آیه ۲۵ - سوره حدید

آیه لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللهَ قَوِيٌّ عَزيزٌ [25]

ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب آسمانى و ميزان [شناسايىِ حق از باطل و قوانين عادلانه] نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند؛ و آهن را آفريديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است، تا مشخص شود چه كسى خدا و پيامبرانش را يارى مى كند بى آن كه او را ببيند؛ خداوند توانا و شكست ناپذير است.

و با آنها کتاب آسمانی نازل کردیم

۱ -۱
(حدید/ ۲۵)

الباقر (علیه السلام)- قَوْلُهُ ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ فَقَالَ الْکِتَابُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لَا شَکَ فِیهِ أَنَّهُ إِمَام.

امام باقر (صلی الله علیه و آله)- این است همان کتابی که در آن هیچ شکی نیست، (بقره/۲) یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام) هیچ شکّی در امامت او نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۰
تأویل الآیات الظاهره، ص۳۳
۱ -۲
(حدید/ ۲۵)

الصّادق (علیه السلام)- أَوْصَی مُوسَی (علیه السلام) إِلَی یُوشَعَ‌بْنِ‌نُونٍ (علیه السلام) وَ أَوْصَی یُوشَعُ‌بْنُ‌نُونٍ (علیه السلام) إِلَی وَلَدِ هَارُونَ (علیه السلام) وَ لَمْ یُوصِ إِلَی وَلَدِهِ وَ لَا إِلَی وَلَدِ مُوسَی (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَهُ الْخِیَرَهًُْ یَخْتَارُ مَنْ یَشَاءُ مِمَّنْ یَشَاءُ وَ بَشَّرَ مُوسَی (علیه السلام) وَ یُوشَعُ بِالْمَسِیحِ (علیه السلام) فَلَمَّا أَنْ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْمَسِیحَ (علیه السلام) قَالَ الْمَسِیحُ (علیه السلام) لَهُمْ إِنَّهُ سَوْفَ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی نَبِیٌّ اسْمُهُ أَحْمَدُ (صلی الله علیه و آله) مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ (علیه السلام) یَجِیءُ بِتَصْدِیقِی وَ تَصْدِیقِکُمْ وَ عُذْرِی وَ عُذْرِکُمْ وَ جَرَتْ مِنْ بَعْدِهِ فِی الْحَوَارِیِّینَ فِی الْمُسْتَحْفَظِینَ وَ إِنَّمَا سَمَّاهُمُ اللَّهُ تَعَالَی الْمُسْتَحْفَظِینَ لِأَنَّهُمُ اسْتُحْفِظُوا الِاسْمَ الْأَکْبَرَ وَ هُوَ الْکِتَابُ الَّذِی یُعْلَمُ بِهِ عِلْمُ کُلِّ شَیْءٍ الَّذِی کَانَ مَعَ الانبیاء (علیهم السلام) یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِکَ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ الْکِتَابُ الِاسْمُ الْأَکْبَرُ وَ إِنَّمَا عُرِفَ مِمَّا یُدْعَی الْکِتَابَ التَّوْرَاهًُْ وَ الْإِنْجِیلُ وَ الْفُرْقَانُ فِیهَا کِتَابُ نُوحٍ (علیه السلام) وَ فِیهَا کِتَابُ صَالِحٍ (علیه السلام) وَ شُعَیْبٍ (علیه السلام) وَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) فَأَخْبَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ هذا لَفِی الصُّحُفِ الْأُولی صُحُفِ إِبْراهِیمَ وَ مُوسی فَأَیْنَ صُحُفُ إِبْرَاهِیمَ إِنَّمَا صُحُفُ إِبْرَاهِیمَ الِاسْمُ الْأَکْبَرُ وَ صُحُفُ مُوسَی الِاسْمُ الْأَکْبَرُ فَلَمْ تَزَلِ الْوَصِیَّهًُْ فِی عَالِمٍ بَعْدَ عَالِمٍ حَتَّی دَفَعُوهَا إِلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَلَمَّا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَسْلَمَ لَهُ الْعَقِبُ مِنَ الْمُسْتَحْفِظِینَ وَ کَذَّبَهُ بَنُو إِسْرَائِیلَ وَ دَعَا إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِهِ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ ذِکْرُهُ عَلَیْهِ أَنْ أَعْلِنْ فَضْلَ وَصِیِّکَ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ الْعَرَبَ قَوْمٌ جُفَاهًٌْ لَمْ یَکُنْ فِیهِمْ کِتَابٌوَ لَمْ یُبْعَثْ إِلَیْهِمْ نَبِیٌّ وَ لَا یَعْرِفُونَ فَضْلَ نُبُوَّاتِ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ لَا شَرَفَهُمْ وَ لَا یُؤْمِنُونَ بِی إِنْ أَنَا أَخْبَرْتُهُمْ بِفَضْلِ أَهْلِ بَیْتِی فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ فَذَکَرَ مِنْ فَضْلِ وَصِیِّهِ ذِکْراً فَوَقَعَ النِّفَاقُ فِی قُلُوبِهِمْ فَعَلِمَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَلِکَ وَ مَا یَقُولُونَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ ذِکْرُهُ یَا مُحَمَّدُ وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِما یَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لا یُکَذِّبُونَکَ وَ لکِنَّ الظَّالِمِینَ بِآیاتِ اللَّهِ یَجْحَدُونَ وَ لَکِنَّهُمْ یَجْحَدُونَ بِغَیْرِ حُجَّهًٍْ لَهُمْ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَتَأَلَّفُهُمْ وَ یَسْتَعِینُ بِبَعْضِهِمْ عَلَی بَعْضٍ وَ لَا یَزَالُ یُخْرِجُ لَهُمْ شَیْئاً فِی فَضْلِ وَصِیِّهِ حَتَّی نَزَلَتْ هَذِهِ السُّورَهًُْ فَاحْتَجَّ عَلَیْهِمْ حِینَ أُعْلِمَ بِمَوْتِهِ وَ نُعِیَتْ إِلَیْهِ نَفْسُهُ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ ذِکْرُهُ فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ یَقُولُ إِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ عَلَمَکَ وَ أَعْلِنْ وَصِیَّکَ فَأَعْلِمْهُمْ فَضْلَهُ عَلَانِیَهًًْ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ قَالَ لَأَبْعَثَنَّ رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ لَیْسَ بِفَرَّارٍ یُعَرِّضُ بِمَنْ رَجَعَ یُجَبِّنُ أَصْحَابَهُ وَ یُجَبِّنُونَهُ وَ قَالَ (صلی الله علیه و آله) عَلِیٌّ سَیِّدُ الْمُؤْمِنِینَ وَ قَالَ عَلِیٌّ عَمُودُ الدِّینِ وَ قَالَ هَذَا هُوَ الَّذِی یَضْرِبُ النَّاسَ بِالسَّیْفِ عَلَی الْحَقِّ بَعْدِی وَ قَالَ الْحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ أَیْنَمَا مَالَ وَ قَالَ إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ أَمْرَیْنِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا کِتَابَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَهْلَ بَیْتِی عِتْرَتِی أَیُّهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَّغْتُ إِنَّکُمْ سَتَرِدُونَ عَلَیَّ الْحَوْضَ فَأَسْأَلُکُمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِی الثَّقَلَیْنِ وَ الثَّقَلَانِ کِتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ أَهْلُ بَیْتِی فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَهْلِکُوا وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْکُمْ فَوَقَعَتِ الْحُجَّهًُْ بِقَوْلِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ بِالْکِتَابِ الَّذِی یَقْرَأُهُ النَّاسُ فَلَمْ یَزَلْ یُلْقِی فَضْلَ أَهْلِ بَیْتِهِ بِالْکَلَامِ وَ یُبَیِّنُ لَهُمْ بِالْقُرْآنِ إِنَّما یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً وَ قَالَ عَزَّ ذِکْرُهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی ثُمَّ قَالَ وَ آتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ فَکَانَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ کَانَ حَقُّهُ الْوَصِیَّهًَْ الَّتِی جُعِلَتْ لَهُ وَ الِاسْمَ الْأَکْبَرَ وَ مِیرَاثَ الْعِلْمِ وَ آثَارَ عِلْمِ النُّبُوَّهًِْ‌فَقَالَ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی ثُمَّ قَالَ وَ إِذَا الْمَوْؤُدَهًُْ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ یَقُولُ أَسْأَلُکُمْ عَنِ الْمَوَدَّهًِْ الَّتِی أَنْزَلْتُ عَلَیْکُمْ فَضْلَهَا مَوَدَّهًِْ الْقُرْبَی بِأَیِّ ذَنْبٍ قَتَلْتُمُوهُمْ وَ قَالَ جَلَّ ذِکْرُهُ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ قَالَ الْکِتَابُ هُوَ الذِّکْرُ وَ أَهْلُهُ آلُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِسُؤَالِهِمْ وَ لَمْ یُؤْمَرُوا بِسُؤَالِ الْجُهَّالِ وَ سَمَّی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْقُرْآنَ ذِکْراً فَقَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّأَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّوَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی اللهِ وَ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ فَرَدَّ الْأَمْرَ أَمْرَ النَّاسِ إِلَی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمُ الَّذِینَ أَمَرَ بِطَاعَتِهِمْ وَ بِالرَّدِّ إِلَیْهِمْ فَلَمَّا رَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ فَنَادَی النَّاسَ فَاجْتَمَعُوا وَ أَمَرَ بِسَمُرَاتٍ فَقُمَّ شَوْکُهُنَّ ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله) یَا أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ وَلِیُّکُمْ وَ أَوْلَی بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ فَقَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَقَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَوَقَعَتْ حَسَکَهًُْ النِّفَاقِ فِی قُلُوبِ الْقَوْمِ وَ قَالُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ ذِکْرُهُ هَذَا عَلَی مُحَمَّدٍ قَطُّ وَ مَا یُرِیدُ إِلَّا أَنْ یَرْفَعَ بِضَبْعِ ابْنِ عَمِّهِ فَلَمَّا قَدِمَ الْمَدِینَهًَْ أَتَتْهُ الْأَنْصَارُ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ قَدْ أَحْسَنَ إِلَیْنَا وَ شَرَّفَنَا بِکَ وَ بِنُزُولِکَ بَیْنَ ظَهْرَانَیْنَا فَقَدْ فَرَّحَ اللَّهُ صَدِیقَنَا وَ کَبَتَ عَدُوَّنَا وَ قَدْ یَأْتِیکَ وُفُودٌ فَلَا تَجِدُ مَا تُعْطِیهِمْ فَیَشْمَتُ بِکَ الْعَدُوُّ فَنُحِبُّ أَنْ تَأْخُذَ ثُلُثَ أَمْوَالِنَا حَتَّی إِذَا قَدِمَ عَلَیْکَ وَفْدُ مَکَّهًَْ وَجَدْتَ مَا تُعْطِیهِمْ فَلَمْ یَرُدَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَیْهِمْ شَیْئاً وَ کَانَ یَنْتَظِرُ مَا یَأْتِیهِ مِنْ رَبِّهِ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) وَ قَالقُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَفِی الْقُرْبی وَ لَمْ یَقْبَلْ أَمْوَالَهُمْ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ هَذَاعَلَی مُحَمَّدٍ وَ مَا یُرِیدُ إِلَّا أَنْ یَرْفَعَ بِضَبْعِ ابْنِ عَمِّهِ وَ یَحْمِلَ عَلَیْنَا أَهْلَ بَیْتِهِ یَقُولُ أَمْسِ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ وَ الْیَوْمَ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی ثُمَّ نَزَلَ عَلَیْهِ آیَهًُْ الْخُمُسِ فَقَالُوا یُرِیدُ أَنْ یُعْطِیَهُمْ أَمْوَالَنَا وَ فَیْئَنَا ثُمَّ أَتَاهُ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّکَ قَدْ قَضَیْتَ نُبُوَّتَکَ وَ اسْتَکْمَلْتَ أَیَّامَکَ فَاجْعَلِ الِاسْمَ الْأَکْبَرَ وَ مِیرَاثَ الْعِلْمِ وَ آثَارَ عِلْمِ النُّبُوَّهًِْ عِنْدَ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَإِنِّی لَمْ أَتْرُکِ الْأَرْضَ إِلَّا وَ لِیَ فِیهَا عَالِمٌ تُعْرَفُ بِهِ طَاعَتِی وَ تُعْرَفُ بِهِ وَلَایَتِی وَ یَکُونُ حُجَّهًًْ لِمَنْ یُولَدُ بَیْنَ قَبْضِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) إِلَی خُرُوجِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) الْآخَرِ قَالَ فَأَوْصَی إِلَیْهِ بِالاسْمِ الْأَکْبَرِ وَ مِیرَاثِ الْعِلْمِ وَ آثَارِ عِلْمِ النُّبُوَّهًِْ وَ أَوْصَی إِلَیْهِ بِأَلْفِ کَلِمَهًٍْ وَ أَلْفِ بَابٍ یَفْتَحُ کُلُّ کَلِمَهًٍْ وَ کُلُّ بَابٍ أَلْفَ کَلِمَهًٍْ وَ أَلْفَ بَابٍ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- موسی (علیه السلام) به یوشع‌بن‌نون دستور داد و یوشع‌بن‌نون به فرزند هارون دستور داد، درحالی‌که نه به فرزندش و نه به فرزند موسی (علیه السلام) دستور نداده بود. یقیناً خداوند عزّوجلّ بهترین‌هایی دارد و هرکه را بخواهد، از هرکس که بخواهد انتخاب می‌کند. موسی (علیه السلام) و یوشع را به مسیح (علیه السلام) بشارت داد. هنگامی که خداوند عزّوجلّ مسیح (علیه السلام) را مبعوث کرد، مسیح به آنان فرمود: یقیناً پس از من پیامبری خواهد آمد که نامش احمد است و از فرزندان اسماعیل (علیه السلام) که تصدیق من و تصدیق شما و استدلال من و استدلال شما را می‌آورد و پس از آن در میان حواریون و در میان مستحفظین نیز این امر جاری است. خداوند عزّوجلّ از این روی آنان را مستحفظین نامیده است که اسم اکبر (نام برتر) خداوند در میان آنان حفظ شده است و آن کتابی است که به‌وسیله‌ی آن به هر چیزی می‌توان علم داشت، همان که همراه با انبیا که درود خدا بر آنان باد بوده است. خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: و قطعا پیش از تو [نیز] رسولانی فرستادیم، (رعد/۳۸) و وأَنزَلنَا مَعَهُمُ الکِتَابَ والمِیزَانَ کتاب، اسم اکبر است و آنچه با نام‌های کتاب تورات و انجیل و فرقان شناخته می‌شود، همین کتاب است. در آن، کتاب نوح (علیه السلام) است، کتاب صالح (علیه السلام) و شعیب (علیه السلام) و ابراهیم (علیه السلام) است. پس خداوند عزّوجلّ فرمود: قطعا در صحیفه‌های گذشته این [معنی] هست * صحیفه‌های ابراهیم و موسی، (اعلی/۱۹۱۸) صحف ابراهیم چیست؟ صحف ابراهیم (علیه السلام) اسم اکبر است و صحف موسی (علیه السلام) نیز اسم اکبر است. موضوع انتقال وصایت به‌طور پیوسته از عالمی به عالم دیگر ادامه داشت، تا اینکه آن را به محمّد (صلی الله علیه و آله) رساندند. هنگامی که خداوند عزّوجلّ محمّد (صلی الله علیه و آله) را برانگیخت، باقیمانده مستحفظین تسلیم او شدند و بنی اسرائیل او را تکذیب کردند. پس او از خداوند عزّوجلّ کمک خواست و در راهش مجاهدت کرد. سپس خداوند عزّوجلّ بر او آیه‌ای نازل کرد که ای محمّد! فضیلت وصی خود را اعلام کن. پس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدایا عرب‌ها مردمی ظالم هستند، کتابی نداشته‌اند، پیامبری به‌سویشان فرستاده نشده بود و از همین روست که فضیلت نبوّت و شرف انبیا را نمی‌شناسند و اگر از فضل اهل بیتم برایشان بگویم، به من ایمان نخواهند آورد. پس خداوند عزّوجلّ چنین فرمود: و بگو: به سلامت، پس زودا که بدانند، (زخرف/۸۹) پس برخی از فضایل وصی خود را یادآوری کرد، پس نفاق در قلب‌هایشان پدید آمد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این نفاق آنان و سخنانی را که می‌گفتند، دانست؛ خداوند عزّوجلّ فرمود: و قطعاً می‌دانیم که سینه تو از آن چه می‌گویند تنگ می‌شود، (حجر/۹۷) در واقع آنان تو را تکذیب نمی‌کنند، ولی ستمکاران آیات خدا را انکار می‌کنند، (انعام/۳۳) آنان بدون برهان آن را انکار می‌کنند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با آنان انس می‌گرفت و در برابر برخی، از برخی دیگر کمک می‌گرفت و پیوسته از فضل جانشین خود برای آنان سخن می‌گفت: تا اینکه این سوره نازل شد. زمانی که به او خبر دادند باید دعوت حق را لبیک گوید و زمان وفات او فرا رسیده است، برای ایشان استدلال و اقامه دلیل کرد. پس خداوند عزّوجلّ فرمود: پس چون فراغت یافتی به طاعت درکوش و با اشتیاق به سوی پروردگارت روی آور، (شرح/۸۷) هنگامی که فراغت یافتی، پرچمت را علم کن و جانشینت را معرفی کن، و فضل او را آشکارا بیان کن. پس رسول اکرم فرمود: هرکس من مولایش بودم، علی مولای اوست، خدایا دوستدار او را دوست بدار و با دشمن او دشمنی کن سه بار پس فرمود: مردی را فرا می‌خوانم که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست دارند و از آنها روی برنمی‌گرداند، و فرّار نیست حضرت با این کلمه، کسی را مدنظر داشت که [از جنگ] بازگشت و اصحاب خود را می‌ترساند و آنان نیز او را می‌ترساندند فرمود: علی (علیه السلام) سرور مؤمنین است و فرمود: علی (علیه السلام) ستون دین است و فرمود: این همان کسی است که به خاطر حق با مردم می‌جنگد و فرمود: حق با علی (علیه السلام) است، با هر رویه‌ای که در پیش گیرد. و فرمود: من در میان شما دو امر را به جای می‌گذارم که اگر از این دو بهره گیرید، هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خداوند عزّوجلّ و اهل بیتم. ای مردم! گوش فرا دهید که به گوش شما رساندم و تبلیغ کردم. شما در کنار حوض بر من وارد می‌شوید، در آن جا از اعمالتان در قبال ثقلین خواهم پرسید. ثقلین: کتاب خداوند عزّوجلّ است و اهل بیت من. پس از آنها پیشی نگیرید که هلاک می‌شوید و به آنان نیاموزید چرا که آنان عالم‌تر از شما هستند. با کلام پیامبر (صلی الله علیه و آله) و کتابی که مردم آن را می‌خوانند. حجت بر آنان تمام شد (جای عذر و بهانه‌ای باقی نماند). رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) پیوسته فضل اهل بیتش (علیهم السلام) را، بیان نموده و با قرآن برای آنان روشن می‌کرد: خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان (پیامبر) بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند (احزاب/۳۳) و خداوند عزّوجلّ فرمود: و بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و برای خویشاوندان است، (انفال/۴۱) پس خداوند عزّوجلّ فرمود: و حق خویشاوند را به او بده که منظور از ذی‌القربی، علی (علیه السلام) است و علی (علیه السلام) حقش جانشینی بود که به او عطا شد و همچنین او اسم اکبر و میراث علم، و نشانه‌های علم نبوت بود. پس خداوند عزّوجلّ فرمود: بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره‌ی خویشاوندان پس فرمود: و هنگامی که درباره‌ی مودت پرسیده شود که به کدامین گناه، کشته شد می‌فرماید: درباره‌ی مودّتی از شما سؤال می‌کنم که فضل آن بر شما نازل شده است، مودّت نزدیکانم، به کدامین گناه آنان را کشتید؟ خداوند عزّوجلّ فرمود: پس اگر نمی‌دانید از پژوهندگان کتابهای آسمانی جویا شوید. فرمود: کتاب، همان ذکر است، و اهل او آل محمّد (صلی الله علیه و آله) هستند که خداوند عزّوجلّ به پرسش از آنان دستور داد، نه از نادانان. و خداوند عزّوجلّ قرآن را ذکر نامیده و فرموده است: و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم آن چه را به سوی ایشان نازل شده است، توضیح دهی و امید که آنان بیندیشند و خداوند عزّوجلّ فرمود: وإِنَّهُ لذِکْرٌ لکَ ولقَومِکَ وسَوفَ تُسْأَلونَ؛ و به راستی که [قرآن] برای تو و برای قوم تو [مایه] تذکری است و به زودی [در مورد آن] پرسیده خواهید شد و خداوند عزّوجلّ فرمود: خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید و فرمود: اگر آن را ارجاع دهند به خداوند و به اگر آن را به پیامبر و اولیای امر خود ارجاع کنند، قطعا از میان آنان کسانی‌اند که [می‌توانند درست و نادرست] آن را دریابند پس خداوند امر مردم را به اولی الأمر یعنی کسانی که دستور به اطاعت از آنان و پیوستن به آنان را داد، ارجاع نمود. هنگامی که رسولخدا (صلی الله علیه و آله) از حجّهًْ الوداع بازمیگشت، جبرئیل (علیه السلام) بر او نازل شد و فرمود: [ای پیامبر! آن چه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنی پیامش را نرسانده‌ای و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه می‌دارد. آری خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند. پس مردم را فرا خواند، آنان جمع شدند، دستور داد تا شاخه‌هایی را بیاورند و خارهای آن زمین را جارو زدند. سپس فرمود: ای مردم! مولای شما کیست و چه کسی از شما به خودتان شایسته‌تر است؟ گفتند: خدا و رسولش. فرمود: هرکس من مولایش بودم، پس علی مولای اوست. خدایا هرکه علی را دوست دارد، دوست بدار و با هرکس با علی، دشمن است، دشمن باش. و سه بار کلام را تکرار کرد. پس تیغ نفاق در قلوب مردم جای گرفت و گفتند: خداوند عزّوجلّ هرگز این موضوع را بر محمّد (صلی الله علیه و آله) نازل نکرده است، او از این طریق فقط می‌خواهد شأن پسر عموی خویش را بالا ببرد. زمانی که وارد مدینه شد، انصار به نزد او آمدند و گفتند: ای رسول خدا! خداوند عزّوجلّ به ما نیکی کرده است و به وسیله تو و برانگیختن تو در میانمان، ما را گرامی داشت. خداوند دوستمان را شاد و دشمن ما را خوار و ذلیل کرد. گاهی گروه‌هایی (هیئت‌هایی) نزد شما می‌آیند و مالی نداری که به آنان عطا کنی، به همین سبب دشمن شما را شماتت می‌کند. دوست داریم یک سوّم اموالمان را بردارید تا بتوانید به هیئتی که از مکه به نزد شما می‌آیند، چیزی عطا کنید. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پاسخ آنان را نداد و منتظر شد تا آیه‌ای از جانب پروردگارش بر او نازل شود. پس جبرئیل بر او نازل شد و فرمود: بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره‌ی خویشاوندان پیامبر اکرم اموال ایشان را قبول نکرد. پس منافقان گفتند: این موضوع بر محمّد نازل نشده است و او فقط می‌خواهد زیر بغل (مقام و موقعیت) پسرعمویش را بالا ببرد و اهل بیت خود را بر دوش ما سوار کند. دیروز می‌گفت: هرکس من مولای او بودم، پس علی مولای اوست، و امروز می‌گوید: بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره‌ی خویشاوندان]. سپس آیه خمس نازل شد. آنان گفتند: می‌خواهد اموال و غنیمت‌هایمان را به او ببخشیم. سپس جبرئیل (علیه السلام) بر او نازل شد و فرمود: ای محمّد! نبوّتت را به اتمام رساندی و زمان حیاتت در این دنیا را به پایان رسانده‌ای، پس اسم اکبر، وارث علم و نشانه‌های علم نبوّت را نزد علی (علیه السلام) بگذار، زیرا من زمین را بدون عالم باقی نمی‌گذارم، آنکه به واسطه او اطاعت و ولایت من شناخته می‌شود و آن عالم حجتی است برای کسانی که در فاصله زمانی بین مرگ یک پیامبر و بعثت پیامبر دیگر به دنیا می‌آیند. فرمود: پس نام اکبر، وارث علم و نشانه‌های علم نبوت را برای او به وصایت گذاشت و هزار کلمه و هزار باب را برای او به او وصیت کرد که هر کلمه و باب به روی هزار کلمه و باب باز می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۰
الکافی، ج۱، ص۲۹۳/ البرهان

