آیه قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتيكُمْ بِماءٍ مَعينٍ [30]
بگو: «به من خبر دهيد اگر آب‌هاى [سرزمين] شما در زمين فرو رود، چه كسى آب جارى و گوارا در دسترس شما قرار مى‌دهد»؟!
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن عَمَّارٍ (رحمة الله علیه) قَالَ کُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی بَعْضِ غَزَوَاتِهِ وَ قَتَلَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَصْحَابَ الْأَلْوِیَهًِْ وَ فَرَّقَ جَمْعَهُمْ وَ قَتَلَ عَمْرَوبْنَ‌عَبْدِ اللَّهِ الْجُمَحِیَّ وَ قَتَلَ شَیْبَهًَْ‌بْنَ‌نَافِعٍ أَتَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) قَدْ جَاهَدَ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ فَقَالَ لِأَنَّهُ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهُ وَارِثُ عِلْمِی وَ قَاضِی دَیْنِی وَ مُنْجِزُ وَعْدِی وَ الْخَلِیفَهًُْ بَعْدِی وَ لَوْلَاهُ لَمْ یُعْرَفِ الْمُؤْمِنُ الْمَحْضُ بَعْدِی حَرْبُهُ حَرْبِی وَ حَرْبِی حَرْبُ اللَّهِ وَ سِلْمُهُ سِلْمِی وَ سِلْمِی سِلْمُ اللَّهِ أَلَا إِنَّهُ أَبُو سِبْطَیَّ وَ الْأَئِمَّهًِْ بَعْدِی مِنْ صُلْبِهِ یُخْرِجُ اللَّهُ تَعَالَی الْأَئِمَّهًَْ الرَّاشِدِینَ وَ مِنْهُمْ مَهْدِیُّ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ فَقُلْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا هَذَا الْمَهْدِیُّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قَالَ یَا عَمَّارُ (رحمة الله علیه) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی عَهِدَ إِلَیَّ أَنَّهُ یُخْرِجُ مِنْ صُلْبِ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) أَئِمَّهًًْ (علیهم السلام) تِسْعَهًًْ وَ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِهِ یَغِیبُ عَنْهُمْ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ یَکُونُ لَهُ غَیْبَهًٌْ طَوِیلَهًٌْ یَرْجِعُ عَنْهَا قَوْمٌ وَ یُثْبِتُ عَلَیْهَا آخَرُونَ فَإِذَا کَانَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ یَخْرُجُ فَیَمْلَأُ الدُّنْیَا قِسْطاً وَ عَدْلًا وَ یُقَاتِلُ عَلَی التَّأْوِیلِ کَمَا قَاتَلْتُ عَلَی التَّنْزِیلِ وَ هُوَ سَمِیِّی وَ أَشْبَهُ النَّاسِ بِی یَا عَمَّارُ (رحمة الله علیه) سَیَکُونُ بَعْدِی فِتْنَهًٌْ فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ فَاتَّبِعْ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ حِزْبَهُ فَإِنَّهُ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عمّار (رحمة الله علیه) گوید: در برخی از غزوات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با آن حضرت بودم و علی (علیه السلام) علمداران لشکر دشمن را کشت و صف آن‌ها را درید و هم چنین عمروبن‌عبداللَّه جمحی و شیبهًْ‌بن‌نافع (دو تن از پهلوانان آن‌ها را) کشت، من [در این هنگام] نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمده و عرض کردم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! به‌راستی علی (علیه السلام) در راه خدا حق جهاد را ادا کرد». فرمود: «او از من است و من از اویم، و او وارث علم من و اداکننده‌ی دین من و وفاکننده‌ی وعده من و جانشین پس از من است؛ و اگر او نبود مؤمنین خالص پس از من شناخته نمی‌شدند، جنگش جنگ من و جنگ من جنگ خداست، و سازشش سازش من و سازش من سازش خداست؛ هرآینه او پدر دو سبط من است و امامان پس از من از صلب اویند، و خدای تعالی [از صلبش] امامان راشدین را بیرون آورد، و مهدی این امّت از ایشان است». عرض کردم: «پدر و مادرم به فدایت این مهدی (کیست»؟ فرمود: «ای عمّار! به‌درستی‌که خدای تبارک‌وتعالی به من عهد فرموده که از صلب حسین (علیه السلام) امامان نه‌گانه را بیرون آورد، و نهمین فرزندش از دیدگان پنهان شود، و همین است گفتار خداوند متعال: قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ برای او غیبتی است طولانی که از آن جمعی برمی‌گردند و در آن دسته‌ای دیگر پایدار می‌مانند، هنگامی‌که آخر الزّمان شود بیرون می‌آید و دنیا را پر از عدل و داد می‌کند، چنانچه پر از ظلم و جور شده باشد، و بر تأویل جنگ کند چنانچه من بر تنزیل جنگ کردم، و او همنام من و شبیه‌ترین مردمان به من است، ای عمّار (رحمة الله علیه)! پس از من فتنه‌ای می‌آید و وقتی آمد از علی (علیه السلام) و حزب او پیروی کن زیرا او با حق و حق با اوست».
الرّضا (علیه السلام)- سُئِلَ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ فَقَالَ (علیه السلام) مَاؤُکُمْ أَبْوَابُکُمْ أَیِ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) وَ الْأَئِمَّهًُْ أَبْوَابُ اللَّهِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلْقِهِ فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ یَعْنِی یَأْتِیکُمْ بِعِلْمِ الْإِمَامِ.
