آیه ۲۰ - سوره لقمان

آیه أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنيرٍ [20]

صلی الله علیه و آله) آيا نديديد خداوند آنچه را در آسمان‌ها و زمين است مسخّر شما كرده، و نعمت‌هاى آشكار و پنهان خود را به‌طور فراوان بر شما ارزانى داشته است؟! ولى بعضى از مردم بدون هيچ دانش و هدايت و كتاب روشنگرى درباره‌ی خدا مجادله مى‌كنند.

۱ -۱
(لقمان/ ۲۰)

الباقر (علیه السلام)- کَفَی لِأُولِی الْأَلْبَابِ، بِخَلْقِ الرَّبِ الْمُسَخِّرِ وَ مُلْکِ الرَّبِّ الْقَاهِرِ ... وَ مَا أَنْطَقَ بِهِ أَلْسُنَ الْعِبَادِ وَ مَا أَرْسَلَ بِهِ الرُّسُلَ وَ مَا أَنْزَلَ عَلَی الْعِبَادِ، دَلِیلًا عَلَی الرَّبِّ عَزَّوَجَلَّ.

امام باقر (علیه السلام)- خلقت پروردگار غالب و سلطنت پروردگار زبردست و شکوه پروردگار ظاهر و نور پروردگار مسلّط و دلیل پروردگار صادق است ... و اعترافی که از زبان بندگان می‌گذرد و آنچه پیغمبران آورده‌اند و آنچه بر بندگان نازل شده، بر خردمندان کافی است که دلیل بر پروردگار عزّوجلّ باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۶۰
الفصول المهمهًْ، ج۱، ص۱۴۰/ نورالثقلین
۲ -۱
(لقمان/ ۲۰)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً قَالَ الظَّاهِرَهًُْ الْإِسْلَامُ وَ الْبَاطِنَهًُْ سَتْرُ الذُّنُوب.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً؛ نعمت ظاهری؛ اسلام و نعمت باطنی؛ پوشش گناهان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۶۰
بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۹/ الأمالی للطوسی، ص۳۹۲/ البرهان/ الأمالی للطوسی، ص۴۹۰؛ «بتفاوت یسیر»
۲ -۲
(لقمان/ ۲۰)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً قَالَ أَمَّا النِّعْمَهًُْ الظَّاهِرَهًُْ فَهُوَ النَّبِیُ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا جَاءَ بِهِ مِنْ مَعْرِفَهًِْ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ تَوْحِیدِهِ وَ أَمَّا النِّعْمَهًُْ الْبَاطِنَهًُْ فَوَلَایَتُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ وَ عَقْدُ مَوَدَّتِنَا فَاعْتَقَدَ وَ اللَّهِ قَوْمٌ هَذِهِ النِّعْمَهًَْ الظَّاهِرَهًَْ وَ الْبَاطِنَهًَْ وَ اعْتَقَدَهَا قَوْمٌ ظَاهِرَهًًْ وَ لَمْ یَعْتَقِدُوهَا بَاطِنَهًًْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ یا أَیُّهَا الرَّسُولُ لا یَحْزُنْکَ الَّذِینَ یُسارِعُونَ فِی الْکُفْرِ مِنَ الَّذِینَ قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ فَفَرِحَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عِنْدَ نُزُولِهَا إِذْ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِیمَانَهُمْ إِلَّا بِعَقْدِ وَلَایَتِنَا وَ مَحَبَّتِنَا.

امام باقر (علیه السلام)- جابر گوید: مردی آیه: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً را در حضور امام باقر (علیه السلام) تلاوت نمود. امام فرمود: «نعمت ظاهری، پیامبر (صلی الله علیه و آله) و آنچه از معرفت خدا و توحید آورده می‌باشد. و امّا نعمت باطنی، ولایت ما اهل بیت (علیهم السلام) و پیمان مودّت ماست. به خدا سوگند! قومی این نعمت ظاهر و باطن را پذیرفتند و قومی دیگر فقط ظاهر آن را پذیرفتند. ازاین‌رو خداوند فرمود: ای فرستاده‌ی [خدا]! آن‌ها که در مسیر کفر شتاب می‌کنند و با زبان می‌گویند: «ایمان آوردیم» و قلب آن‌ها ایمان نیاورده. (مائده/۴۱). پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هنگام نزول آن خوشحال گردید؛ زیرا خداوند ایمان آن‌ها را مگر با ولایت و محبّت ما نمی‌پذیرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۶۰
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۵۲/ نورالثقلین/ البرهان/ القمی، ج۲، ص۱۶۵؛ «فانزل الله ... ولایتنا و محبتنا» محذوف
۲ -۳
(لقمان/ ۲۰)

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌زِیَادٍ الْأَزْدِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ سَیِّدِی مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً فَقَالَ النِّعْمَهًُْ الظَّاهِرَهًُْ الْإِمَامُ الظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنَهًُْ الْإِمَامُ الْغَائِبُ.

