آیه أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوى ثُمَّ يَعُودُونَ لِما نُهُوا عَنْهُ وَ يَتَناجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ مَعْصِيَةِ الرَّسُولِ وَ إِذا جاؤُكَ حَيَّوْكَ بِما لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللهُ وَ يَقُولُونَ في أَنْفُسِهِمْ لَوْ لا يُعَذِّبُنَا اللهُ بِما نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ يَصْلَوْنَها فَبِئْسَ الْمَصيرُ [8]
آيا نديدى كسانى را كه از نجوا (سخنان در گوشى) نهى شدند، سپس به كارى كه از آن نهى شده بودند باز مى‌گردند و براى انجام گناه و تعدّى و نافرمانىِ پيامبر به نجوا مى‌پردازند و هنگامى‌كه نزد تو مى‌آيند تو را تحيّتى مى‌گويند كه خدا به تو نگفته است [تحيّتى توهين‌آميز]، و در دل خود مى‌گويند: «چرا خداوند ما را به خاطر گفته‌هايمان عذاب نمى‌كند»؟! جهنّم براى آنان كافى است، وارد آن مى‌شوند، و چه بد فرجامى است!
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- کَانَ أَصْحَابُ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) إِذَا أَتَوْهُ یَقُولُونَ لَهُ أَنْعِمْ صَبَاحاً وَ أَنْعِمْ مَسَاءً وَ هِیَ تَحِیَّهًُْ أَهْلِ الْجَاهِلِیَّهًِْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ أَبْدَلَنَا اللَّهُ بِخَیْرٍ مِنْ ذَلِکَ تَحِیَّهًَْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
علیّ‌ّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- زمانی‌که نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌آمدند، می‌گفتند: «صبح خوبی داشته باشی و عصر خوبی داشته باشی». و این سلام اهل جاهلیّت بود. پس خداوند عزّوجلّ این آیه را نازل کرد وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آنان فرمود: «اکنون سلامی بهتر از آن به ما داده شده است؛ سلام اهل بهشت؛ السلام علیکم».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ الْیَهُودَ أَتَتِ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا السَّامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ السَّامُ بِلُغَتِهِمْ الْمَوْتُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَیْکُمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ ...
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- یهود نزد پیغمبر (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند: «سام بر تو». و سام به زبان آن‌ها مرگ است. و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بر شما باد. پس خداوند متعال نازل کرد: وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ وَ یَقُولُونَ فی أَنْفُسِهِمْ لَوْ لا یُعَذِّبُنَا اللهُ بِما نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ یَصْلَوْنَها فَبِئْسَ المَصیرُ.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: دَخَلَ یَهُودِیٌّ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَائِشَهًُْ عِنْدَهُ فَقَالَ السَّامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَیْکُمْ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ فَرَدَّ عَلَیْهِ کَمَا رَدَّ عَلَی صَاحِبِهِ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ فَرَدَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَمَا رَدَّ عَلَی صَاحِبَیْهِ فَغَضِبَتْ عَائِشَهًُْ فَقَالَتْ عَلَیْکُمُ السَّامُ وَ الْغَضَبُ وَ اللَّعْنَهًُْ یَا مَعْشَرَ الْیَهُودِ یَا إِخْوَهًَْ الْقِرَدَهًْ وَ الْخَنَازِیرِ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَائِشَهًُْ إِنَّ الْفُحْشَ لَوْ کَانَ مُمَثَّلًا لَکَانَ مِثَالَ سَوْءٍ إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ یُوضَعْ عَلَی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ وَ لَمْ یُرْفَعْ عَنْهُ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ مَا سَمِعْتَ إِلَی قَوْلِهِمْ السَّامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ بَلَی أَ مَا سَمِعْتِ مَا رَدَدْتُ عَلَیْهِمْ قُلْتُ عَلَیْکُمْ فَإِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ مُسْلِمٌ فَقُولُوا سَلَامٌ عَلَیْکُمْ وَ إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ کَافِرٌ فَقُولُوا عَلَیْکَ.
