آیه وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ [24]
و از آنان پیشوایانى قراردادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت مى‌کردند؛ چون شکیبایى‌نمودند، و به آیات ما یقین داشتند.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ طَلْحَهًَْ‌بْنِ‌زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) قَال الْأَئِمَّهًُْ فِی کِتَابِ اللَّهِ إِمَامَانِ قَالَ اللَّهُ وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَابِأَمْرِ النَّاسِ یُقَدِّمُونَ أَمْرَ اللَّهِ قَبْلَ أَمْرِهِمْ وَ حُکْمَ اللَّهِ قَبْلَ حُکْمِهِمْ قَالَ وَجَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ یُقَدِّمُونَ أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَمْرِ اللَّهِ وَ حُکْمَهُمْ قَبْلَ حُکْمِ اللَّهِ وَ یَأْخُذُونَ بِأَهْوَائِهِمْ خِلَافاً لِمَا فِی کِتَابِ اللَّهِ.
امام باقر (علیه السلام)- پیشوایان، در کتاب خداوند، دو دسته‌اند؛ [پیشوایان عادل و پیشوایان ظالم]. خداوند فرمود: وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا؛ [که این امامان] مردم را به امر خدا و نه به امر مردم هدایت می‌کنند و امر خداوند را بر امر مردم و حکم خداوند را بر حکم آنان مقدّم می‌دارند. و فرمود: و آنان را از آن‌گونه پیشوایانی ساختیم که مردم را به آتش دعوت می‌کنند (قصص/۴۱)؛ این است که آنان، امر مردم را بر امر خداوند و حکم آنان را بر حکم او مقدّم می‌شمارند و بر خلاف دستوراتی که در کتاب خداوند آمده، به خواسته‌ها و امیال خود عمل‌می‌کنند.
الباقر (علیه السلام)- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ فِی وُلْدِ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) خَاصَّهًًْ وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ.
امام باقر (علیه السلام)- [آیه‌ی] وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَکَانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُونَ؛ فقط در شأن نسل فاطمه (سلام الله علیها) نازل شده است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- لَنْ یُؤْمِنَ بِاللَّهِ إِلَّا مَنْ آمَنَ بِرَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ حُجَجِهِ فِی أَرْضِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی مَنْ یُطِعِ ألرّسول فَقَدْ أَطاعَ اللهَ وَ مَا کَانَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِیَجْعَلَ لِجَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِمَاماً فِی جَسَدِهِ یَنْفِی عَنْهَا الشُّکُوکَ وَ یُثْبِتُ لَهَا الْیَقِینَ وَ هُوَ الْقَلْبُ وَ یُهْمِلُ ذَلِکَ فِی الْحُجَجِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ وَ قَالَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ قَالَ تَعَالَی أَنْ تَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیرٍ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا.
