آیه وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ [15]
صلی الله علیه و آله) و هرگاه آن‌دو، تلاش كنند كه تو چيزى را همتاى من قرار دهى، كه از آن آگاهى ندارى [بلكه مى‌دانى باطل است]، از ايشان اطاعت مكن، ولى با آن دو، در دنيا به‌طرز شايسته‌اى رفتار كن؛ و از راه كسانى پيروى كن كه [توبه‌كنان] به‌سوى من آمده‌اند؛ سپس بازگشت همه‌ی شما به‌سوى من است و من شما را از آنچه انجام مى‌داديد، باخبر مى‌سازم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عن الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهًَْ أَنَّهُ سَأَلَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی أَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ ... فَقَالَ فِی الْخَاصِّ وَ الْعَامّ وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی یَقُولُ فِی الْوَصِیَّهًِْ وَ تَعْدِلُ عَمَّنْ أُمِرْتَ بِطَاعَتِهِ فَلَا تُطِعْهُمَا وَ لَا تَسْمَعْ قَوْلَهُمَا ثُمَّ عَطَفَ الْقَوْلَ عَلَی الْوَالِدَیْنِ فَقَالَ وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً یَقُولُ عَرِّفِ النَّاسَ فَضْلَهُمَا وَ ادْعُ إِلَی سَبِیلِهِمَا وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَقَالَ إِلَی اللَّهِ ثُمَّ إِلَیْنَا فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لَا تَعْصُوا الْوَالِدَیْنِ فَإِنَّ رِضَاهُمَا رِضَا اللَّهِ وَ سَخَطَهُمَا سَخَطَ اللَّهِ.
امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته از امیرالمؤمنین (علیه السلام) درباره‌ی تفسیر آیه: أَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ؛ سؤال کرد. فرمود: ... در خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و دیگران فرمود: وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی. در وصیّت و از کسی که مأمور به اطاعت از او شده ای، منحرف شوی. فَلَا تُطِعْهُمَا؛ و به سخن ایشان گوش نده. سپس سخن را به والدین برگرداند و فرمود: وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً، فضل و شخصیت آن دو را به مردم بشناسان و مردم را دعوت به راه آن‌ها نما، و این آیه اشاره به همان مطلب است. وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ؛ به سوی خدا و سپس به سوی ما. پس تقوای الهی پیشه کنید و با والدین مخالفت نکنید که رضای آن‌ها رضای خدا و خشم ایشان خشم خدا است.
الحسین (علیه السلام)- عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ رَجَاءٍ وَ عَمْرُو بْنُ شُعَیْبٍ أَنَّهُ مَرَّ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) عَلَی عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ مَنْ أَحَبَ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی أَحَبِ أَهْلِ الْأَرْضِ إِلَی أَهْلِ السَّمَاءِ فَلْیَنْظُرْ إِلَی هَذَا الْمُجْتَازِ فَمَا کَلَّمْتُهُ مُنْذُ لَیَالِی صِفِّینَ فَأَتَی بِهِ أَبُو سَعِیدٍ الْخُدْرِیُّ إِلَی الْحُسَیْنِ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) أَ تَعْلَمُ أَنِّی أَحَبُّ أَهْلِ الْأَرْضِ إِلَی أَهْلِ السَّمَاءِ وَ تُقَاتِلُنِی وَ أَبِی یَوْمَ صِفِّینَ وَ اللَّهِ إِنَّ أَبِی لَخَیْرٌ مِنِّی فَاسْتَعْذَرَ وَ قَالَ إِنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِی أَطِعْ أَبَاکَ فَقَالَ لَهُ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَی وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّمَا الطَّاعَهًُْ الطَّاعَهًُْ فِی الْمَعْرُوفِ وَ قَوْلَهُ لَا طَاعَهًَْ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَهًِْ الْخَالِقِ.
امام حسین (علیه السلام)- عمرو بن شعیب گوید: «امام حسین (علیه السلام) بر عبداللَّه بن عمرو بن عاص عبور کرد. عبداللَّه گفت: «کسی که دوست دارد به محبوب‌ترین اهل زمین نزد اهل آسمان نگاه کند، به این شخص عالم، (امام حسین (علیه السلام)) نظر کند. من از شب‌های صفین به بعد با وی حرف نزده‌ام». ابوسعید خدری او را نزد امام حسین (علیه السلام) آورد. امام حسین (علیه السلام) به وی فرمود: «تو می دانی که من محبوب‌ترین اهل زمین نزد اهل آسمانم؟ با این حال با من و پدرم در جنگ صفین پیکار می‌کنی؟ درصورتی‌که پدرم از من بهتر است». عبداللَّه از آن حضرت معذرت خواست و گفت: «پیغمبر معظم اسلام (صلی الله علیه و آله) به من فرموده که از پدرم اطاعت کنم». امام حسین (علیه السلام) فرمود: «آیا نشنیده‌ای که خدا در قرآن می فرماید: وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما؟ همچنین پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «اطاعت‌کردن باید در کار نیکو باشد» و نیز می‌فرماید: «هیچ مخلوقی نباید در معصیت‌کردن خالق، از مخلوق اطاعت کند».