و میزان شناساییِ حق از باطل و قوانین عادلانه)

۲ -۱
(حدید/ ۲۵)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: نَحْنُ سَبِیلُ اللَّهِ الَّذِی مَنْ دَخَلَ فِیهِ یُطَافُ بِالْحِصْنِ وَ الْحِصْنُ هُوَ الْإِمَامُ فَکَبَّرَ عِنْدَ رُؤْیَتِهِ کَانَتْ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ صَخْرَهًٌْ أَثْقَلُ فِی مِیزَانِهِ مِنَ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ مَا تَحْتَهُنَّ قُلْتُ یَا بَا جَعْفَرٍ وَ مَا الْمِیزَانُ قَالَ إِنَّکَ قَدِ ازْدَدْتَ قُوَّهًًْ وَ نَظَراً یَا سَعْدُ رَسُولُ اللَّهِ الصَّخْرَهًُْ وَ نَحْنُ الْمِیزَانُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ فِی الْإِمَامِ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ قَالَ وَ مَنْ کَبَّرَ بَیْنَ یَدَیِ الْإِمَامِ وَ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ رِضْوَانَهُ الْأَکْبَرَ وَ مَنْ یَکْتُبِ اللَّهُ لَهُ رِضْوَانَهُ الْأَکْبَرَ یَجْمَعْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ إِبْرَاهِیمَ وَ مُحَمَّدٍ وَ الْمُرْسَلِینَ فِی دَارِ الْجَلَالِ فَقُلْتُ لَهُ وَ مَا دَارُ الْجَلَالِ فَقَالَ‌نَحْنُ الدَّارُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ فَنَحْنُ الْعَاقِبَهًُْ یَا سَعْدُ وَ أَمَّا مَوَدَّتُنَا لِلْمُتَّقِینَ فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی تَبارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ فَنَحْنُ جَلَالُ اللَّهِ وَ کَرَامَتُهُ الَّتِی أَکْرَمَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْعِبَادَ بِطَاعَتِنَا.

