّیَّتِکُمَا وَ شِیعَتُکُمَا وَ کَذَلِکَ خَلَقْتُکُم ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ فَکَانَتِ الطِّینَهًُْ فِی صُلْبِ آدَمَ (علیه السلام) وَ نُورِی وَ نُورُکَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ فَمَا زَالَ ذَلِکَ النُّورُ یَنْتَقِلُ بَیْنَ أَعْیُنِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُنْتَجَبِینَ حَتَّی وَصَلَ النُّورُ وَ الطِّینَهًُْ إِلَی صُلْبِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَافْتَرَقَ نِصْفَیْنِ فَخَلَقَنِی اللَّهُ مِنْ نِصْفِهِ وَ اتَّخَذَنِی نَبِیّاً وَ رَسُولًا وَ خَلَقَکَ مِنَ النِّصْفِ الْآخَرِ فَاتَّخَذَکَ خَلِیفَهًًْ وَ وَصِیّاً وَ وَلِیّاً فَلَمَّا کُنْتُ مِنْ عَظَمَهًِْ رَبِّی کَقَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنی قَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ مَنْ أَطْوَعُ خَلْقِی لَکَ فَقُلْتُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ فَاتَّخِذْهُ خَلِیفَهًًْ وَ وَصِیّاً فَقَدِ اتَّخَذَتْهُ صَفِیّاً وَ وَلِیّاً یَا مُحَمَّدُ کَتَبْتُ اسْمَکَ وَ اسْمَهُ عَلَی عَرْشِی مِنْ قَبْلِ أَنْ أَخْلُقَ خَلْقِی مَحَبَّهًًْ مِنِّی لَکُمَا وَ لِمَنْ أَحَبَّکُمَا وَ تَوَلَّاکُمَا وَ أَطَاعَکُمَا فَمَنْ أَحَبَّکُمَا وَ أَطَاعَکُمَا وَ تَوَلَّاکُمَا کَانَ عِنْدِی مِنَ الْمُقَرَّبِینَ وَ مَنْ جَحَدَ وَلَایَتَکُمَا وَ عَدَلَ عَنْکُمَا کَانَ عِنْدِی مِنَ الْکَافِرِینَ الضَّالِّینَ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ فَمَنْ ذَا یَلِجُ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ وَ أَنَا وَ أَنْتَ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ وَ طِینَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فَأَنْتَ أَحَقُّ النَّاسِ بِی فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ وَ وُلْدُکَ وُلْدِی وَ شِیعَتُکُمْ شِیعَتِی وَ أَوْلِیَاؤُکُمْ أَوْلِیَائِی وَ أَنْتُمْ مَعِی غَداً فِی الْجَنَّهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالله‌بن‌عبّاس گوید: شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، علی (علیه السلام) را مورد خطاب قرار داد و فرمود: «ای علی (علیه السلام)! خداوند عزّوجلّ بود و چیزی همراه او موجود نبود، و من و تو را به صورت دو روح از نور جلالش آفرید، و ما مقابل عرش پروردگار جهانیان، خداوند را تسبیح و تقدیس و حمد و ستایش می‌کردیم، و این در زمانی بود که هنوز آسمان‌ها و زمین‌ها آفریده نشده بودند. آنگاه که خداوند متعال خواست آدم را بیافریند، من و تو را از یک گِل آفرید؛ از گل عِلّیّین آفرید، و ما را با آن نور درآمیخت، و ما را در تمامی انوار و رودهای بهشتی فرو برد. سپس آدم را آفرید و آن گِل و آن نور را در صُلب او به امانت گذاشت و هنگامی‌که وی را آفرید، ذرّیّه و اولاد وی را از صُلب او خارج نمود و در مورد ربوبیّت خود از آن‌ها اعتراف گرفت. اوّلین آفریدگانی که به ربوبیّت او اعتراف کردند، من و تو و پیامبران به ترتیب رتبه و درجه نزدیکی آن‌ها به خداوند عزّوجلّ بودیم؛ و خداوند عزّوجلّ فرمود: ای محمّد (صلی الله علیه و آله) و ای علی (علیه السلام)! صداقت ورزیدید و اعتراف کردید و در اطاعت و پیروی از من، بر تمامی آفریدگانم پیشی گرفتید و در علم قدیم من نیز این‌گونه بودید. شما بهترین آفریدگانم هستید و هم چنین امامان از نسل شما و شیعه و پیروان شما. من این‌گونه شما را خلق کردم». سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! آن گِل در صُلب آدم بود، درحالی‌که نور من و نور تو بین دو چشمش بود، و همچنان آن نور بین چشم‌های پیامبران و برگزیدگان منتقل می‌شد تا اینکه این نور و این گِل به صُلب عبدالمُطَّلِب رسید که دو نیمه شد، و خداوند از یک نیمه آن مرا آفرید و مرا به‌عنوان پیامبر و رسول برگزید، و تو را از نیمه‌ی دیگر آن آفرید، و تو را به‌عنوان خلیفه و وصی تعیین کرد و در آن هنگام که فاصله‌ی من از عظمت پروردگارم به‌اندازه‌ی دو سر یک کمان یا کمتر بود»، خداوند به من فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! فرمانبردارترین بنده‌ی من به تو کیست»؟ عرض کردم: «علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)». پس خدای عزّوجلّ فرمود: «وی را به‌عنوان خلیفه و وصیّ خود تعیین کن که من او را به‌عنوان ولیّ و برگزیده تعیین کردم. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! من پیش از آنکه خلق را بیافرینم، به دلیل اینکه شما را و هر آن کس که شما را دوست داشته باشد و ولایت شما را بپذیرد و از شما پیروی کند، دوست دارم، نام تو را و نام او را بر عرش خود نوشتم. هر آن‌کس که شما را دوست داشته باشد و از شما پیروی کند و ولایت شما را بپذیرد، در نزد من از نزدیکان خواهد بود و هر آن کس که ولایت شما را انکار کند و از شما پیروی نکند، در نزد من از جمله کافران گمراه شده خواهد بود». سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! چه کسی می‌تواند میان من و تو جای گیرد، درحالی‌که من و او از نوری واحد و از یک گِل آفریده شده‌ایم. تو شایسته‌ترین مردم نسبت به من در دنیا و آخرت هستی، و فرزندان تو، فرزندان من هستند، و شیعه‌ی تو، شیعه من هستند، و اولیای تو اولیای من هستند، و فردا، شما در بهشت، همراه من خواهید بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۶۴
تأویل الآیات الظاهره، ص۷۴۹/ البرهان
بیشتر