آیه ۴۴ - سوره طور

آیه وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ [44]

آن‌ها [چنان لجوجند كه] اگر ببينند قطعه سنگى از آسمان [براى عذابشان] سقوط مى‌كند مى‌گويند: «اين ابر متراكمى است»!

۱
(طور/ ۴۴)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِالرَّحْمَنِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِیه: عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ هَلْ یُکْرَهُ الْجِمَاعُ فِی وَقْتٍ مِنْ الْأَوْقَاتِ وَ إِنْ کَانَ حَلَالًا قَالَ نَعَمْ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ مِنْ مَغِیبِ الشَّمْسِ إِلَی مَغِیبِ الشَّفَقِ وَ فِی الْیَوْمِ الَّذِی تَنْکَسِفُ فِیهِ الشَّمْسُ وَ فِی اللَّیْلَهًِْ الَّتِی یَنْخَسِفُ فِیهَا الْقَمَرُ وَ فِی اللَّیْلَهًِْ وَ فِی الْیَوْمِ اللَّذَیْنِ یَکُونُ فِیهِمَا الرِّیحُ السَّوْدَاءُ وَ الرِّیحُ الْحَمْرَاءُ وَ الرِّیحُ الصَّفْرَاءُ وَ الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَهًِْ اللَّذَیْنِ یَکُونُ فِیهِمَا الزَّلْزَلَهًُْ وَ لَقَدْ بَاتَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عِنْدَ بَعْضِ أَزْوَاجِهِ فِی لَیْلَهًٍْ انْکَسَفَ فِیهَا الْقَمَرُ فَلَمْ یَکُنْ مِنْهُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ مَا کَانَ یَکُونُ مِنْهُ فِی غَیْرِهَا حَتَّی أَصْبَحَ فَقَالَتْ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَ لِبُغْضٍ کَانَ مِنْکَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ قَالَ لَا وَ لَکِنْ هَذِهِ الْآیَهًُْ ظَهَرَتْ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ فَکَرِهْتُ أَنْ أَتَلَذَّذَ وَ أَلْهُوَ فِیهَا وَ قَدْ عَیَّرَ اللَّهُ أَقْوَاماً فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ فِی کِتَابِهِإِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُوم.

امام باقر (علیه السلام)- عبدالرّحمن‌بن‌سالم گوید: پدرم از امام باقر (علیه السلام) پرسید: «آیا زمان‌هایی وجود دارد که آمیزش‌کردن، با اینکه حلال است ولی مکروه باشد»؟ حضرت فرمود: «آری! در فاصله‌ی بین سپیده‌ی صبح (هنگام اذان صبح) تا طلوع خورشید؛ از هنگام غروب خورشید تا از بین رفتن سرخی افق، در روزی که خورشید دچار کسوف (گرفتگی) شود، در شبی که ماه دچار خسوف (گرفتگی) شود، در شب و روزی که بادهای سیاه، سرخ و زرد بوزد و همچنین در شب و روزی که زلزله بیاید، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در شبی که ماه گرفتگی رخ داد در خانه‌ی یکی از همسرانش بود ولی بر خلاف دیگر شب‌ها با او همبستر نشد تا صبح فرا رسید. آن زن به ایشان عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آیا این کار شما از روی دشمنی با من بود»؟ حضرت فرمود: «نه چنین نیست. چون در شب گذشته این پدیده (ماه گرفتگی) پیش آمد، من خوش نداشتم در چنین شبی لذّت برده و از یاد خدا غافل باشم؛ چرا که خداوند در کتابش، مردمانی را سرزنش کرده و فرموده: و إِن یَرَوا کِسْفًا مِّنَ السَّمَاءِ سَاقِطًا یَقُولوا سَحَابٌ مَّرْکُومٌ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۰۸
الکافی، ج۵، ص۴۹۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۰، ص۱۲۵/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۲۲۴/ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۹۱ / الاختصاص، ص۲۱۸/ المحاسن، ج۲، ص۳۱۱/ مکارم الأخلاق، ص۲۱۳
۲
(طور/ ۴۴)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَمْرِوبْنِ‌عُثْمَان: عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ أَ یُکْرَهُ الْجِمَاعُ فِی سَاعَهًٍْ مِنَ السَّاعَاتِ قَالَ نَعَمْ یُکْرَهُ فِی لَیْلَهًٍْ یَنْخَسِفُ فِیهَا الْقَمَرُ وَ الْیَوْمِ الَّذِی تَنْکَسِفُ فِیهِ الشَّمْسُ وَ فِیمَا بَیْنَ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَی أَنْ یَغِیبَ الشَّفَقُ وَ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ فِی الرِّیحِ السَّوْدَاءِ وَ الْحَمْرَاءِ وَ الصَّفْرَاءِ وَ الزَّلْزَلَهًِْ وَ لَقَدْ بَاتَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیْلَهًًْ عِنْدَ بَعْضِ نِسَائِهِ فَانْخَسَفَ الْقَمَرُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ فَلَمْ یَکُنْ مِنْهُ شَیْءٌ فَقَالَتْ لَهُ زَوْجَتُهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أَ کُلُّ هَذَا لِبُغْضٍ فَقَالَ وَیْحَکِ حَدَثَ هَذَا الْحَادِثُ فِی السَّمَاءِ فَکَرِهْتُ أَنْ أَتَلَذَّذَ وَ أَدْخُلَ فِی شَیْءٍ وَ لَقَدْ عَیَّرَ اللَّهُ تَعَالَی قَوْماً فَقَالَ وَ إِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ و ایْمُ اللَّهِ لَا یُجَامِعُ أَحَدٌ فِی هَذِهِ السَّاعَاتِ الَّتِی وَصَفْتُ فَیُرْزَقَ مِنْ جِمَاعِهِ وَلَداً وَ قَدْ سَمِعَ هَذَا الْحَدِیثَ فَیَرَی مَا یُحِبُّ.

