آیه وَ إِنَّ عَلَيْكُمْ لَحافِظينَ [10]
و به يقين نگاهباناني بر شما گمارده شده.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ قَالَ الْمَلَکَانِ الْمُوَکَّلَانِ بِالْإِنْسَانِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ، منظور، همان دو فرشتهای هستند که عهده‌دار و مسئول انسانند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) خَطَبَ بِالْبَصْرَهًِْ فَقَالَ: ... مَعَاشِرَ شِیعَتِی اصْبِرُوا عَلَی عَمَلٍ لَا غِنَی بِکُمْ عَنْ ثَوَابِهِ وَ اصْبِرُوا عَنْ عَمَلٍ لَا صَبْرَ لَکُمْ عَلَی عِقَابِهِ إِنَّا وَجَدْنَا الصَّبْرَ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ أَهْوَنَ مِنَ الصَّبْرِ عَلَی عَذَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ فِی أَجَلٍ مَحْدُودٍ وَ أَمَلٍ مَمْدُودٍ وَ نَفَسٍ مَعْدُودٍ وَ لَا بُدَّ لِلْأَجَلِ أَنْ یَتَنَاهَی وَ لِلْآمِلِ أَنْ یُطْوَی وَ لِلنَّفَسِ أَنْ یُحْصَی ثُمَّ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ وَ قَرَأَ وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.
امام علی (علیه السلام)- امام علی (علیه السلام) در بصره خطبه خواند و فرمود: ... ای گروه شیعیانم! بر کرداری که از ثوابش بی‌نیاز نمی‌باشید شکیبا باشید. و خود را شکیبا دارید از ارتکاب کاری که صبر بر عقابش ندارید، صبر بر طاعت خدا را آسان‌تر دریابیم از صبر بر عذاب خدای عزّوجلّ. بدانید که شما عمری محدود و آرزویی بلند و نفَسی چند دارید. به ناچار عمر به سر می‌رسد و دفتر آرزو بر هم نهاده می‌شود و نفس‌ها به پایان می‌آید سپس اشک از دیده ریخت و این آیه را خواند: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): إِنَ اللَّهَ یَنْهَاکُمْ عَنِ التَّعَرِّی فَاسْتَحْیُوا مِنْ مَلَائِکَهًِْ اللَّهِ الَّذِینَ مَعَکُمْ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ الَّذِینَ لَا یُفَارِقُونَکُمْ إِلَّا عِنْدَ إِحْدَی ثَلَاثِ حَاجَاتٍ الْغَائِطِ وَ الْجَنَابَهًِْ وَ الْغُسْلِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خدا شما را نهی کرد برهنه شوید، شرم کنید از فرشته‌ها که با شمایند و کرام کاتبین هستند و از شما جدا نشوند مگر در سه حاجت، غائط، جنابت، غسل».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَعَلَ اللَّهُ عَلَی ابْنِ آدَمَ حَافِظَیْنِ فِی اللَّیْلِ وَ حَافِظَیْنِ فِی النَّهَارِ یَحْفَظَانِ عَمَلَهُ وَ یَکْتُبَانِ أَثَرَهُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خدا بر آدمیزاده دو نگهبان در شب، و دو نگهبان در روز نهاده است، عمل او را حفظ کنند و اثر او را بنویسند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَ الْعَبْدَ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدْوَهًٍْ إِلَی اللَّیْلِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ.