امام باقر (علیه السلام)- جهودی بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شد؛ زمانی‌که عایشه همسرش در خانه بود. آن یهودی گفت: «سام علیکم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در پاسخ گفت: «علیکم». یهودی دیگری آمد و به همان عبارت سلام کرد. و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با همان پاسخ جواب داد. یهودی سوّم وارد شد و باز به همان صورت سلام کرد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مانند نوبت اوّل به او پاسخ گفت. عایشه خشمناک شد و گفت: «سام بر خودتان باد و لعنت و خشم خدا ای جهودان. ای همتایان بوزینه و خوک». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به عایشه گفت: «ای عایشه! اگر فحش و ناسزا را مجسّم می‌کردند، مجسمه‌ی زشت و کریهی ساخته می‌شد. نرمش و ملایمت را به هر چیزی اضافه کنند مایه‌ی زینت است، نرمش و ملایمت را از هرچیزی بگیرند مایه‌ی زشتی و قباحت است». عایشه گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آیا نشنیدی که می‌گویند «سام علیکم؛ درد بر تو»»؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گفت: «چرا شنیدم. و آیا تو نشنیدی که من در پاسخ آنان گفتم: بر خودتان». به اقتضای این سنّت؛ هرگاه که مسلمانی به شما سلام گفت شما در پاسخ او بگویید: سلام علیکم. و هرگاه کافری به شما سلام گفت؛ در پاسخ او بگویید: علیک».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- نَزَلَ قَوْلُهُ تَعَالَی أَلَمَ تَرَ إِلَی الَّذِینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَی الْآیَهًَْ فِی الْیَهُودِ وَ الْمُنَافِقِینَ إِنَّهُمْ کَانُوا یَتَناجَوْنَ فِیمَا بَیْنَهُمْ دُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ یَنْظُرُونَ إِلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ یَتَغامَزُونَ بِأَعْیُنِهِمْ وَ إِذَا رَأَی الْمُؤْمِنُونَ نَجْوَاهُمْ، قَالُوا: مَا نَرَاهُمْ إِلَّا وَ قَدْ بَلَغَهُمْ عَنْ أَقْرِبَائِنَا وَ إِخْوَانِنَا الَّذِینَ خَرَجُوا فِی السَّرَایَا قَتْلٌ أَوْ مُصِیبَهًْ أَوْ هَزِیمَهًْ. فَیَقَعُ ذَلِکَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ یَحْزُنُهُمْ فَلَمَّا طَالَ ذَلِکَ شَکَوْا إِلَی رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَمَرَهُمْ أَنْ لَا یَتَنَاجَوْا دُونَ الْمُسْلِمِینَ، فَلَمْ یَنْتَهُوا عَنْ ذَلِکَ وَ عَادُوا إِلَی مُنَاجَاتِهِمْ فَنَزَلَتِ الْآیَهًُْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- آیه‌ی أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوی در مورد یهودیان و منافقانی نازل شد که در غیاب مؤمنان باهم نجوا و مذاکره می‌کردند و نیم نگاهی به مؤمنان داشتند تا متوجّه آنان نشوند. ولی وقتی مؤمنان متوجّه مذاکرات آنان می‌شدند، می‌گفتند: «ما با آن‌ها در مورد دوستان و آشنایانمان که در جنگ‌ها شرکت کرده و شهید شده یا مجروح شده‌اند یا شکست خورده و گریخته‌اند صحبت می‌کردیم». و با این صحبت‌ها مؤمنان نیز محزون شده [و دلشان به حال شهدا و مجروحان می‌سوخت] و آن‌ها را رها می‌کردند [و به آن‌ها مشکوک نمی‌شدند]، این ماجرا طول کشید و آن‌ها برهمین‌حال بودند تا آنکه مؤمنان این شکایت را پیش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بردند و ایشان نیز امر فرمود: «هیچ مسلمانی با دیگری نجوای (پنهانی و در گوش) نکند». امّا آن منافقان و یهودیان دست از کار خود برنداشتند و به مذاکرات مخفیانه‌ی خود بازگشته و این آیه نازل شد.