امام علی (علیه السلام)- کسی به خداوند ایمان نمی‌آورد مگر اینکه به رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) و حجّت‌های او در زمین ایمان بیاورد؛ خداوند می‌فرماید: هرکس از رسول اطاعت کند از خداوند هم اطاعت کرده است. (نساء/۸۰) این طور نیست که خداوند در میان اعضا و جوارح آدمیان، قلب را به منزله‌ی رهبر و امامی قرار دهد که شک و شبهه را از آن‌ها دور کرده و آن‌ها را به یقین ثابت برساند ولی درباره‌ی حجّت‌های خود این‌کار را انجام ندهد. در قرآن مجید فرمود: حجت بالغه در نزد خداوند است، اگر بخواهد همه‌ی شما را هدایت می‌کند. (انعام/ ۱۴۹) و [در جای دیگر] فرمود: خداوند پیامبران را فرستاد تا برای مردم بر خدا حجتی نباشد. (نساء/۱۶۵) و فرمود: برای اینکه مردم نگویند چرا برای ما مژده‌دهنده و ترساننده‌ای نیامد. (مائده/۱۹) و فرمود: وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- کَانَ فِی عِلْمِ اللَّهِ أَنَّهُمْ یَصْبِرُونَ عَلَی مَا یُصِیبُهُمْ فَجَعَلَهُمْ أَئِمَّهًًْ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خداوند از اینکه ائمّه (علیهم السلام) بر آنچه که به آن گرفتار می‌آیند، صبر پیشه خواهند کرد، آگاه بود. از این رو آنان را، پیشوایان [مردم] قرار داد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- {فِی} قَوْلِهِ: وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّهًًْ یَهْدُونَ بِأَمْرِنا {قَالَ} جَعَلَ اللَّهُ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ بَعْدَ مَوْتِ هَارُونَ (علیه السلام) وَ مُوسَی (علیه السلام)، مِنْ وُلْدِ هَارُونَ (علیه السلام) سَبْعَهًًْ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ، کَذَلِکَ جَعَلَ مِنْ وُلْدِ عَلِیٍّ سَبْعَهًًْ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ، ثُمَّ اخْتَارَ بَعْدَ السَّبْعَهًِْ مِنْ وُلْدِ هَارُونَ (علیه السلام) خَمْسَهًًْ فَجَعَلَهُمْ تَمَامَ الِاثْنَیْ عَشَرَ نَقِیباً، کَمَا اخْتَارَ بَعْدَ السَّبْعَهًِْ {مِنْ وُلْدِ عَلِیٍ (علیه السلام)} خَمْسَهًًْ فَجَعَلَهُمْ تَمَامَ الِاثْنَیْ عَشَرَ.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا؛ خدای تعالی بعد از مرگ موسای کلیم (علیه السلام) و هارون (علیه السلام)، هفت نفر از فرزندان هارون (علیه السلام) را پیشوایانِ بنی‌اسرائیل قرار داد. همچنین [بعد از رحلت رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)] هفت نفر را به عنوان امام نصب و معرّفی کرد که علی (علیه السلام) و شش نفر از فرزندان (علیهم السلام) او هستند. سپس بعد از هفت نفر فرزندان هارون (علیه السلام)، پنج نفر دیگر را به عنوان امام برگزید و آنان را به دوازده نفر سرپرست رسانید. همچنانکه بعد از شش نفر فرزندان علی (علیه السلام)، پنج تن دیگر [از فرزندان (علیهم السلام) او] را به امامت برگزید و عدّه‌ی آنان را به دوازده نفر رسانید.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَدْ ذَکَرَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) مَعَ عِصْمَتِهِ فِی نَهْجِ بَلَاغَتِهِ: أَنَّ مَنْ عَبَدَ غَیْرَ اللَّهِ أَوْ کَذَّبَ أَوْ هَمَزَ أَوْ فَرَّ مِنْ زَحْفٍ أَوْ ظَلَمَ فَلَا إِمَامَهًَْ لَهُ، وَ هَذَا الْکَلَامُ یَشْمَلُ السَّابِقَ وَ اللَّاحِقَ، ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَی وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا.