امام صادق (علیه السلام)- زراره گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «بنده‌ی مؤمن که مرتکب گناه شود، از بام تا شام مهلت می‌یابد، اگر از خداوند طلب بخشایش کند، گناه او ثبت نمی‌شود».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ‌بْنِ‌بَشِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجَّلَهُ اللَّهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ مَضَتِ السَّاعَاتُ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرْ کُتِبَتْ عَلَیْهِ سَیِّئَهًٌْ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذَکَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ حَتَّی یَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَیَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَ الْکَافِرَ لَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- هرگاه بنده‌ی مؤمن گناهی مرتکب شود خداوند هفت ساعت به او مهلت می‌دهد، اگر از خدا طلب آمرزش کرد چیزی برای او نوشته نمی‌شود، و اگر آن ساعات گذشت و استغفار نکرد برای او یک گناه نوشته می‌شود، و گاهی مؤمن پس از بیست سال به یاد گناهش می‌افتد و از خدا طلب آمرزش میکند و خدا او را می‌بخشد، ولی کافر در همان لحظه گناه خود را فراموش میکند.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَلَکَیْنِ هَلْ یَعْلَمَانِ بِالذَّنْبِ إِذَا أَرَادَ الْعَبْدُ أَنْ یَفْعَلَهُ أَوِ الْحَسَنَهًِْ فَقَالَ رِیحُ الْکَنِیفِ وَ رِیحُ الطِّیبِ سَوَاءٌ قُلْتُ لَا قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا هَمَّ بِالْحَسَنَهًِْ خَرَجَ نَفَسُهُ طَیِّبَ الرِّیحِ فَقَالَ صَاحِبُ الْیَمِینِ لِصَاحِبِ الشِّمَالِ قُمْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالْحَسَنَهًِْ فَإِذَا فَعَلَهَا کَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِیقُهُ مِدَادَهُ فَأَثْبَتَهَا لَهُ وَ إِذَا هَمَّ بِالسَّیِّئَهًِْ خَرَجَ نَفَسُهُ مُنْتِنَ الرِّیحِ فَیَقُولُ صَاحِبُ الشِّمَالِ لِصَاحِبِ الْیَمِینِ قِفْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالسَّیِّئَهًِْ فَإِذَا هُوَ فَعَلَهَا کَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِیقُهُ مِدَادَهُ وَ أَثْبَتَهَا عَلَیْهِ.
امام کاظم (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) گوید: از پدرم پرسیدم: «از دو فرشته (موکّل) بر انسان که آیا هرگاه بنده قصد گناه کند یا قصد کار نیک کند می‌دانند»؟ فرمود: «بوی مبال و بوی عطر یکی است»؟ گفتم: «نه»، فرمود: «همانا بنده چون آهنگ کار نیک کند نفسش خوشبو بیرون آید، پس فرشته دست راست به فرشته دست چپ گوید: برخیز [و دنبال کار خود رو] زیرا این بنده آهنگ کار خوب کرده، و هنگامی‌که آن کار خوب را انجام داد زبانش قلم او باشد و آب دهانش مرکب او و آن را برای او ثبت کند، و هرگاه آهنگ گناه کند نفسش بدبو بیرون آید، پس فرشته دست چپ بدست راستی گوید: توقّف کن [و دست نگهدار و چیزی ننویس] زیرا او آهنگ گناه کرده، و چون آن گناه را به‌جا آورد زبانش قلم او است و مرکبش آب دهان او، و آن گناه را بر او ثبت کند».
الصّادق (علیه السلام)- وَ مِنْ سُؤَالِ الزِّنْدِیقِ الَّذِی سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) ... قَالَ فَمَا عِلَّهًُْ الْمَلَائِکَهًِْ الْمُوَکَّلِینَ بِعِبَادِهِ یَکْتُبُونَ عَلَیْهِمْ وَ لَهُمْ وَ اللَّهُ عَالِمُ السِّرِّ وَ مَا هُوَ أَخْفَی؟ قَالَ (علیه السلام) اسْتَعْبَدَهُمْ بِذَلِکَ وَ جَعَلَهُمْ شُهُوداً عَلَی خَلْقِهِ لِیَکُونَ الْعِبَادُ لِمُلَازَمَتِهِمْ إِیَّاهُمْ أَشَدَّ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ مُوَاظَبَهًًْ وَ عَنْ مَعْصِیَتِهِ أَشَدَّ انْقِبَاضاً وَ کَمْ مِنْ عَبْدٍ یَهُمُّ بِمَعْصِیَتِهِ فَذَکَرَ مَکَانَهُمَا فَارْعَوَی وَ کَفَّ فَیَقُولُ رَبِّی یَرَانِی وَ حَفَظَتِی عَلَیَّ بِذَلِکَ تَشْهَدُ وَ إِنَّ اللَّهَ بِرَأْفَتِهِ وَ لُطْفِهِ أَیْضاً وَکَّلَهُمْ بِعِبَادِهِ یَذُبُّونَ عَنْهُمْ مَرَدَهًَْ الشَّیْطَانِ وَ هَوَامَّ الْأَرْضِ وَ آفَاتٍ کَثِیرَهًًْ مِنْ حَیْثُ لَا یَرَوْنَ بِإِذْنِ اللَّهِ إِلَی أَنْ یَجِیءَ أَمْرُ اللَّهِ.
امام صادق (علیه السلام)- شخص زندیق از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «چه علّتی دارد که فرشته‌های گماشته بر بنده‌ها که خوب و بد او را می‌نویسند با اینکه خدا نهان و نهان‌تر را می‌داند»؟ فرمود: «به خاطر این آن‌ها را به عبادت گرفته و گواهان خلقش ساخته، تا بنده‌هایش بیشتر مواظب طاعت خدا باشند و از گناهش خوددار گردند. بسا بنده‌ای که قصد گناه کند، و فرشته را یاد آورد و باز ایستد و میگوید پروردگارم مرا بنگرد، و حافظان گواه بر من شوند، و نیز خدا به لطف خود آن‌ها را بر بنده‌اش گماشته تا دیوان سرکش، و جانوران زمین و آفات بسیاری را از آنجا که نبینند به فرمان خدا از او بگردانند، تا فرمان خدا عزّوجلّ برسد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- سَعْدُ السُّعُودِ، رَوَاهُ مِنْ کِتَابِ قِصَصِ الْقُرْآنِ لِلْهَیْصَمِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ النَّیْسَابُورِیِّ قَالَ: دَخَلَ عُثْمَانُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ الْعَبْدِ کَمْ مَعَهُ مِنْ مَلَکٍ قَالَ مَلَکٌ عَلَی یَمِینِکَ عَلَی حَسَنَاتِکَ وَ وَاحِدٌ عَلَی الشِّمَالِ فَإِذَا عَمِلْتَ حَسَنَهًًْ کَتَبَ عَشْراً وَ إِذَا عَمِلْتَ سَیِّئَهًًْ قَالَ الَّذِی عَلَی الشِّمَالِ لِلَّذِی عَلَی الْیَمِینِ أَکْتُبُ قَالَ لَعَلَّهُ یَسْتَغْفِرُ وَ یَتُوبُ فَإِذَا قَالَ ثَلَاثاً قَالَ نَعَمْ اکْتُبْ أَرَاحَنَا اللَّهُ مِنْهُ فَبِئْسَ الْقَرِینُ مَا أَقَلَّ مُرَاقَبَتَهُ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مَا أَقَلَّ اسْتِحْیَاءَهُ مِنْهُ یَقُولُ اللَّهُ ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ وَ مَلَکَانِ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ مِنْ خَلْفِکَ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ مَلَکٌ قَابِضٌ عَلَی نَاصِیَتِکَ فَإِذَا تَوَاضَعْتَ لِلَّهِ رَفَعَکَ وَ إِذَا تَجَبَّرْتَ عَلَی اللَّهِ وَضَعَکَ وَ فَضَحَکَ وَ مَلَکَانِ عَلَی شَفَتَیْکَ لَیْسَ یَحْفَظَانِ إِلَّا الصَّلَاهًَْ عَلَی مُحَمَّدٍ ص وَ مَلَکٌ قَائِمٌ عَلَی فِیکَ لَا یَدَعُ أَنْ تَدْخُلَ الْحَیَّهًُْ فِی فِیکَ وَ مَلَکَانِ عَلَی عَیْنَیْکَ فَهَذِهِ عَشَرَهًُْ أَمْلَاکٍ عَلَی کُلِّ آدَمِیٍّ وَ مَلَائِکَهًُْ اللَّیْلِ سِوَی مَلَائِکَهًِْ النَّهَارِ فَهَؤُلَاءِ عِشْرُونَ مَلَکاً عَلَی کُلِّ آدَمِیٍّ وَ إِبْلِیسُ بِالنَّهَارِ وَ وُلْدُهُ بِاللَّیْلِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ الْآیَهًَْ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ الْآیَهًَْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سعد السعود از کتاب قصص القرآن هیصم‌بن‌محمّد نیشابوری نقل کرده: عثمان به حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسید و عرض کرد: «برایم بفرمایید چند فرشته با بنده میباشند»؟ ایشان فرمود: «فرشته ای بر طرف راستت، که کارهای نیکت را می نویسد و یکی هم بر طرف چپت؛ هنگامی‌که کار نیکی انجام دهی، ده برابر می نویسد و هنگامی‌که کار بدی می‌کنی، فرشته ای که در طرف چپ است به آنکه در طرف راست است می گوید: بنویسم»؟ او می گوید: «شاید استغفار نماید و توبه کند»، هنگامی‌که برای بار سوّم این سؤال را از او کرد، میگوید: «آری، بنویس، خداوند ما را از [دست] او راحت کند! چه همدم بدی است و چه کم خداوند عزّوجلّ را مراقبت می کند و چه کم از او شرم می نماید». خداوند می فرماید: انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی‌آورد مگر اینکه همان دم، فرشتهای مراقب و آماده برای انجام مأموریت [و ضبط آن] است!. (ق/۱۸) و دو فرشته در مقابل و پشت تو هستند، خداوند سبحان می فرماید: برای انسان، مأمورانی است که پی‌درپی، از پیش‌رو، و از پشت‌سرش او را. (رعد/۱۱) و فرشته ای پیشانی تو را گرفته است و هنگامی‌که برای خداوند فروتنی کنی، تو را بلند می کند و هنگامی‌که بر خداوند گردن‌کشی کنی، تو را به زمین می زند و رسوایت می کند، و دو فرشته بر روی دو لب تو هستند که فقط صلوات بر محمّد (صلی الله علیه و آله) را ثبت می کنند، و فرشته ای بر روی دهانت ایستاده که نمی گذارد مار در دهانت داخل شود، و دو فرشته بر روی دو چشمت هستند که این ها همه با هم ده فرشته می شوند و [این ده فرشته] بر هر انسانی گمارده شده اند و فرشتگان شب متفاوت از فرشتگان روز هستند که همگی در مجموع بیست فرشته می باشند که بر هر انسان گماشته شده اند، به علاوه خود ابلیس در روز، و فرزندان ابلیس در شب، خداوند متعال فرمود: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ و خداوند عزّوجلّ فرمود: [به خاطر بیاورید] هنگامی را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت می‌دارند. (ق/۱۷)».
الکاظم (علیه السلام)- إِذَا مَرِضَ الْمُؤْمِنُ أَوْحَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَی صَاحِبِ الشِّمَالِ لَا تَکْتُبْ عَلَی عَبْدِی مَا دَامَ فِی حَبْسِی وَ وَثَاقِی ذَنْباً وَ یُوحِی إِلَی صَاحِبِ الْیَمِینِ أَنِ اکْتُبْ لِعَبْدِی مَا کُنْتَ تَکْتُبُهُ فِی صِحَّتِهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ.
