آیه ۳ - سوره ملک

آیه الَّذي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً ما تَرى في خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرى مِنْ فُطُورٍ [3]

همان كسى كه هفت آسمان را بر فراز يكديگر آفريد؛ در آفرينش خداوند رحمان هيچ تضاد و عيبى نمى‌بينى. بار ديگر نگاه كن، آيا هيچ شكاف و خللى مشاهده مى‌كنى؟!

همان کسی که هفت آسمان را بر فراز یکدیگر آفرید

۱ -۱
(ملک/ ۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْأَصْبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ عَلِیّاً (علیه السلام) ... فَسَأَلَهُ عَنْ لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ فَقَالَ إِنِّی أَرَاکَ تَذْکُرُ لَیْلَةَ الْقَدْرِ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا قَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَإِنْ عَمِیَ عَلَیْکَ شَرْحُهُ فَسَأُعْطِیکَ ظَاهِراً مِنْهُ تَکُونُ أَعْلَمَ أَهْلِ بِلَادِکَ بِمَعْنَی لَیْلَةِ الْقَدْرِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ قَال َقَدْ أَنْعَمْتَ عَلَیَّ إِذاً بِنِعْمَهًٍْ قَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ فَرْدٌ یُحِبُّ الْوَتْرَ وَ فَرْدٌ اصْطَفَی الْوَتْرَ فَأَجْرَی جَمِیعَ الْأَشْیَاءِ عَلَی سَبْعَهًٍْ فَقَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ وَ قَالَ خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً.

امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته نقل کرده است: مردی از علی (علیه السلام) درباره‌ی شب قدر پرسید ... و گفت: «می‌بینم که شب قدر را چنین یاد می‌کنی: فرشتگان و «روح» در آن شب می‌شوند. (قدر/۴۳)»؟ علی (علیه السلام) به او فرمود: «اگر شرح آن بر تو معلوم نشد، [توضیح] آشکاری از آن در اختیار تو قرار می‌دهم که داناترین مردم سرزمینت به‌معنای شب قدر باشی». آن مرد گفت: «دراین‌صورت لطف [بزرگی] به من کرده‌ای». علی (علیه السلام) به او فرمود: «خداوند تنهاست و تک‌بودن را دوست دارد و تنها است و تک‌بودن را برگزید و همه چیز را بر هفت تا بودن جاری ساخت؛ هفت آسمان را آفرید، و از زمین نیز همانند آن‌ها را. و فرمود: خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً. [پس شب قدر را میان هفت شب آخر جستجو کن].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۰
مستدرک الوسایل، ج۷، ص۴۶۳/ بحارالأنوار، ج۹۴، ص۵/ الغارات، ج۱، ص۱۰۷
۱ -۲
(ملک/ ۳)

الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌خَالِدٍ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ: أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُکِ، فَقَالَ هِیَ: مَحْبُوکَهًْ إِلَی الْأَرْضِ وَ شَبَّکَ بَیْنَ أَصَابِعِهِ. فَقُلْتُ: کَیْفَ تَکُونُ مَحْبُوکَهًْ إِلَی الْأَرْضِ وَ اللَّهُ یَقُولُ رَفَعَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها فَقَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ! أَ لَیْسَ اللَّهُ یَقُولُ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها فَقُلْتُ بَلَی فَقَالَ ثَمَّ عَمَدٌ وَ لَکِنْ لَا تَرَوْنَهَا قُلْتُ کَیْفَ ذَلِکَ جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ فَبَسَطَ کَفَّهُ الْیُسْرَی ثُمَ وَضَعَ الْیُمْنَی عَلَیْهَا فَقَالَ: هَذِهِ أَرْضُ الدُّنْیَا وَ السَّمَاءُ الدُّنْیَا عَلَیْهَا فَوْقَهَا قُبَّهًْ وَ الْأَرْضُ الثَّانِیَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ الدُّنْیَا وَ السَّمَاءُ الثَّانِیَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًْ وَ الْأَرْضُ الثَّالِثَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ الثَّانِیَهًْ وَ السَّمَاءُ الثَّالِثَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًْ وَ الْأَرْضُ الرَّابِعَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ الثَّالِثَهًْ وَ السَّمَاءُ الرَّابِعَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًْ وَ الْأَرْضُ الْخَامِسَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ الرَّابِعَهًْ وَ السَّمَاءُ الْخَامِسَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًْ وَ الْأَرْضُ السَّادِسَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ الْخَامِسَهًْ وَ السَّمَاءُ السَّادِسَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًْ وَ الْأَرْضُ السَّابِعَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ السَّادِسَهًْ وَ السَّمَاءُ السَّابِعَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًْ وَ عَرْشُ الرَّحْمَنِ تَبَارَکَ اللَّهُ فَوْقَ السَّمَاءِ السَّابِعَهًْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَ فَأَمَّا صَاحِبُ الْأَمْرِ فَهُوَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْوَصِیُّ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَائِمٌ هُوَ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ فَإِنَّمَا یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ إِلَیْهِ مِنْ فَوْقِ السَّمَاءِ مِنْ بَیْنِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ قُلْتُ: فَمَا تَحْتَنَا إِلَّا أَرْضٌ وَاحِدَهًْ فَقَالَ: مَا تَحْتَنَا إِلَّا أَرْضٌ وَاحِدَهًْ وَ إِنَّ السِّتَّ لَهُنَّ فَوْقَنَا.

