آیه أَ لا يَظُنُّ أُولئِكَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ [4]
آيا آن‌ها گمان نمي‌كنند كه برانگيخته مي‌شوند.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ٍ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی ... وَ إِذا کالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ فَقَالَ اللَّهُ أَ لا یَظُنُّ أُولئِکَ أَیْ لَا یَعْلَمُونَ أَنَّهُمْ یُحَاسَبُونَ عَلَی ذَلِکَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِذا کالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ خداوند می‌فرماید: أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ منظور این است که آیا اینان نمی‌دانند که در روز قیامت در مورد این امر از آن‌ها حسابرسی می‌شود؟
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ قَالَ قَوْلُهُ تَعَالَی ... اما قَوْلِهِ بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ کافِرُونَ فَسَمَّی الْبَعْثَ لِقَاءً وَ کَذَلِکَ قَوْلُهُ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ أَیْ یُوقِنُونَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ وَ مِثْلُهُ قَوْلُهُ أَ لا یَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ لِیَوْمٍ عَظِیمٍ أَیْ أَ لَیْسَ یُوقِنُونَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ وَ اللِّقَاءُ عِنْدَ الْمُؤْمِنِ الْبَعْثُ وَ عِنْدَ الْکَافِرِ الْمُعَایَنَهًُْ وَ النَّظَرُ وَ قَدْ یَکُونُ بَعْضُ ظَنِّ الْکَافِرِ یَقِیناً وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ رَأَی الْمُجْرِمُونَ النَّارَ فَظَنُّوا أَنَّهُمْ مُواقِعُوها أَیْ أَیْقَنُوا أَنَّهُمْ مُوَاقِعُوهَا.
امام علی (علیه السلام)- در کتاب احتجاج آورده است: یکی از زندیقان نزد امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) رفت و عرض کرد: «اگر در قرآن اختلاف و تناقض نبود، هرآینه به دینتان می گرویدم». حضرت علی (علیه السلام) به او فرمود: ... «ولی آنان لقای پروردگارشان را انکار می‌کنند [و می‌خواهند با انکار معاد، آزادانه به هوسرانی خویش ادامه دهند]. (سجده/۱۰) و برانگیختن را دیدار نامید. همچنین فرمود: آن‌ها کسانی هستند که می‌دانند دیدارکننده‌ی پروردگار خویشند. (بقره/۴۶) یعنی یقین دارند که برانگیخته می شوند؛ همچون آنجا که فرمود: أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ * لِیَوْمٍ عَظِیمٍ دیدار، نزد مؤمن برانگیختن است و نزد کافر، با چشم دیدن و نگریستن است. همچنین گاهی منظور از ظنّ کافر، یقین است. همچون آنجا که خداوند متعال فرمود: و گنهکاران، آتش (دوزخ) را می‌بینند و یقین می‌کنند که با آن درمی‌آمیزند. (کهف/۵۳)