امام کاظم (علیه السلام)- چون بنده‌ای بیمار شود خدا به فرشته دست چپ وحی میکند: تا در بند من است بر او گناهی ننویس، و به دست راستی وحی میکند: هر کار نیکی که در تندرستی او برای او می‌نوشتی بنویس.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یُوحِی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَی الْحَفَظَهًِْ الْکِرَامِ لَا تَکْتُبُوا عَلَی عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ ضَجَرِهِ شَیْئاً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند عزّوجلّ به نگهبانان گرامی [فرشتگان محافظ] وحی کرد که علیه بنده مؤمنم در هنگامی که آزرده شده است چیزی ننویسید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ لَیُحْصِی عَلَی الْعَبْدِ کُلَ شَیْءٍ حَتَّی أَنِینَهُ فِی مَرَضِهِ وَ الشَّاهِدُ عَلَی ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ وَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ* کِراماً کاتِبِینَ* یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- به‌درستی که خدا شماره میفرماید و به حساب می‌آورد هرچه را که از بنده سر زند؛ حتّی ناله‌کردن درحال مرض را. و شاهد بر این آیات کریمه قرآن است که میفرماید: انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی‌آورد مگر اینکه همان دم، فرشتهای مراقب و آماده برای انجام مأموریت [و ضبط آن] است!. (ق/۱۸) و وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ، کِراماً کاتِبِینَ، یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.
الصّادق (علیه السلام)- فَالنَّاسُ لَمْ یُشَاهِدُوا اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُنَاجِی رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ یُخَاطِبُهُ وَ لَا شَاهَدُوا الْوَحْیَ وَ وَجَبَ عَلَیْهِمُ الْإِقْرَارُ بِالْغَیْبِ الَّذِی لَمْ یُشَاهِدُوهُ وَ تَصْدِیقُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی ذَلِکَ وَ قَدْ أَخْبَرَنَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ إِنَّهُ لَیْسَ مِنَّا أَحَدٌ یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ وَ نَحْنُ لَمْ نَرَهُمْ وَ لَمْ نُشَاهِدْهُمْ وَ لَوْ لَمْ نُوقِعِ التَّصْدِیقَ بِذَلِکَ لَکُنَّا خَارِجِینَ مِنَ الْإِسْلَامِ رَادِّینَ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی ذِکْرُه.
امام صادق (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردم نمی‌دیدند که خدای تبارک‌وتعالی با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) راز میگوید و به او خطاب میکند و وحی را مشاهده نمی‌کردند. و بر آن‌ها واجب بود اقرار به غیبی که ندیدند و تصدیق رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آن را بکنند! خدای عزّوجلّ در کتاب خود به ما خبر داده که هیچ‌کدام ما لب به گفتن چیزی نگشاییم مگر آنکه نزد آن رقیب و عتید هست و خدای عزّوجلّ فرماید: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ، کِرَامًا کَاتِبِینَ، یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ؛ ما آن‌ها را ندیده و مشاهده نکردیم و اگر تصدیق بدان نداشته باشیم خارج از اسلام هستیم و گفته خدای تعالی ذکره را رد کردیم.