امام رضا (علیه السلام)- حسین‌بن‌خالد گوید: از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی آیه: قسم به آسمان که دارای چین و شکن‌های زیباست. (ذاریات/۷) پرسیدم. فرمود: «آسمان‌ها وابسته به زمینند و انگشتان خود را درهم کرد». گفتم: «چگونه وابسته به زمینند با اینکه خدا می‌فرماید: آسمان‌ها را، بدون ستون‌هایی که برای شما دیدنی باشد، برافراشت. (رعد/۲) فرمود: «سبحان اللَّه آیا نمی‌فرماید بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها»؟ گفتم: «چرا»؟ فرمود: «پس ستونی هست ولی دیده نشود». گفتم: «فدایت شوم! این چگونه می‌باشد». کف چپ خود را گشود و کف راستش را بر آن نهاد. و فرمود: «این زمین دنیا است که آسمان دنیا بالایش گنبد است، و زمین دوّم بالای آسمان دنیا است و آسمان دوّم بالایش گنبد است و زمین سوّم بالای آسمان دوّم است و آسمان سوّم بالایش گنبد است، و زمین چهارم بالای آسمان سوّم است و آسمان چهارم بالایش گنبد است، و زمین پنجم بالای آسمان چهارم است و آسمان پنجم بالایش گنبد است، و زمین ششم بالای آسمان پنجم است و آسمان ششم بالایش گنبد است، و زمین هفتم بالای آسمان ششم است و آسمان هفتم بالایش گنبد است و عرش رحمان تبارک‌وتعالی بالای آسمان هفتم است. و این است سخن خداوند عزّوجلّ: هفت آسمان را آفرید، و از زمین نیز همانند آن‌ها را فرمان او در میان آن‌ها پیوسته فرود می‌آید. (طلاق/۱۲) و امّا صاحب الأمر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و وصیّ پس از او که بر روی زمین بر پاست، و همانا فرمان از بالای آسمان‌ها و زمین‌ها به او فرود می‌آید. گفتم: «زیر پای ما جز یک زمین نیست»؟ فرمود: «زیر پای ما جز یک زمین نیست و به‌راستی که شش زمین دیگر بالای سر ما هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۲
القمی، ج۲، ص۳۲۸
۱ -۳
(ملک/ ۳)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً قَالَ بَعْضُهَا طِبْقٌ لِبَعْض.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا؛ بعضی را پوششی برای بعضی دیگر قرار داده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۲
القمی، ج۲، ص۳۷۸/ نورالثقلین/ البرهان

در آفرینش خداوند رحمان هیچ تضاد و عیبی نمی‌بینی

۲ -۱
(ملک/ ۳)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ما تَری فِی خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ قَالَ یَعْنِی مِنْ فَسَاد.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ما تَرَی فِی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ، از نظر فساد و انحراف.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۲
القمی، ج۲، ص۳۷۸/ نورالثقلین/ البرهان

بار دیگر نگاه کن، آیا هیچ شکاف و خللی مشاهده می‌کنی

۳ -۱
(ملک/ ۳)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ أَیْ مِنْ عَیْب.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَی مِن فُطُورٍ منظور از نظر عیب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۲
القمی، ج۲، ص۳۷۸/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»/ البرهان؛ «من معیب» بدل «من عیب»
۳ -۲
(ملک/ ۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ ای من وهن و خلل.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ یعنی هیچ سستی و خللی [مشاهده می‌کنی]؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۴
بحرالعرفان، ج۱۶، ص۱۰۱
۳ -۳
(ملک/ ۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عُوذَهًٌْ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لِلْعَیْنِ قَالَ حِینَ أَصَابَتِ الْعَیْنُ فَحْلًا مِنْ إِبِلِ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلِیٍّ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الْعَظِیمِ مِن عَبْسٍ عَابِسٍ وَ شِهَابٍ قَابِسٍ وَ حَجَرٍ یَابِسٍ رَدَدْتُ عَیْنَ الْعَائِنِ عَلَیْهِ مِنْ رَأْسِهِ إِلَی قَدَمَیْهِ آخِذٍ عَیْنَاهُ قَابِضٍ بِکُلَاهُ وَ عَلَی جَارِهِ وَ أَقَارِبِهِ جِلْدُهُ دَقِیقٌ وَ دَمُهُ رَقِیقٌ وَ بَابُ الْمَکْرُوهِ بِهِ تَلِیقٌ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِیرٌ.

امیرالمؤمنین (علیه السلام)- دعایی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) برای چشم زخم: وقتی شتر نری از شتران امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) دچار چشم زخم شد، فرمود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؛ از رو ترش‌کردنِ ترش روی و شعله‌ی روشن‌کننده آتش و سنگ خشکیده چشم زخم کسی که چشم زخم می‌زند از سر تا پا به خود او، همسایه و خویشاوندانش برگرداندم و هر دو چشمش را گرفتم؛ پوستش نازک، خونش رقیق و درِ مشکلات لایق خود اوست. فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِیرٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۳۴
بحارالأنوار، ج۹۲، ص۴۲/ مکارم الأخلاق، ص۴۱۵
بیشتر