امام کاظم (علیه السلام)- محمّدبن‌زیاد ازدی نقل می‌کند: از مولایم امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً سؤال کردم. فرمود: «نعمت ظاهری، امام ظاهر است و نعمت باطنی امام غائب (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۶۰
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۵۳/ الخرایج والجرایح، ج۳، ص۱۱۶۵/ الصراط المستقیم، ج۲، ص۲۲۹/ کفایهًْ الأثر، ص۲۷۰/ کمال الدین، ج۲، ص۳۶۸/ نورالثقلین/ المناقب، ج۴، ص۱۸۰/ البرهان
۲ -۴
(لقمان/ ۲۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) حَدَّثَنِی عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌الْعَبَّاسِ وَ جَابِرُ‌بْنُ‌عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ وَ کَانَ بَدْرِیّاً أُحُدِیّاً شَجَرِیّاً وَ مِمَّنْ یَحَظُّ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَوَدَّهًِْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالُوا بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَسْجِدِهِ فِی رَهْطٍ مِنْ أَصْحَابِهِ فِیهِمْ أَبُو بَکْرٍ وَ أَبُو عُبَیْدَهًَْ وَ عُمَرُ وَ عُثْمَانُ وَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ وَ رَجُلَانِ مِنْ قُرَّاءِ الصَّحَابَهًِْ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ عَبْدُ اللَّهِ ابْنُ أُمِّ عَبْدٍ وَ مِنَ الْأَنْصَارِ أُبَیُّ بْنُ کَعْبٍ وَ کَانَا بَدْرِیَّیْنِ فَقَرَأَ عَبْدُ اللَّهِ مِنَ السُّورَهًِْ الَّتِی یُذْکَرُ فِیهَا لُقْمَانُ حَتَّی أَتَی عَلَی هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً الْآیَهًَْ ... وَ قَدْ أَوْحَی إِلَیَّ رَبِّی جَلَّ وَ تَعَالَی أَنْ أُذَکِّرَکُمْ بِأَنْعُمِهِ وَ أُنْذِرَکُمْ بِمَا أُفِیضُ عَلَیْکُمْ مِنْ کِتَابِهِ وَ تَلَا وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ الْآیَهًَْ ثُمَّ قَالَ لَهُمْ قُولُوا الْآنَ قَوْلَکُمْ مَا أَوَّلُ نِعْمَهًٍْ رَغَّبَکُمُ اللَّهُ فِیهَا وَ بَلَاکُمْ بِهَا فَخَاضَ الْقَوْمُ جَمِیعاً فَذَکَرُوا نِعَمَ اللَّهِ الَّتِی أَنْعَمَ عَلَیْهِمْ وَ أَحْسَنَ إِلَیْهِمْ بِهَا مِنَ الْمَعَاشِ وَ الرِّیَاشِ وَ الذُّرِّیَّهًِْ وَ الْأَزْوَاجِ إِلَی سَائِرِ مَا بَلَاهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ مِنْ أَنْعُمِهِ الظَّاهِرَهًِْ فَلَمَّا أَمْسَکَ الْقَوْمُ أَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) قُلْ فَقَدْ قَالَ أَصْحَابُکَ فَقَالَ وَ کَیْفَ لِی بِالْقَوْلِ فِدَاکَ أَبِی وَ أُمِّی وَ إِنَّمَا هَدَانَا اللَّهُ بِکَ قَالَ مَعَ ذَلِکَ فَهَاتِ قُلْ مَا أَوَّلُ نِعْمَهًٍْ بَلَاکَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنْعَمَ عَلَیْکَ بِهَا قَالَ أَنْ خَلَقَنِی جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً مَذْکُوراً قَالَ صَدَقْتَ فَمَا الثَّانِیَهًُْ قَالَ أَنْ أَحْسَنَ بِی إِذْ خَلَقَنِی فَجَعَلَنِی حَیّاً لَا مَوَاتاً قَالَ صَدَقْتَ فَمَا الثَّالِثَهًُْ قَالَ أَنْ أَنْشَأَنِی فَلَهُ الْحَمْدُ فِی أَحْسَنِ صُورَهًٍْ وَ أَعْدَلِ تَرْکِیبٍ قَالَ صَدَقْتَ فَمَا الرَّابِعَهًُْ قَالَ أَنْ جَعَلَنِی مُتَفَکِّراً وَاعِیاً لَا بَلِهاً سَاهِیاً قَالَ صَدَقْتَ فَمَا الْخَامِسَهًُْ قَالَ أَنْ جَعَلَ لِیَ شَوَاعِرَ أُدْرِکُ مَا ابْتَغَیْتُ بِهَا وَ جَعَلَ لِی سِرَاجاً مُنِیراً قَالَ صَدَقْتَ فَمَا السَّادِسَهًُْ قَالَ أَنْ هَدَانِی لِدِینِهِ وَ لَمْ یُضِلَّنِی عَنْ سَبِیلِهِ قَالَ صَدَقْتَ فَمَا السَّابِعَهًُْ قَالَ أَنْ جَعَلَ لِی مَرَدّاً فِی حَیَاهًٍْ لَا انْقِطَاعَ لَهَا قَالَ صَدَقْتَ فَمَا الثَّامِنَهًُْ قَالَ أَنْ جَعَلَنِی مَلِکاً مَالِکاً لَا مَمْلُوکاً قَالَ صَدَقْتَ فَمَا التَّاسِعَهًُْ قَالَ أَنْ سَخَّرَ لِی سَمَاءَهُ وَ أَرْضَهُ وَ مَا فِیهَا وَ مَا بَیْنَهُمَا مِنْ خَلْقِهِ قَالَ صَدَقْتَ فَمَا الْعَاشِرَهًُْ قَالَ أَنْ جَعَلَنَا سُبْحَانَهُ ذُکْرَاناً قُوَّاماً عَلَی حَلَائِلِنَا لَا إِنَاثاً قَالَ صَدَقْتَ فَمَا بَعْدَ هَذَا قَالَ کَثُرَتْ نِعَمُ اللَّهِ یَا نَبِیَّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَطَابَتْ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللهِ لا تُحْصُوها فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَالَ لِتَهْنِکَ الْحِکْمَهًُْ لِیَهْنِکَ الْعِلْمُ یَا أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) فَأَنْتَ وَارِثُ عِلْمِی وَ الْمُبَیِّنُ لِأُمَّتِی مَا اخْتَلَفَتْ فِیهِ مِنْ بَعْدِی مَنْ أَحَبَّکَ لِدِینِکَ وَ أَخَذَ بِسَبِیلِکَ فَهُوَ مِمَّنْ هُدِیَ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ وَ مَنْ رَغِبَ عَنْ هُدَاکَ وَ أَبْغَضَکَ وَ تَخَلَّاکَ لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ لَا خَلَاقَ لَه.