امام باقر (علیه السلام)- عمروبن‌عثمان گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «آیا زمان‌هایی وجود دارد که آمیزش‌کردن مکروه باشد»؟ حضرت فرمود: «آری! در شبی که ماه بگیرد (خسوف)، روزی که خورشید بگیرد (کسوف)، ما بین غروب آفتاب تا از بین رفتن سرخی افق، ما بین سپیده‌ی صبح (هنگام اذان صبح) تا طلوع خورشید، در هنگامی‌که بادهای سیاه، سرخ یا زرد می‌وزد و همچنین در موقع زلزله. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در شبی که ماه گرفتگی رخ داد در خانه‌ی یکی از همسرانش بود ولی با او همبستر نشد. همسرش گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پدر و مادرم فدایت! آیا این کار شما از روی دشمنی با من بود؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «نه چنین نیست. چون در شب گذشته این پدیده (ماه گرفتگی) پیش آمد، من خوش نداشتم در چنین شبی لذّت برده و مشغول به کاری [غیر از یاد خدا] باشم؛ چراکه خداوند در کتابش، گروهی را سرزنش کرده و فرموده: و إِن یَرَوا کِسْفًا مِّنَ السَّمَاءِ سَاقِطًا یَقُولوا سَحَابٌ مَّرْکُومٌ و سوگند به خدا هرکس این روایت را شنیده باشد و در این زمان‌ها [با همسرش] آمیزش نموده و فرزندی نصیبش شود آنچه خوشایندش باشد را در آن فرزند نخواهد دید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۱۰
من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۴۰۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۰، ص۱۲۶/ تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۱۱/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۲۲۳ ودعایم الإسلام، ج۲، ص۲۱۳؛ «بتفاوت»
۳
(طور/ ۴۴)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ حَتَّی تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْأَرْضِ یَنْبُوعاً أَیْ عَیْناً أَوْ تَکُونَ لَکَ جَنَّةٌ أَیْ بُسْتَانٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ عِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهارَ خِلالَها تَفْجِیراً مِنْ تِلْکَ الْعُیُونِ أَوْ تُسْقِطَ السَّماءَ کَما زَعَمْتَ عَلَیْنا کِسَفاً وَ ذَلِکَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِنَّهُ سَیَسْقُطُ مِنَ السَّمَاءِ کِسْفاً لِقَوْلِهِ وَ إِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُوم.

امام باقر (علیه السلام)- درباره‌ی آیه: تا اینکه چشمه‌جوشانی از این سرزمین (خشک و سوزان) برای ما خارج سازی. (اسراء/۹۰) می‌نویسد یعنی چشمه؛ یا باغی از نخل و انگور از آن تو باشد و نهرها در لابه‌لای آن جاری کنی. (اسراء/۹۱) یا باغی از خرما و انگور داشته باشی که میان درختان نهرها جاری باشد؛ یا قطعات [سنگ‌های] آسمان را آن‌چنان که می‌پنداری بر سر ما فرود آری. (اسراء/۹۲) و جریان چنین که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «در آینده آسمان بر سر شما فرو می‌ریزد به‌واسطه‌ی این آیه: وَ إِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۱۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۲/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۷۹/ القمی، ج۲، ص۲۷؛ «من للسماء ... الی آخر» محذوف
۴
(طور/ ۴۴)