الرّضا (علیه السلام)- أَنَّ الْمَأْمُونَ بَعَثَ الْفَضْلَ بْنَ سَهْلٍ ذَا الرِّئَاسَتَیْنِ إِلَی الرِّضَا (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ إِنِّی أُحِبُّ أَنْ تَجْمَعَ لِی مِنَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ الْفَرَائِضِ وَ السُّنَنِ فَإِنَّکَ حُجَّهًُْ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ فَدَعَا الرِّضَا (علیه السلام) بِدَوَاهًٍْ وَ قِرْطَاسٍ وَ قَالَ (علیه السلام) لِلْفَضْلِ اکْتُبْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم ... وَ قَالَ أَمِیرُ المُؤمِنِینَ (علیه السلام) ... بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَ إِنْ کَانَا مُشْرِکَیْنِ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ. وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مَا صَامُوا لَهُمْ وَ لَا صَلَّوْا وَ لَکِنْ أَمَرُوهُمْ بِمَعْصِیَهًِْ اللَّهِ فَأَطَاعُوهُمْ ثُمَّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ مَنْ أَطَاعَ مَخْلُوقاً فِی غَیْرِ طَاعَهًِْ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ فَقَدْ کَفَرَ وَ اتَّخَذَ إِلَهاً مِنْ دُونِ اللَّه.
امام رضا (علیه السلام)- نقل شده است که مأمون فضل بن سهل ذوالرّیاستین (وزیر خود) را با این پیام به سوی حضرت رضا (علیه السلام) فرستاد: «من دوست دارم که کلّیاتی از حلال و حرام و واجبات و مستحبّات را برایم فراهم سازی، چرا که تو حجّت خدا بر خلق او هستی، و بنیاد و سرچشمه دانشی». پس امام رضا (علیه السلام) دوات و کاغذی حاضر ساخته و به فضل گفت: بنویس! بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم ... امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرموده: ... و نیکی به پدر و مادر واجب است، پس اگر آن دو مشرک بودند از ایشان اطاعت مکن، ولی با آن دو، در دنیا به‌طرز شایسته‌ای رفتار کن. چرا که خداوند می‌فرماید: اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ* وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما. و امیرالمؤمنین (علیه السلام) [درباره فرمانبری از گذشتگان] فرموده است: «برای خدا آنان نه روزه گرفتند و نه نماز گزاردند، بلکه [آن افراد] ایشان را دستور به نافرمانی خدای عزیز و جلیل دادند و آنان نیز اطاعت کردند». سپس افزود: «از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می‌فرمود: «هرکس که مخلوقی را جز در طاعت خداوند عزیز و جلیل فرمان برد کافر شده و معبودی جز خدا را برگزیده است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَتَی أَعْرَابِیٌّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ بَایِعْنِی عَلَی الْإِسْلَامِ فَقَالَ عَلَی أَنْ تَقْتُلَ أَبَاکَ فَکَفَّ الْأَعْرَابِیُّ یَدَهُ وَ أَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی الْقَوْمِ یُحَدِّثُهُمْ فَقَالَ الْأَعْرَابِیُّ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بَایِعْنِی عَلَی الْإِسْلَامِ فَقَالَ عَلَی أَنْ تَقْتُلَ أَبَاکَ قَالَ نَعَمْ فَبَایَعَهُ رَسُولُ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْآنَ لَمْ تَتَّخِذْ مِنْ دُونِ اللهِ وَ لَا رَسُولِهِ وَ لَا الْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَةً إِنِّی لَا آمُرُکَ بِعُقُوقِ الْوَالِدَیْنِ وَ لَکِنْ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی عربی خدمت پیغمبر (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: «ای رسول خدا! بیعت مرا بر اسلام بپذیر». فرمود: «می‌پذیرم، درصورتی‌که پدرت را به قتل برسانی». مرد عرب با شنیدن این حرف دست از بیعت کردن با پیغمبر (صلی الله علیه و آله) پس کشید و حضرت با مردم مشغول صحبت شد. باز مرد عرب پیشنهاد بیعت کرد. حضرت عین جواب اوّل را داد و فرمود: «می‌پذیرم، به شرط آنکه پدرت را بکشی». عرض کرد: «چشم اشکالی ندارد». این بار حضرت با او بیعت نمود. سپس فرمود: «اکنون کاملاً روشن شد که تو غیر از خدا و رسولش و مؤمنان را محرم اسرار خویش انتخاب نکرده‌ای. البته من تو را وادار به عقوق والدین نمی‌کنم و دستور قتل پدرت را نمی‌دهم، ولی با آن‌ها در این جهان به نیکی رفتار کن».