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌مُعَاذٍ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَنْقُوا أَفْوَاهَکُمْ بِالْخِلَالِ فَإِنَّهَا مَسْکَنُ الْمَلَکَیْنِ الْحَافِظَیْنِ الْکَاتِبَیْنِ وَ إِنَّ مِدَادَهُمَا الرِّیقُ وَ قَلَمَهُمَا اللِّسَانُ وَ لَیْسَ شَیْءٌ أَشَدَّ عَلَیْهِمَا مِنْ فَضْلِ الطَّعَامِ فِی الْفَمِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- دهانتان را با خلال پاکیزه کنید، که دهان جایگاه دو ملکی است که اعمال تو را می‌نویسند، مرکبشان آب دهان و قلمشان زبان است. و هیچ‌چیز برای آن‌ها بدتر از باقیمانده غذا در دهان نمی‌باشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ فَضْلِ‌بْنِ‌عُثْمَانَ الْمُرَادِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ لَمْ یَهْلِکْ عَلَی اللَّهِ بَعْدَهُنَ إِلَّا هَالِکٌ یَهُمُّ الْعَبْدُ بِالْحَسَنَهًِْ فَیَعْمَلُهَا فَإِنْ هُوَ لَمْ یَعْمَلْهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَهًًْ بِحُسْنِ نِیَّتِهِ وَ إِنْ هُوَ عَمِلَهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْراً وَ یَهُمُّ بِالسَّیِّئَهًِْ أَنْ یَعْمَلَهَا فَإِنْ لَمْ یَعْمَلْهَا لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ هُوَ عَمِلَهَا أُجِّلَ سَبْعَ سَاعَاتٍ وَ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِبِ السَّیِّئَاتِ وَ هُوَ صَاحِبُ الشِّمَالِ لَا تَعْجَلْ عَسَی أَنْ یُتْبِعَهَا بِحَسَنَهًٍْ تَمْحُوهَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ أَوِ الِاسْتِغْفَارِ فَإِنْ هُوَ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَهًِْ الْعَزِیزَ الْحَکِیمَ الْغَفُورَ الرَّحِیمَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ مَضَتْ سَبْعُ سَاعَاتٍ وَ لَمْ یُتْبِعْهَا بِحَسَنَهًٍْ وَ اسْتِغْفَارٍ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِبِ السَّیِّئَاتِ اکْتُبْ عَلَی الشَّقِیِّ الْمَحْرُومِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- چهار خصلت است که در هرکه باشد [هنگام] ورود به [پیشگاه] خداوند پس از آن‌ها هلاک نگردد مگر آنکه سزاوار هلاکت باشد: بنده آهنگ کار خوب کند که آن را انجام دهد، که اگر آن را نکند یک حسنه خداوند برای او بنویسد به‌خاطر حسن نیّت او، و اگر آن را بکند خداوند برایش ده حسنه بنویسد، و بنده آهنگ کار بد کند که آن را انجام دهد، پس اگر انجام ندهد چیزی بر او نوشته نشود و اگر به جا آورد تا هفت ساعت مهلتش دهند، و فرشته‌ی موکّل حسنات به فرشته‌ی موکّل سیئات که در طرف چپ است گوید: شتاب مکن شاید دنبال آن (کار بد) کار خوبی کند که آن را محو سازد (و از بین ببرد) زیرا خدای عزّوجلّ فرماید: چرا که حسنات، سیئات [و آثار آن‌ها را] از بین می‌برند. (هود/۱۱۴) و یا آنکه آمرزش خواهد و استغفار کند پس اگر گوید: أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الْعَزِیزَ الحَکِیمَ الْغَفُورَ الرَّحِیمَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ چیزی بر او نوشته نشود، و اگر هفت ساعت بگذرد و دنبالش حسنه‌ای نیاورد [و کار نیکی نکند] و استغفار هم نکند فرشته حسنات به فرشته‌ی سیئات گوید: بنویس [گناه را] بر این بدبخت محروم [از خیر].
الباقر (علیه السلام)- مَنْ أَحَبَ أَنْ یَمْشِیَ مَشْیَ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ فَلْیَمْشِ جَنْبَیِ السَّرِیرِ.