امام رضا (علیه السلام)- از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی آیه: قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ پرسیده شد، فرمود: «ماؤُکُمْ یعنی (ابوابکم) که ائمه (علیهم السلام) هستند و ائمه ابواب [و درهای رحمت الهی] می‌باشند. فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ یعنی کیست که علم امام را برای شما بیاورد؟ [و آن درها را به روی شما بگشاید]»؟
الکاظم (علیه السلام)- قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ قَالَ إِذَا غَابَ عَنْکُمْ إِمَامُکُمْ فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِإِمَامٍ جَدِیدٍ.
امام کاظم (علیه السلام)- قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ؛ زمانی‌که امام شما غایب شود، کیست [غیر خدا] که برای شما امام تازه‌ای آورد؟ [امام غایب شما را ظاهر کند تا از علومش که چون چشمه‌ی صاف جاریست استفاده کنید]».
الکاظم (علیه السلام)- عَلِیِّ‌بْنِ‌جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا تَأْوِیلُ قَوْلِ اللَّهِ قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ فَقَالَ إِذَا فَقَدْتُمْ إِمَامَکُمْ فَلَمْ تَرَوْهُ فَمَا ذَا تَصْنَعُونَ.
امام کاظم (علیه السلام)- علیّ‌بن‌جعفر از برادر خود موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) تأویل آیه: قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ را پرسید. فرمود: «اگر امام خود را نیابید و دیگر از سرچشمه‌ی زلال او آب ننوشید، چه می‌کنید»؟!
الباقر (علیه السلام)- هَذِهِ نَزَلَتْ فِی الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یَقُولُ إِنْ أَصْبَحَ إِمَامُکُمْ غَائِباً عَنْکُمْ لَا تَدْرُونَ أَیْنَ هُوَ فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِإِمَامٍ ظَاهِرٍ یَأْتِیکُمْ بِأَخْبَارِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ حَلَالِ اللَّهِ جَلَّ‌وَ‌عَزَّ وَ حَرَامِهِ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ مَا جَاءَ تَأْوِیلُ الْآیَهًِْ وَ لَا بُدَّ أَنْ یَجِیءَ تَأْوِیلُهَا.
امام باقر (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) در تفسیر سخن خدای عزّوجلّ: قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ روایت شده است که فرمود: «این آیه درباره‌ی امام غائب (نازل شده است که می‌فرماید: اگر امام شما، از شما غائب شود و ندانید که او کجاست، کیست که امام ظاهری برای شما بیاورد تا اخبار آسمان و زمین و حلال و خدا و حرام او را برای شما بیان کند»؟ سپس فرمود: به خدا تأویل این آیه نیامده است و به ناچار باید بیاید».
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ قَالَ لِی لَا بُدَّ مِنْ فِتْنَهًْ صَمَّاءَ صَیْلَمٍ تَسْقُطُ فِیهَا کُلُّ بِطَانَهًْ وَ وَلِیجَهًْ وَ ذَلِکَ عِنْدَ فِقْدَانِ الشِّیعَهًْ الثَّالِثَ مِنْ وُلْدِی یَبْکِی عَلَیْهِ السَّمَاءُ وَ أَهْلُ الْأَرْضِ وَ کُلُّ حَرَّی وَ حَرَّانَ وَ کُلُّ حَزِینٍ لَهْفَانَ ثُمَّ قَالَ بِأَبِی وَ أُمِّی سَمِیُّ جَدِّی شَبِیهِی وَ شَبِیهُ مُوسَی‌بْنِ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) عَلَیْهِ جُیُوبُ النُّورِ تَتَوَقَّدُ بِشُعَاعِ ضِیَاءِ الْقُدْسِ کَمْ مِنْ حَرَّی مُؤْمِنَهًْ وَ کَمْ مُؤْمِنٍ مُتَأَسِّفٍ حَیْرَانَ حَزِینٍ عِنْدَ فِقْدَانِ الْمَاءِ الْمَعِینِ کَأَنِّی بِهِمْ آیِسٌ مَا کَانُوا قَدْ نُودُوا نِدَاءً یَسْمَعُ مَنْ بَعُدَ کَمَا یَسْمَعُ مَنْ قَرُبَ یَکُونُ رَحْمَهًْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ عَذَاباً عَلَی الْکَافِرِینَ.
امام رضا (علیه السلام)- حسن‌بن‌محبوب از امام رضا (علیه السلام) روایت کرده است که آن جناب فرمود: «به ناچار فتنه‌ی بسیار شدید و سختی روی می‌دهد که هر دوست و مصاحبی از ما در آن فتنه می‌افتد. و این فتنه هنگامی است که شیعیان سوّمین اولاد مرا گم می‌کنند و او از میان ایشان می‌رود که بر او اهل آسمان و زمین گریه می‌کنند و هر مرد و زن تشنه‌ی دیدار او می‌باشند و هر غمگین و حزینی او را طالب می‌باشند و بر دیدن او حسرت می‌خورند. پس از آن فرمود: «پدر و مادرم فدای او باد که اوست همنام جدّ بزرگوارم و شبیه من و شبیه موسی‌بن‌عمران (علیه السلام) و برتن او لباس‌هایی از نور می‌باشد که به شعاع روشنایی قدس افروخته می‌شود. چه بسیار مرد و زن مؤمن و مؤمنه که سرگردان و غمگین می‌باشند و تشنه آن آب شیرین و گوارا هستند. گویا ایشان را می‌بینم که اوقات عمر خود به دیدار او موّفق نمی‌شوند و از دیدن او مأیوس هستند. و ندایی شنیده می‌شود که از دور و نزدیک همه آن را می‌شنوند. اوست رحمت بر مؤمنین و عذاب بر کافرین».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ، قیِلَ بِمَاءٍ جَار.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- بِماءٍ مَعِینٍ به‌معنی آب جاری است.