امام باقر (صلی الله علیه و آله)- سعد از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: ما سبیل الله هستیم؛ ما همان راهی هستیم که هرکس وارد آن شد، حصاری به دور او پیچیده می‌شود و حصار همان امام است، روز قیامت در میزان اعمالش صخره‌ای خواهد بود که از آسمان‌ها و زمین‌های هفت گانه و آنچه روی آن‌ها و میان آن‌ها و در زیر آن‌هاست، سنگین‌تر است. گفتم: «ای ابو جعفر! میزان چیست»؟ فرمود: «ای سعد! ژرف‌نگری و وسعت نظرت افزون شده است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) همان صخره است و ما میزانیم و خداوند عزّوجلّ در شأن امام فرمود: لیَقُومَ النَّاسُ بِالقِسْطِ و هرکس در برابر امام تکبیرکنان بگوید: لا اله لا الله وحده لا شریک له؛ خداوند رضوان اکبر را برای او در نظر می‌گیرد و کسی که رضوان اکبر را برای او در نظر بگیرد، او را با ابراهیم (علیه السلام) و محمّد (صلی الله علیه و آله) و پیامبران را در دارالجلال همراه می‌کند». گفتم: «دارالجلال چیست»؟ فرمود: «ما دارالجلال هستیم. و این کلام خداوند عزّوجلّ است: [آری،] این سرای آخر تو را [تنها] برای کسانی قرار می‌دهیم که اراده برتری‌جویی در زمین و فساد را ندارند و عاقبت نیک برای پرهیزگاران است! (قصص/۸۳) سعد، ما همان عاقبت هستیم و خداوند عزّوجلّ درباره‌ی دوستی ما برای تقواپیشگان می‌فرماید: پربرکت و زوال‌ناپذیر است نام پروردگار صاحب جلال و بزرگوار تو! (الرّحمن/۷۸) ما همان جلال و کرامت خداییم و خداوند تبارک و تعالی بندگان را به‌وسیله‌ی اطاعت از ما گرامی داشته است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۶
مختصرالبصایر، ص۱۸۱
۲ -۲
(حدید/ ۲۵)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ قَالَ الْمِیزَانُ الْإِمَامُ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ میزان به معنای امام است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۱۱، ص۲۸/ القمی، ج۲، ص۳۵۲/ نورالثقلین

