آیه ۶ - سوره فتح

آیه وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكينَ وَ الْمُشْرِكاتِ الظَّانِّينَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللهُ عَلَيْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيراً [6]

و [نيز] مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرك را كه به خدا گمان بد مى‌برند مجازات كند [آرى] حوادث ناگوارى [كه براى مؤمنان انتظار مى‌كشند] تنها بر خودشان نازل مى‌شود! خداوند بر آنان غضب كرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنّم را براى آنان آماده كرده و چه بد سرانجامى است!

به خدا گمان بد می‌برند مجازات کند [آری] حوادث ناگواری [که برای مؤمنان انتظار می‌کشند] تنها بر خودشان نازل می‌شود

۱ -۱
(فتح/ ۶)

الکاظم (علیه السلام)- وَ اللَّهِ مَا أُعْطِیَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَجَائِهِ مِنْهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْکَفِّ عَنِ اغْتِیَابِ الْمُؤْمِنِینَ وَ ایْمُ اللَّهِ لَا یُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَهًِْ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا أَنْ یُسِیءَ الظَّنَّ بِاللَّهِ وَ تَقْصِیرِهِ مِنْ رَجَائِهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِیَابِ الْمُؤْمِنِینَ وَ اللَّهِ لَا یُحْسِنُ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ ظَنّاً بِاللَّهِ إِلَّا کَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ کَرِیمٌ یَسْتَحْیِی أَنْ یُخْلِفَ ظَنَّ عَبْدِهِ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا الظَّنَّ بِاللَّهِ وَ ارْغَبُوا إِلَیْهِ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الظَّانِّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ.

امام کاظم (علیه السلام)- به خداوند سوگند! هر مؤمنی که به خیر دنیا و آخرت رسید فقط به خاطر حسن ظن به خداوند بود. و با امیدواری و حسن خلق به آن مقام رسید و غیبت مردم را نکرد و زبان به بدگویی کسی نگشود. به خداوند سوگند! پروردگار مؤمنی را اگر توبه و استغفار کرده باشد، عذاب نمی‌کند. مگر اینکه به خداوند سوءظن داشته و به خدا امیدوار نبوده و از مؤمنان غیبت کرده باشد. به خدا سوگند! هر مؤمنی که به خدا حسن ظن داشته باشد خدا به حسن ظن او عمل می‌کند. و خداوند از اینکه حسن ظن و امید بنده‌ی مؤمن خود را بر نیاورد و او را ناامید کند، حیاء می‌کند. اینک به خداوند حسن ظن داشته و مشتاق باشید. که خداوند در قرآن فرموده است: الظَّانِّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۴۲۸
مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۲۴۸/ بحارالأنوار، ج۶۷، ص۳۸۸؛ «بسوء» بدل «یسیء»/ أعلام الدین، ص۲۵۵/ أعلام الدین، ص۴۵۵/ عدهًْ الداعی، ص۱۴۷/ فقه الرضا (ص۳۶۰؛ «بسوء» بدل «ان یسیء»
۱ -۲
(فتح/ ۶)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- الظَّانِّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ هُمُ الَّذِینَ أَنْکَرُوا الصُّلْحَ وَ اتَّهَمُوا رسول الله (صلی الله علیه و آله).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الظَّانِّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوءِ عَلیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوءِ منظور از این عبارت، کسانی هستند که با پیمان صلح از سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مخالفت و آن حضرت را متّهم کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۴۲۸
بحارالأنوار، ج۲۰، ص۳۵۳/ القمی، ج۲، ص۳۱۵/ البرهان

خداوند بر آنان غضب کرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنّم را برای آنان آماده کرده و چه بد سرانجامی است

۲ -۱
(فتح/ ۶)

السّجّاد (علیه السلام)- فَإِنَّ فِی النَّاسِ مَنْ خَسِرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًَْ یَتْرُکُ الدُّنْیَا لِلدُّنْیَا وَ یَرَی أَنَّ لَذَّهًَْ الرِّئَاسَهًِْ الْبَاطِلَهًِْ أَفْضَلُ مِنْ لَذَّهًِْ الْأَمْوَالِ وَ النِّعَمِ الْمُبَاحَهًِْ الْمُحَلَّلَهًِْ فَیَتْرُکُ ذَلِکَ أَجْمَعَ طَلَباً لِلرِّئَاسَهًِْ حَتَّی إِذا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّهًُْ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ فَهُوَ یَخْبِطُ خَبْطَ عَشْوَاءَ یَقُودُهُ أَوَّلُ بَاطِلٍ إِلَی أَبْعَدِ غَایَاتِ الْخَسَارَهًِْ وَ یُمِدُّهُ رَبُّهُ بَعْدَ طَلَبِهِ لِمَا لَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ فِی طُغْیَانِهِ فَهُوَ یُحِلُّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ یُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَا یُبَالِی بِمَا فَاتَ مِنْ دِینِهِ إِذَا سَلِمَتْ لَهُ رِئَاسَتُهُ الَّتِی قَدْ یَتَّقِی مِنْ أَجْلِهَا فَأُولَئِکَ الَّذِینَ غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِینا.

امام سجّاد (علیه السلام)- همانا گروهی از مردم در دنیا و آخرت زیان می‌کنند، دنیا را برای دنیا ترک نموده و لذّت ریاست باطله را بر خوشی اموال و نعمت‌های مباح حلال ترجیح دادند و همه‌ی این‌ها را برای ریاست باطله رها نمودند، تا اینکه اگر به او گویند: «از خدا بترس، بزرگ‌منشی او را به گناه وامی‌دارد (عزّت ظاهری که با گناه به‌دست آورده او را می‌گیرد). دوزخ او را بس است و چه بد جایگاهی است!. (بقره/۲۰۶) و او بی‌هدف به هر دری می‌کوبد. اوّلین باطل او را به دورترین اهداف زیان و خسارت رهبری می‌کند، و پس از آنکه درخواست کار باطل را می‌کند خداوند متعال نیز او را در طغیان می‌کشاند، پس او حرام خدا را حلال داشته و حلال خداوند را حرام می‌کند، و اگر ریاستش همان که موجب بدبختی او شده سالم بماند دیگر برایش مهمّ نیست مطلبی از دینش فوت شود، این افراد همان‌هایی هستند که خداوند بر آنان غضب کرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنّم را برای آنان آماده کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۴۲۸
بحارالأنوار، ج۲، ص۸۴/ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۱۸۴؛ «شقی» بدل «یتقی»
۲ -۲
(فتح/ ۶)

الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ الَّتِی وَقَعَتْ عَلَیْهَا اسْمُ الْمُسُوخِیَّهًِْ مِثْلَ الْقِرْدِ وَ الْخِنْزِیرِ وَ الدُّبِّ وَ أَشْبَاهِهَا إِنَّمَا هِیَ مِثْلُ مَا مَسَخَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی صُوَرِهَا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ بِإِنْکَارِهِمْ تَوْحِیدَ اللَّهِ وَ تَکْذِیبِهِمْ رُسُلَهُ.

امام رضا (علیه السلام)- امروزه در روی زمین مسخ‌شده‌ای نیست و آن‌ها را که منسوخ نامند مثل میمون و خوک و خرس و شبیهان آن‌ها؛ همانا مانند آن‌هایی هستند که خدا عزّوجلّ به قومی خشم کرد و آن‌ها را به این صورت درآورد و آن‌ها را به خاطر انکار یگانگی خدا و تکذیب رسولانش لعن کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۴۳۰
بحارالأنوار، ج۵۸، ص۱۱۵
بیشتر