العسکری (علیه السلام)- قَالَ الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقُلْتُ لِأَبِی عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام): فَهَلْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یُنَاظِرُهُمْ‌إِذَا عَانَتُوهُ‌وَ یُحَاجُّهُم ... قَالَ وَ ذَلِکَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ قَاعِداً ذَاتَ یَوْمٍ بِمَکَّهًَْ بِفِنَاءِ الْکَعْبَهًِْ إِذِ اجْتَمَعَ جَمَاعَهًٌْ مِنْ رُؤَسَاءِ قُرَیْشٍ مِنْهُمْ: ... عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌أَبِی‌أُمَیَّهًَْ الْمَخْزُومِی: لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْأَرْضِ یَنْبُوعاً بِمَکَّهًَْ هَذِهِ فَإِنَّهَا ذَاتُ أَحْجَارٍ وَعِرَهًٍْ وَ جِبَالٍ تَکْسَحُ أَرْضَهَا وَ تَحْفِرُهَا وَ تُجْرِی فِیهَا الْعُیُونَ فَإِنَّنَا إِلَی ذَلِکَ مُحْتَاجُونَ أَوْ تَکُونَ لَکَ جَنَّةٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ عِنَبٍ فَتَأْکُلُ مِنْهَا وَ تُطْعِمُنَا فَتُفَجِّرَ الْأَنْهارَ خِلالَها خِلَالَ تِلْکَ النَّخِیلِ وَ الْأَعْنَابِ تَفْجِیراً أَوْ تُسْقِطَ السَّماءَ کَما زَعَمْتَ عَلَیْنا کِسَفاً فَإِنَّکَ قُلْتَ لَنَاوَ إِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ فَلَعَلَّنَا نَقُولُ ذَلِک ... ثُمّ قَالَ رَسُولُ الله (صلی الله علیه و آله) وَ أَمَّا قَوْلُکَ أَوْ تُسْقِطَ السَّماءَ کَما زَعَمْتَ عَلَیْنا کِسَفاً فَإِنَّکَ قُلْتَ وَ إِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ فَإِنَّ فِی سُقُوطِ السَّمَاءِ عَلَیْکُمْ هَلَاکَکُمْ وَ مَوْتَکُمْ فَإِنَّمَا تُرِیدُ بِهَذَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یُهْلِکَکَ وَ رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَرْحَمُ بِکَ مِنْ ذَلِکَ لَا یُهْلِکُک وَ لَکِنَّهُ یُقِیمُ عَلَیْکَ حُجَجَ اللَّه.

امام عسکری (علیه السلام)- امام عسکری (علیه السلام) می‌فرماید: از پدرم (امام هادی (علیه السلام)) پرسیدم: «آیا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با یهودیان و مشرکان هنگامی‌که حضرت را ملامت و سرزنش می‌کردند بحث‌وگفتگو و احتجاج می‌نمود»؟ پدرم فرمود: «آری! این اتّفاق بسیار می‌افتاد... [یکبار] کسی به ایشان گفت: «اگر تو مانند موسی (علیه السلام) پیامبر بودی باید بخاطر درخواست‌هایی که از تو می‌کنیم صاعقه‌ای بر سر ما فرود آید؛ چرا که درخواست‌هایی که ما از تو می‌کنیم شدیدتر از چیزهایی است که قوم موسی (علیه السلام) از او می‌خواستند». امام (علیه السلام) [در ادامه] فرمود: جریان از این قرار است که روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در کنار کعبه نشسته بود که گروهی از سران قریش گردهم آمدند. ابوجهل گفت: «چه کسی به جدال با محمّد (صلی الله علیه و آله) برمی‌خیزد»؟ عبدالله‌بن ابی‌امیّه مخزومی گفت: «من این‌کار را خواهم کرد». عبدالله [خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله)] گفتما هرگز به تو ایمان نمی‌آوریم تا اینکه چشمه‌ی جوشانی از این سرزمین [خشک و سوزان] برای ما خارج سازی. (اسراء/۹۰) [یعنی از] سرزمین مکّه، چرا که شهر مکّه شهری سنگلاخ، خشک و کوهستانی است، [از تو می‌خواهیم] زمین آن‌را پاکیزه ساخته و گود نمایی و چشمه‌ها را در آن جاری سازی که ما سخت به این چیزها نیازمندیم، یا باغی از نخل و انگور از آن تو باشد. (اسراء/۹۱) که خود از آن بخوری و به ما نیز بدهی، [یعنی] لابه‌لای آن درختان خرما و انگور، یا قطعات [سنگ‌های] آسمان را آن‌چنان که می‌پنداری بر سر ما فرود آری. (اسراء/۹۲) چرا که تو [از طرف خدایت] به ما گفته‌ای وَ إِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ، چون چه بسا ما این سخن را بر زبان خود جاری می‌کنیم». و در ادامه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای عبدالله! اما اینکه گفتی: یا قطعات [سنگ‌های] آسمان را آن‌چنان که می‌پنداری بر سر ما فرود آری. (اسراء/۹۲) چرا که تو (یعنی پیامبر (صلی الله علیه و آله)) گفته‌ای: وَ إِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ، [بدان که] فرودآمدن قطعات [سنگ‌های] آسمان بر سر شما [که از من خواستی] باعث نابودی و مرگ شما می‌شود و تو با این درخواست از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌خواهی که تو را نابود سازد؛ درحالی‌که فرستاده‌ی پروردگار عالمیان نسبت به تو مهربان‌تر از این حرف‌هاست و تو را نابود نمی‌کند بلکه او [با سخنانش] حجّت‌های خدا را بر تو تمام می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۲۱۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۶۹/ الاحتجاج، ج۱، ص۳۰/ الإمام العسکری، ص۵۰۰
بیشتر