امام علی (علیه السلام)- در کتاب صراط المستقیم آمده است: امام علی (علیه السلام) که خود نیز معصوم است، در نهج البلاغه بیان فرموده است: «هرکس غیر خدا را عبادت کرده باشد یا دروغ گفته باشد یا [از کسی] عیب‌جویی کرده باشد یا از جنگ فرار کرده باشد یا [به دیگری] ستم کرده باشد، امامتی برایش نیست (لایق امامت نیست)». و این سخنِ علی (علیه السلام) همه‌ی کسانی که در گذشته چنین بوده یا در آینده چنین باشند را شامل می‌شود. آنگاه علی (علیه السلام) این آیه را تلاوت کرد: وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِی کِتَابِ المَنَاقِبِ لِابنِ شَهر آشُوب إنَّ النَّبِی (صلی الله علیه و آله) دَعَا لِعَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًْ (سلام الله علیها) فَقَالَ اللَّهُمَّ اجْمَعْ شَمْلَهُمَا وَ أَلِّفْ بَیْنَ قُلُوبِهِمَا وَ اجْعَلْهُمَا وَ ذُرِّیَّتَهُمَا مِنْ وَرَثَهًِْ جَنَّهًِْ النَّعِیمِ وَ ارْزُقْهُمَا ذُرِّیَّهًًْ طَاهِرَهًًْ طَیِّبَهًًْ مُبَارَکَهًًْ وَ اجْعَلْ فِی ذُرِّیَّتِهِمَا الْبَرَکَهًَْ وَ اجْعَلْهُمْ أَئِمَّهًًْ یَهْدُونَ بِأَمْرِکَ إِلَی طَاعَتِکَ وَ یَأْمُرُونَ بِمَا یُرْضِیک.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در کتاب مناقب چنین آمده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) در حقّ علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) دعا کرد و گفت: «خدایا! میان این دو اتّحاد و یک‌دلی برقرار ساز و بین دل‌هایشان الفت برقرار کن و این دو و فرزندانشان را از وارثان بهشتِ پرنعمت گردان و نسلی پاک و نیکو و با برکت روزیشان‌کن و در نسل این دو برکت قرار ده و آنان را امامانی قرارده که به دستور تو [مردم را] به‌سوی اطاعت تو هدایت کنند و آن‌ها را به آنچه که تو را خشنود می‌کند فرمان دهند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَفْصِ‌بْنِ‌غِیَاثٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَا حَفْصُ عَلَیْکَ بِالصَّبْرِ فِی جَمِیعِ أُمُورِکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ بَعَثَ مُحَمَّدا (صلی الله علیه و آله) فَأَمَرَهُ بِالصَّبْرِ وَ الرِّفْقِ ... فَأَلْزَمَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) نَفْسَهُ الصَّبْرَ فَتَعَدَّوْا فَذَکَرَ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ کَذَّبُوهُ فَقَالَ قَدْ صَبَرْتُ فِی نَفْسِی وَ أَهْلِی وَ عِرْضِی وَ لَا صَبْرَ لِی عَلَی ذِکْرِ إِلَهِی فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ فَاصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ فَصَبَرَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فِی جَمِیعِ أَحْوَالِهِ ثُمَّ بُشِّرَ فِی عِتْرَتِهِ بِالْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) وَ وُصِفُوا بِالصَّبْرِ فَقَالَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ فَعِنْدَ ذَلِکَ قَالَ (صلی الله علیه و آله) الصَّبْرُ مِنَ الْإِیمَانِ کَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ.
امام صادق (علیه السلام)- حفص‌بن‌غیاث گوید، امام صادق (علیه السلام) فرمود: ای حفص! برتو باد به صبرکردن در تمامی کارهایت؛ زیرا خداوند عزّوجلّ محمّد (صلی الله علیه و آله) را [به پیامبری] مبعوث کرد و او را به صبر و مدارا فرمان داد ... و پیامبر (صلی الله علیه و آله) خود را به صبر وادار کرد. [مشرکان] به او ستم کردند و او خداوند تبارک‌وتعالی را یاد کرد و آن‌ها دروغگویش انگاشتند. پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «درباره‌ی خودم و اهلم و آبرویم صبر کردم، ولی بر ذکر خدایم صبر ندارم (نمی‌توانم ببینم که یاد خدا را دروغ می‌پندارند)». که خداوند عزّوجلّ [این آیه] را نازل‌کرد: ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را در میان آن‌هاست در شش روز (شش دوران) آفریدیم و هیچ‌گونه رنج و تعبی به ما نرسید* در برابر آنچه آن‌ها می‌گویند شکیبا باش (ق/۳۹۳۸) در نتیجه پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تمام حالاتش صبر کرد آنگاه به او مژده داده شد که امامان (علیهم السلام) در خاندان او هستند و صبر به‌عنوان [یکی از] ویژگی [های] آن امامان (علیهم السلام) بیان شد و خداوند عزّوجلّ فرمود: وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ و در این هنگام بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «صبر برای ایمان مانند سر برای بدن است».