پیغمبر (صلی الله علیه و آله)- امام باقر (علیه السلام) فرمود: عبداللَّه‌بن‌عباس و جابربن‌عبداللَّه انصاری که از افرادی بودند که در جنگ بدر و احد و در بیعت، در سایه درخت در حدیبیّه حضور داشته و از آن صحابه‌ای بوده‌اند که از محبت و دوستی امیرمؤمنان علی (علیه السلام) بهره‌مند بوده‌اند، برای من حدیث کردند که روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مسجدش حاضر بود و در اطراف وجود مبارکش گروهی از اصحاب بودند و ابوبکر، ابوعبیده، عمر، عثمان، عبدالرّحمن و دو نفر از قاریان صحابه که از مهاجرین عبداللَّه‌بن‌ام عبد و از انصاربن‌کعب که هر دو از بدریین (حاضرین در جنگ بدر) بودند همگی در آن جمع حضور داشتند. پس عبداللَّه‌بن‌ام عبد شروع کرد به خواندن سوره لقمان تا به این آیه: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً رسید ... پروردگار من دستور داده که شما را به نعمت‌های فراوانش متذکّر کنم و با داستان‌های قرآنی به شما هشدار دهم و یا به‌وسیله‌ی کتاب آسمانی که افاضه فرموده شما را بترسانم». سپس آن حضرت آیه: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً را تلاوت فرمود. سپس به ایشان فرمود: «اکنون بگویید ببینم، اوّلین نعمتی که خدا به شما عنایت فرمود و شما را با آن اختیار و آزمایش کرده چیست»؟ پس گروه صحابه در گفتگو فرو رفتند و نام بردند نعمت‌هایی را که خداوند به آنان ارزانی فرموده و احسان کرده، از امر معیشت و زندگی و لباس و فرزندان و همسران تا سایر چیزهایی که خداونداز نعمت‌های ظاهری به آنان عنایت فرموده، و چون حرف‌های آنان تمام شد، حضرت رو به علی (علیه السلام) کرد و فرمود: «ای ابالحسن! تو هم بگو، البته رفقا و اصحاب مطالبی گفتند». حضرت عرض کرد: «چگونه من در حضور شما توضیحاتی در این جهت بدهم؟ پدر و مادرم فدای شما باد! خداوند ما را به‌وسیله‌ی شما هدایت کرده»! رسول اکرم فرمود: «در عین حال بگو اوّلین نعمتی که خداوند عنایت فرموده چیست»؟ حضرت عرض کرد: «اینکه مرا آفریده است، با اینکه نام و نشانی از من نبود». فرمود: «راست گفتی! دوّمی چیست»؟ عرض کرد: «اینکه احسان بیشتری کرده و مرا دارای حیات و زندگی گردانده و در طبقه جمادات بی‌روح قرار نداده است». فرمود: «راست گفتی! سوّمی را بگو». عرض کرد: «اینکه بحمداللَّه زیباترین شکل و صورت ایجاد کرده و در ترکیبی بسیار معتدل آفریده». فرمود: «راست گفتی! چهارمی چیست»؟ عرض کرد: «اینکه دارای فکر و اندیشه و فراگیرنده مطالب آفرید، نه کودن و غافل». فرمود: «راست گفتی! پنجمی چیست»؟ عرض کرد: «اینکه مشاعر و قوایی در اختیار من قرار داده که آنچه را بخواهم، با آن‌ها درک می‌کنم و چراغ فروزانی (عقل) در من قرار داده است». فرمود: «راست گفتی! ششمی چیست»؟ عرضه داشت: «اینکه مرا به دین مقدّس اسلام هدایت و راهنمایی فرمود و از راه سعادت گمراه نساخت». فرمود: «راست گفتی! هفتمی چیست»؟ عرض کرد: «اینکه برای من بازگشت به زندگی جاویدان و حیات ابدی را قرار داد». فرمود: «راست گفتی! هشتمی کدام است»؟ عرض کرد: «اینکه مرا مالک و آزاد قرار داد، نه برده و بنده‌ی دیگران»! فرمود: «راست گفتی! نعمت نهم چیست»؟ عرض کرد: «اینکه آسمان و زمین و آنچه در آن‌ها و مابین آن‌ها است را در تحت اراده و فرمانم قرار داده است». فرمود: «راست گفتی! دهمین نعمت چیست»؟ عرض کرد: «اینکه ما را از گروه مردان قرار داده که تدبیر امور زندگی و نظارت در کارهای همسران را برعهده ما نهاده، نه از طایفه زنان». فرمود: «راست گفتی! بعد از این‌ها چیست»؟ عرض کرد: «ای پیامبر خدا! نعمت‌های خدا فراوان و گوارا است؛ اگر نعمت‌های خدا را بشمارید، هرگز آن‌ها را شماره نتوانید کرد!. (ابراهیم/۳۴)». پس رسول خدا تبسّمی کرد و فرمود: «گوارا باد بر تو بینش و حکمت! گوارا باد بر تو علم و دانش! ای ابا الحسن! تو وارث علم و دانش من هستی؛ تو بیان‌کننده‌ی آنچه را که در آن اختلاف نظر داشته باشند، برای امّت اسلامی هستی. هرکس از نظر امور دینی تو را دوست بدارد و راه و مسیر تو را در پیش بگیرد، پس به راه راست و مستقیم هدایت شده و هرکس از طریق هدایت تو منحرف شود و تو را دشمن داشته باشد و تو را رها کند، در روز قیامت که خدا را ملاقات می‌کند، به طور کلی بی‌بهره است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۶۰
