آیه الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ [5]
خورشيد و ماه با حساب دقيقى در گردشند.
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) وَ سَاقَ الْحَدِیثَ إِلَی أَنْ قَالَ: قُلْتُ قَالَ هُمَا بِعَذَابِ اللَّهِ قُلْتُ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ یُعَذَّبَانقَالَ سَأَلْتَ عَنْ شَیْءٍ فَأَیْقِنْهُإِنَّ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ آیَتَانِ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ یَجْرِیَانِ بِأَمْرِهِ مُطِیعَانِ لَهُ ضَوْؤُهُمَا مِنْ نُورِ عَرْشِهِ وَ حَرُّهُمَا مِنْ جَهَنَّمَ فَإِذَا کَانَتِ الْقِیَامَهًُْ عَادَ إِلَی الْعَرْشِ نُورُهُمَا وَ عَادَ إِلَی النَّارِ حَرُّهُمَا فَلَا یَکُونُ شَمْسٌ وَ لَا قَمَرٌ.
امام رضا (علیه السلام)- حسین‌بن‌خالد گوید: ... گفتم: «الشَّمْسُ و القَمَرُ بِحُسْبَانٍ چه معنایی دارد»؟ فرمود: «آن دو عذاب می‌شوند». گفتم: «خورشید و ماه مورد عذاب قرار می‌گیرند»؟ فرمود: «در مورد چیزی که پرسیدی پس یقین داشته باش. خورشید و ماه دو نشانه از نشانه‌های خداوند هستند که به دستور او می‌چرخند و از او اطاعت می‌کنند. نور آن دو بر گرفته از نور عرش است امّا گرمای آن دو از جهنّم است. وقتی قیامت فرا رسد، نور آن دو به عرش برمی‌گردد و گرمای آن دو به آتش جهنّم، دیگر خورشید و ماه وجود نخواهد داشت، بلکه مقصود خداوند آن دو هستند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ أَیْ یَجْرِیَانِ بِحِسَابٍ وَ مَنَازِلَ لَا یَعْدُوَانِهَا وَ هُمَا یَدُلَّانِ عَلَی عَدَدِ الشُّهُورِ وَ السِّنِینَ وَ الْأَوْقَاتِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ یعنی در جایگاه خود به‌اندازه روانند و از آن تجاوز نمی‌کنند تا دلیل بر شمار سال و ماه و اوقات باشند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ قَالَ یَا دَاوُدُ سَأَلْتَ عَنْ أَمْرٍ فَاکْتَفِ بِمَا یَرِدُ عَلَیْکَ أَنَّ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ آیَتَانِ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ یَجْرِیَانِ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ ضَرَبَ ذَلِکَ مَثَلًا لِمَنْ وَثَبَ عَلَیْنَا وَ هَتَکَ حُرْمَتَنَا وَ ظَلَمَنَا حَقَّنَا فَقَالَ هُمَا بِحُسْبَانٍ قَالَ هُمَا فِی عَذَابِی.
امام صادق (علیه السلام)- داود رقّی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: الشَّمْسُ و القَمَرُ بِحُسْبَانٍ پرسیدم. فرمود: «فرمود: از چیزی پرسیدی، به آنچه به تو وارد شده، کفایت کن. همانا خورشید و ماه دو نشانه از نشانه‌های خدا هستند که به امر او در گردشند. سپس خدا این را به عنوان مثلی برای کسی که به ما حمله کرده و حرمت ما را هتک نموده و در حقّ ما ستم روا داشته، زده است. فرمود: «هما بحسبان» یعنی خورشید و ماه در عذاب من هستند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَنَسِ‌بْنِ‌مَالِکٍ قَالَ: صَلَّی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صَلَاهًَْ الْفَجْرِ فَلَمَّا انْفَتَلَ مِنْ صَلَاتِهِ أَقْبَلَ عَلَیْنَا بِوَجْهِهِ الْکَرِیمِ عَلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ثُمَّ قَالَ مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنِ افْتَقَدَ الشَّمْسَ فَلْیَسْتَمْسِکْ بِالْقَمَرِ وَ مَنِ افْتَقَدَ الْقَمَرَ فَلْیَسْتَمْسِکْ بِالزُّهَرَهًِْ فَمَنِ افْتَقَدَ الزُّهَرَهًَْ فَلْیَسْتَمْسِکْ بِالْفَرْقَدَیْنِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَا الشَّمْسُ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) الْقَمَرُ وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) الزُّهَرَهًُْ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیها السلام) الْفَرْقَدَانِ وَ کِتَابُ اللَّهِ لَا یَفْتَرِقَانِ حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- انس‌بن‌مالک گوید: هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز صبح و تعقیباتش را انجام داد، چهره‌ی آبرومندش به درگاه خدا را به‌جانب ما نموده، فرمود: «مردم [جهت حرکت و راه‌یابی] از خورشید استفاده می‌نمایند و هرکس که خورشید را از دست داد باید فوراً به نور ماه بپیوندد و هرکس که از ماه نیز محروم شد فوراً به ستاره‌ی ناهید تمسّک جوید و اگر ستاره‌ی زهره نیز از دیدش نهان گردید باید به فرقدین چشم بدوزد». آنگاه پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من خورشیدم و علی (علیه السلام) ماه و فاطمه (سلام الله علیها) زهره و حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) فرقدان (دو برادران)، که با کتاب خدا از هم جدا نگردند تا اینکه بر لب حوض [کوثر] بر من وارد گردند».
الکاظم (علیه السلام)- إِنَّمَا مَنْزِلَهًُْ الْإِمَامِ فِی الْأَرْضِ بِمَنْزِلَهًِْ الْقَمَرِ فِی السَّمَاءِ وَ فِی مَوْضِعِهِ هُوَ مُطَّلِعٌ عَلَی جَمِیعِ الْأَشْیَاءِ کُلِّهَا.
امام کاظم (علیه السلام)- مقام امام در زمین مانند ماه در آسمان است، او در محلّ خود از تمام چیزها مطّلع است.