الصّادق (علیه السلام)- بِرُّ الْوَالِدَیْنِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَهًِْ الْعَبْدِ بِاللَّهِ إِذْ لَا عِبَادَهًَْ أَسْرَعُ بُلُوغاً بِصَاحِبِهَا إِلَی رِضَی اللَّهِ مِنْ بِرِّ الْوَالِدَیْنِ الْمُسْلِمَیْنِ لِوَجْهِ اللَّهِ لِأَنَّ حَقَّ الْوَالِدَیْنِ مُشْتَقٌّ مِنْ حَقِّ اللَّهِ إِذَا کَانَا عَلَی مِنْهَاجِ الدِّینِ وَ السُّنَّهًِْ وَ لَا یَکُونَانِ یَمْنَعَانِ الْوَلَدَ مِنْ طَاعَهًِْ اللَّهِ إِلَی مَعْصِیَتِهِ وَ مِنَ الْیَقِینِ إِلَی الشَّکِّ وَ مِنَ الزُّهْدِ إِلَی الدُّنْیَا وَ لَا یَدْعُوَانِهِ إِلَی خِلَافِ ذَلِکَ فَإِذَا کَانَا کَذَلِکَ فَمَعْصِیَتُهُمَا طَاعَهًٌْ وَ طَاعَتُهُمَا مَعْصِیَهًٌْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ وَ أَمَّا فِی الْعِشْرَهًِْ فَدَارِهِمَا وَ ارْفُقْ بِهِمَا وَ احْتَمِلْ أَذَاهُمَا بِحَقِّ مَا احْتَمَلَا عَنْکَ فِی حَالِ صِغَرِکَ وَ لَا تُضَیِّقْ عَلَیْهِمَا فِیمَا قَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَیْکَ مِنَ الْمَأْکُولِ وَ الْمَلْبُوسِ وَ لَا تُحَوِّلْ وَجْهَکَ عَنْهُمَا وَ لَا تَرْفَعْ صَوْتَکَ فَوْقَ صَوْتِهِمَا فَإِنَّهُ مِنَ التَّعْظِیمِ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ قُلْ لَهُمَا أَحْسَنَ الْقَوْلِ وَ الْطُفْ بِهِمَا فَإِنَّ اللهَ لَا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ.
امام صادق (علیه السلام)- نیکی به پدر و مادر از شناخت درست بنده نسبت به خدا، مایه می گیرد؛ زیرا هیچ عبادتی زودتر از احترام به پدر و مادر مسلمان، که برای خدای تعالی باشد، به رضای خدا نمی رسد؛ زیرا حقّ والدین از حق خدای تعالی گرفته شده، اگر در راه دین و سنّت باشند، و جلوی فرزند را از اطاعت خدا به معصیت او و از یقین به شک و از زهد به دنیاپرستی نگیرند و او را برخلاف دین و سنّت نخوانند، که اگر چنین باشند، نافرمانی آن دو طاعت خداست و طاعت آن دو گناه است. خدای عزّوجلّ فرموده است: وَ إِنْ جاهَداکَ عَلی أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ و امّا در معاشرت با آن‌ها مدارا کن و مدارا کن؛ آزارشان را به عوض زحمتی که در خردسالی برای تو کشیده اند، تحمّل کن؛ خوراک و جامه‌ای را که خدا برایت فراهم کرده، از آن‌ها دریغ مکن؛ روی از آن‌ها برنگردان؛ صدایت را بر آن‌ها بلند نکن، که این احترام به فرمان خدا است؛ با خوش‌ترین وجه و هرچه لطیف‌تر با آن‌ها سخن بگو که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد! (هود/۱۱۵)
الباقر (علیه السلام)- وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ‌أَنابَ إِلَیَّ یَقُولُ اتَّبِعْ سَبِیلَ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله).
امام باقر (علیه السلام)- وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ‌أَنابَ إِلَیَّ؛ و از راه محمّد (صلی الله علیه و آله) پیروی کن.