امام باقر (علیه السلام)- هرکسی که دوست دارد همراه فرشتگان محافظ (کرام الکاتبین) جنازه را تشییع کند باید در دو طرف شانه‌ی مرده حرکت کند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْعِلَّهًِْ الَّتِی مِنْ أَجْلِهَا وَجَبَ التَّسْلِیمُ فِی الصَّلَاهًِْ قَالَ لِأَنَّهُ تَحْلِیلُ الصَّلَاهًِْ قُلْتُ فَلِأَیِّ عِلَّهًٍْ یُسَلَّمُ عَلَی الْیَمِینِ وَ لَا یُسَلَّمُ عَلَی الْیَسَارِ قَالَ لِأَنَّ الْمَلَکَ الْمُوَکَّلَ الَّذِی یَکْتُبُ الْحَسَنَاتِ عَلَی الْیَمِینِ وَ الَّذِی یَکْتُبُ السَّیِّئَاتِ عَلَی الْیَسَارِ وَ الصَّلَاهًُْ حَسَنَاتٌ لَیْسَ فِیهَا سَیِّئَاتٌ فَلِهَذَا یُسَلَّمُ عَلَی الْیَمِینِ دُونَ الْیَسَارِ قُلْتُ فَلِمَ لَا یُقَالُ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ الْمَلَکُ عَلَی الْیَمِینِ وَاحِدٌ وَ لَکِنْ یُقَالُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ قَالَ لِیَکُونَ قَدْ سُلِّمَ عَلَیْهِ وَ عَلَی مَنْ عَلَی الْیَسَارِ وَ فُضِّلَ صَاحِبُ الْیَمِینِ عَلَیْهِ بِالْإِیمَاءِ إِلَیْهِ قُلْتُ فَلِمَ لَا یَکُونُ الْإِیمَاءُ فِی التَّسْلِیمِ بِالْوَجْهِ کُلِّهِ وَ لَکِنْ کَانَ بِالْأَنْفِ لِمَنْ یُصَلِّی وَحْدَهُ وَ بِالْعَیْنِ لِمَنْ یُصَلِّی بِقَوْمٍ قَالَ لِأَنَّ مَقْعَدَ الْمَلَکَیْنِ مِنِ ابْنِ آدَمَ الشدقین {الشِّدْقَانِ} فَصَاحِبُ الْیَمِینِ عَلَی الشِّدْقِ الْأَیْمَنِ وَ تَسْلِیمُ الْمُصَلِّی عَلَیْهِ لِیُثْبِتَ لَهُ صَلَاتَهُ فِی صَحِیفَتِهِ قُلْتُ فَلِمَ یُسَلِّمُ الْمَأْمُومُ ثَلَاثاً قَالَ تَکُونُ وَاحِدَهًٌْ رَدّاً عَلَی الْإِمَامِ وَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَ عَلَی مَلَکَیْهِ وَ تَکُونُ الثَّانِیَهًُْ عَلَی مَنْ عَلَی یَمِینِهِ وَ الْمَلَکَیْنِ الْمُوَکَّلَیْنِ بِهِ وَ تَکُونُ الثَّالِثَهًُْ عَلَی مَنْ عَلَی یَسَارِهِ وَ مَلَکَیْهِ الْمُوَکَّلَیْنِ بِهِ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ عَلَی یَسَارِهِ أَحَدٌ لَمْ یُسَلِّمْ عَلَی یَسَارِهِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ یَمِینُهُ إِلَی الْحَائِطِ وَ یَسَارُهُ إِلَی مصلی {الْمُصَلِّی} مَعَهُ خَلْفَ الْإِمَامِ فَیُسَلِّمُ عَلَی یَسَارِهِ قُلْتُ فَتَسْلِیمُ الْإِمَامِ عَلَی مَنْ یَقَعُ قَالَ عَلَی مَلَکَیْهِ وَ الْمَأْمُومِینَ یَقُولُ لملائکته {لِمَلَکَیْهِ} اکْتُبَا سَلَامَهًَْ صَلَاتِی لِمَا یُفْسِدُهَا وَ یَقُولُ لِمَنْ خَلْفَهُ سَلَّمْتُمْ وَ أَمِنْتُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.