بحار الأنوار، ج۶۷، ص۲۰/ الأمالی للطوسی، ص۴۹۰/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۵
(لقمان/ ۲۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- جَابِرٌ (رحمة الله علیه) وَ ابْنُ‌عَبَّاس (رحمة الله علیه): أَنَّ أُبَیَّ بْنَ کَعْبٍ قَرَأَ عِنْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِقَوْمٍ عِنْدَهُ وَ فِیهِمْ أَبُو بَکْرٍ وَ عُبَیْدَهًُْ وَ عُمَرُ وَ عُثْمَانُ وَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ قُولُوا الْآنَ مَا أَوَّلُ نِعَمِهِ أَعَزَّکُمُ اللَّهُ بِهَا وَ بَلَاکُمْ بِهَا فَخَاضُوا مِنَ الْمَعَاشِ وَ الرِّیَاشِ وَ الذُّرِّیَّهًِْ وَ الْأَزْوَاجِ فَلَمَّا أَمْسَکُوا قَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) قُلْ فَقَالَ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنِی وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً مَذْکُوراً وَ أَنْ أَحْسَنَ بِی فَجَعَلَنِی حَیّاً لَا مَوَاتاً وَ أَنْ أَنْشَأَنِی فَلَهُ الْحَمْدُ فِی أَحْسَنِ صُورَهًٍْ وَ أَعْدَلِ تَرْکِیبٍ وَ أَنْ جَعَلَنِی مُتَفَکِّراً وَاعِیاً لَا أَبْلَهَ سَاهِیاً وَ أَنْ جَعَلَ لِی شَوَاعِرَ أُدْرِکُ بِهَا مَا ابْتَغَیْتُ وَ جَعَلَ فِیَّ سِرَاجاً مُنِیراً وَ أَنْ هَدَانِی لِدِینِهِ وَ لَنْ یُضِلَّنِی عَنْ سَبِیلِهِ وَ أَنْ جَعَلَ لِی مَرَدّاً فِی حَیَاهًٍْ لَا انْقِطَاعَ لَهَا وَ أَنْ جَعَلَنِی مَلَکاً مَالِکاً لَا مَمْلُوکاً وَ أَنْ سَخَّرَ لِی سَمَاءَهُ وَ أَرْضَهُ وَ مَا فِیهِمَا وَ مَا بَیْنَهُمَا مِنْ خَلْقِهِ وَ أَنْ جَعَلَنَا ذُکْرَاناً قُوَّاماً عَلَی حَلَائِلِنَا لَا إِنَاثاً وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ فِی کُلِّ کَلِمَهًٍْ صَدَقْت.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابر و ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) روایت کردند که ابی‌بن‌کعب نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَة را خواند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به افرادی که در نزدش بودند که در میان آن‌ها ابوبکر و عبیده و عمر و عثمان و عبدالرّحمن بودند فرمود: «الآن به من بگویید نخستین نعمتی که خداوند به‌واسطه‌ی آن شما را عزّت بخشید و امتحان کرد چیست»؟ آن‌ها از معاش و خوراک و فرزندان و زن‌ها سخن گفتند. وقتی از سخن بازایستادند پیامبر (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: «ای اباالحسن (علیه السلام) تو بگو». حضرت فرمود: «خدواند متعال مرا درحالی‌که چیزی نبودم خلق کرد و به من نیکی کرد و مرا زنده و نه مرده قرار داد سپس در بهترین شکل سپاس او را و استوارترین ترکیب به وجود آورد و مرا متفکّر و آگاه و نه احمق و غافل قرار داد. برای من وسایل ادراکی را قرار داد که به‌وسیله‌ی آن‌ها آنچه را که میخواهم درک میکنم و در من چراغ پرتو افکنی را قرار داد. مرا به دینش هدایت کرد و از راهش گمراه نکرد. در زندگی برایم بازگشت بی‌انقطاع قرار داد و مرا مالک و رهبر و نه برده و تابع قرار داد. سپس زمین و آسمان و هرآنچه را که در آن‌ها و بین آن‌ها است به تسخیرم در آورد و ما را مرد و سرپرست همسرانمان و نه زن قرار داد». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در هر کلمه‌ای که علی (علیه السلام) میگفت، می‌فرمود: «راست گفتی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۶۴
بحار الأنوار، ج۴۰، ص۱۷۵/ الصراط المستقیم، ج۲، ص۱۳/ المناقب، ج۲، ص۳۵۵/ نورالثقلین
۲ -۶
(لقمان/ ۲۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَائِشَهًَْ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَنْ لَمْ یَعْلَمْ فَضْلَ نِعَمِ اللَّهِ عَلَیْهِ إِلَّا فِی مَطْعَمِهِ وَ مَشْرَبِهِ فَقَدْ قَصَرَ عِلْمُهُ وَ دَنَا عَذَابُه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از عایشه روایت شده است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرکه فضل خدای عزّوجلّ را نسبت به خود جز در خوردن و نوشیدن نداند، دانش وی اندک و عذابش نزدیک است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۶۴
بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۹/ البرهان
بیشتر