آیه ۱۶ - سوره حدید

آیه أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا يَكُونُوا كَالَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ كَثيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ [16]

آيا وقت آن نرسيده است كه دل‌هاى كسانى كه ايمان آورده‌اند، در برابر ذكر خدا و آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد و مانند كسانى نباشند كه در گذشته به آن‌ها كتاب آسمانى داده شد، سپس زمانى طولانى بر آن‌ها گذشت و قلب‌هايشان [بر اثر فراموشكارى] قساوت يافت؛ و بسيارى از آن‌ها گنهكارند؟!

آیا وقت آن نرسیده است که دل‌های کسانی که ایمان آورده‌اند، در برابر ذکر خدا و آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد

۱ -۱
(حدید/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- إِیَّاکُمْ وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ وَ مَهَابَهًِْ الرَّجُلِ کَانَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَجْلِسُونَ فَیَلْهَوْنَ وَ یَتَحَدَّثُونَ وَ یَضْحَکُونَ حَتَّی أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللهِ فَلَمَّا قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَیْهِمْ هَذِهِ الْآیَهًَْ تَرَکُوا الْحَدِیثَ وَ اللَّهْوَ وَ الْمِزَاحَ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- از مزاح دوری کنید که آبرو می‌برد، و شکوه و بزرگی مردان را از بین می‌برد، یاران رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جمع می‌شدند و سخنان لغو و بیهوده می‌گفتند و می‌خندیدند، تا اینکه این آیه شریفه را خداوند نازل فرمود: أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللهِ هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت فرمود، سخن گفتن و لغو و شوخی را رها کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۲
مشکاهًْ الأنوار، ص۱۹۱
۱ -۲
(حدید/ ۱۶)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- أَ لَمْ یَأْنِ یَعْنِی أَ لَمْ یَجِبْ أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ یَعْنِی الرهب لِذِکْرِ اللَّهِ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- آیه أَ لَمْ یَأْنِ یعنی لازم نشده أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ که دلها بترسد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۲
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۴۲/ القمی، ج۲، ص۳۵۱
۱ -۳
(حدید/ ۱۶)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللَّهَ اسْتَبْطَأَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِینَ فَعَاتَبَهُمْ عَلَی رَأْسِ ثَلَاثَ عَشْرَهًَْ سَنَهًًْ مِنْ نُزُولِ الْقُرْآنِ بِهَذِهِ الْآیَهًِْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خداوند دل‌های مؤمنین را سنگین شمرد و پس از سیزده سال از نزول قرآن آن‌ها را با این آیه سرزنش کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۲
نورالثقلین

و مانند کسانی نباشند که در گذشته به آنها کتاب آسمانی داده شد، سپس زمانی طولانی بر آنها گذشت

۲ -۱
(حدید/ ۱۶)

الباقر (علیه السلام)- لَمْ یَزَلْ بَنُو إِسْمَاعِیلَ وُلَاهًَْ الْبَیْتِ وَ یُقِیمُونَ لِلنَّاسِ حَجَّهُمْ وَ أَمْرَ دِینِهِمْ یَتَوَارَثُونَهُ کَابِرٌ عَنْ کَابِرٍ حَتَّی کَانَ زَمَنُ عَدْنَانَ‌بْنِ‌أُدَدَ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ فَسَدُوا وَ أَحْدَثُوا فِی دِینِهِمْ وَ أَخْرَجَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً.

امام باقر (صلی الله علیه و آله)- هماره فرزندان اسماعیل کارگزار خانه خدا بودند و به رهبری مردم در انجام مناسک حج و امور دینی قیام می‌کردند. این ولایت و کارگزاری، نسل در نسل میان بازماندگان اسماعیل برقرار بود تا آن هنگام که نوبت به عدنان فرزند أدد رسید و در اثر گذشت زمان، دل‌ها زنگار قساوت گرفت و راه تباهی در پیش گرفتند و در کیش الهی رنگ‌های تازه‌ای پدید آوردند و زورمندان، مردم ناتوان را از خانه و کاشانه خود راندند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۲
نورالثقلین
۲ -۲
(حدید/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ فِی القائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- این آیه درباره‌ی قائم (نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۴
بحارالأنوار، ج۵۱، ص۵۴/ العددالقویهًْ، ص۶۹/ کمال الدین، ج۲، ص۶۶۸/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۳
(حدید/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ فِی أَهْلِ زَمَانِ الْغَیْبَهًِْ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- این آیه که در سوره حدید است: ولا تَکُونُوا کَالذِینَ أُوتُوا الکِتَابَ مِن قَبْل فَطَال عَلیْهِمُ الأَمَدُ فَقَسَتْ قُلوبُهُمْ وکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ درباره‌ی مردم زمان غیبت نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۴
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۳۷/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۲۴/ البرهان؛ «بتفاوت»
۲ -۴
(حدید/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ وَ لَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَتَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَهًِْ جَارَ فِی زَمَانِ الْغَیْبَهًِْ وَ أَیَّامِهَا دُونَ غَیْرِهِمْ وَ الْأَمَدُ أَمَدُ الْغَیْبَهًِْ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- گویا خداوند عزّوجلّ خواسته بگوید،: «ای امت محمّد (صلی الله علیه و آله)! ای گروه شیعه! همانند کسانی که قبل از شما کتاب بر آنان نازل شده و زمان زیادی بر آنان سپری شده، نباشید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۴
البرهان
بیشتر