امام صادق (علیه السلام)- از مفضّل‌بن‌عمر نقل شده است: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «علّت وجوب سلام در نماز چیست»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه سلام تحلیل نماز می‌باشد یعنی با سلام تمام ممنوعات و محظورات در نماز حلال می‌گردد». عرض کردم: «چرا سلام بر سمت راست نموده نه طرف چپ»؟ حضرت فرمود: «زیرا فرشتهای که موکّل نوشتن حسنات است در سمت راست بوده و فرشته‌ی موکّل بر نوشتن سیئات در جانت چپ می‌باشد و نماز از حسنات بوده و در آن سیّئه نیست لذا بر سمت راست باید سلام داد نه سمت چپ». عرض کردم: «چرا گفته نمی‌شود: السّلام علیک با اینکه فرشته بر سمت راست یک‌نفر است و به‌جای آن می‌گویند: السّلام علیکم»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه سلام هم بر فرشته جانب راست بوده، و هم بر ملک سمت چپ منتهی چون فرشته‌ی سمت راست افضل است از فرشته‌ی جانب چپ ایماء و اشاره را در سلام به سمت راست میکنند». عرض کردم: «چرا در وقت سلام با تمام صورت اشاره نکرده بلکه اگر نمازگزار تنها است وظیفه دارد با بینی و درصورتی که با جماعت است با چشم اشاره کند»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه جایگاه این دو فرشته دو کنج دهان انسان بوده به این نحو که فرشته سمت راست در کنج راست دهان و فرشته جانب چپ در کنج چپ دهان می‌باشد و اینکه نمازگزار به فرشته‌ی سمت راست سلام می‌دهد به خاطر آن است که ملک مزبور نماز را در نامه‌ی اعمال وی ثبت و ضبط میکند». عرض کردم: «چرا مأموم سه تا سلام می‌دهد»؟ حضرت فرمود: «یکی ردّ سلام بر امام است که در این سلام قصد مأموم سلام بر امام و دو ملک موکّل بر او (امام) بوده و سلام دوّمی بر کسی است که در صف جانب راست او نشسته و بر دو ملک موکّل آن شخص و سلام سوّم بر شخصی است که در صف جانب چپ او قرار دارد و بر دو ملک موکّل او و اگر در طرف چپ کسی نبود سلام سوّم را بر سمت چپ ندهد مگر آنکه جانب راست دیوار بوده و سمت چپش نمازگزاری باشد که هر دو پشت سر امام نماز می‌خوانند که دراین‌صورت موظّف است بر سمت چپش سلام دهد». عرض کردم: «پس امام جماعت به چه کسی سلام دهد»؟ فرمود: «بر دو فرشته موکّل بر خودش و نیز بر مأمومین، در سلام بر دو فرشته بگوید: صحّت و سلامت نمازم را برای کسی که نمازش را فاسد کرده بنویسید و در سلام بر مأمومین بگوید: سالم و در امان مانید از عذاب حق عزّوجلّ».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌سَیَّارٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: ... فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَبَّاسُ لَا تَقُلْ ذَلِکَ فِی عَلِیٍّ فَإِنِّی لَقِیتُ جَبْرَئِیلَ آنِفاً فَقَالَ لِی لَقِیَنِی الْمَلَکَانِ الْمُوَکَّلَانِ بِعَلِیٍّ السَّاعَهًَْ فَقَالا مَا کَتَبْنَا عَلَیْهِ ذَنْباً مُنْذُ وُلِدَ إِلَی هَذَا الْیَوْم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای عباس! در مورد علی (علیه السلام) آن را نگو! من پیش از این جبرئیل را ملاقات کردم و به من گفت: «دو فرشته موکَّل بر علی (علیه السلام) ساعتی پیش با من دیدار نموده و گفتند: از روزی که علی (علیه السلام) به دنیا آمده تا امروز گناهی برای وی ننوشته ایم».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ عَمَّارِ‌بْنِ‌یَاسِرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَقُول: إِنَّ حَافِظَیْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ لَیَفْتَخِرَانِ عَلَی جَمِیعِ الْحَفَظَهًِْ لِکَیْنُونَتِهِمَا مَعَ عَلِیٍّ وَ ذَلِکَ أَنَّهُمَا لَمْ یَصْعَدَا إِلَی اللَّهِ تَعَالَی بِشَیْءٍ مِنْهُ یُسْخِطُ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- دو فرشتهای که مأمور بر حفظ و ثبت اعمال علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) هستند، بر اینکه حافظ و ضابط اعمال علی (علیه السلام) هستند بر باقی فرشتگانی که مأمور حفظ و ثبت و ضبط اعمال سایر مردم میباشند، فخر می‌نمایند. زیرا آن حضرت هرگز در مدّت زندگی خود عملی را که موجب سخط و خشم و غضب خداوند باشد انجام نداده است.