و آهن را آفریدیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم است

۳ -۱
(حدید/ ۲۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ فَإِنْزَالُهُ ذَلِکَ خَلْقُهُ إِیَّاه.

امام علی (علیه السلام)- وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ [مراد از] نازل کردن آهن توسّط خدا، همان آفریدن آهن توسّط خداوند است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۱۴/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۵۰/ نورالثقلین/ البرهان
۳ -۲
(حدید/ ۲۵)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ قَالَ أَنْزَلَ اللَّهُ آدَمَ (علیه السلام) مِنَ الْجَنَّهًِْ مَعَهُ ذُو الْفَقَارِ خَلَقَ مِنْ وَرَقِ آسِ الْجَنَّهًِْ ثُمَّ قَالَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ فَکَانَ بِهِ یُحَارِبُ آدَمُ (علیه السلام) أَعْدَاءَهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الشَّیَاطِینِ وَ کَانَ عَلَیْهِ مَکْتُوباً لَا یَزَالُ أَنْبِیَائِی یُحَارِبُونَ بِهِ نَبِیٌّ (صلی الله علیه و آله) بَعْدَ نَبِیٍّ (صلی الله علیه و آله) وَ صِدِّیقٌ بَعْدَ صِدِّیقٍ حَتَّی یَرِثَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَیُحَارِبَ بِهِ عَنِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وأَنزَلنَا الحَدِیدَ خداوند آدم را همراه با شمشیر ذوالفقار نازل کرد و این شمشیر را از برگ درخت مورد بهشت خلق کرده است. فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ آدم به‌وسیله‌ی آن با دشمنانش از جن و انس می‌جنگید و به روی آن نوشته بود: پیامبرانم پیوسته با این می‌جنگیدند، پیامبری پس از پیامبر دیگر و راستگویی پس از راستگویی دیگر، تا آنجا که امیرالمؤمنین (علیه السلام) آن را به ارث برد و به‌وسیله‌ی آن همراه با پیامبر، می‌جنگید. ومَنَافِعُ للنَّاسِ از آن محمّد و علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۶
المناقب، ج۳، ص۲۹۴/ بحارالأنوار، ج۴۲، ص۵۷/ البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۳، ص۳۰۹؛ «بتفاوت»
۳ -۳
(حدید/ ۲۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ أَرْبَعَ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ أَنْزَلَ الْحَدِیدَ وَ الْمَاءَ وَ النَّارَ وَ الْمِلْح.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- همانا خداوند عزّوجلّ چهار برکت را از آسمان به زمین نازل کرد: آهن، آتش، آب، نمک.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۶
مجمع البحرین، ج۵، ص۴۸۰/ نورالثقلین
۳ -۴
(حدید/ ۲۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَ الْجِبَالَ فَخَرَتْ عَلَی الْأَرْضِ فَشَمَخَتْ وَ اسْتَطَالَتْ وَ قَالَتْ أَیُّ شَیْءٍ یَغْلِبُنِی فَخَلَقَ الْحَدِیدَ فَقَطَعَهَا فَقَرَّتِ الْجِبَالُ وَ ذَلَّتْ ثُمَّ إِنَّ الْحَدِیدَ فَخَرَتْ عَلَی الْجِبَالِ وَ قَالَ أَیُّ شَیْءٍ یَغْلِبُنِی فَخَلَقَ النَّارَ فَأَذَابَتِ الْحَدِید.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- آنگاه کوه‌ها بر خود بالیدند و سر بلندی کردند و گفتند: «چه چیزی بر ما چیره می‌شود». و خداوند آهن را آفرید تا آن را برید و رام شد و زبون گردید. و آنگاه آهن بر کوه‌ها بالید و گفت: «چه چیزی بر من چیره می‌شود»؟ و خدا آتش را آفرید تا آهن را گداخت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۸
الکافی، ج۸، ص۱۴۹/ نورالثقلین
۳ -۵
(حدید/ ۲۵)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّهُ أَنْزَلَ مَعَ آدَمَ مِنَ الْحَدِیدِ الْعَلَاهًِْ وَ هِیَ السِّنْدَانُ وَ الْکَلْبَتَانِ وَ الْمِطْرَقَهًُْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خداوند به همراه آدم (علیه السلام) از جنس آهن، سِندان (از ابزار آهنگری که بر روی آن، آهن را کوبند)، گاز انبر و چکش را نازل نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۷۷، ص۱۱۳
۳ -۶
(حدید/ ۲۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ یَعْنِی السِّلَاحَ وَ غَیْرَ ذَلِک.

امام علی (علیه السلام)- وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ یعنی سلاح و آلت کار زار و غیر آن قول.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۸
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۳۸/ التوحید، ص۲۶۵/ نورالثقلین

خداوند توانا و شکست ناپذیر است

۴ -۱
(حدید/ ۲۵)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ مَنِیعٌ مِنَ النَّقِمَهًِْ بِالْکُفَّارِ بِعَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللهَ قَویٌّ عَزِیزٌ او تواناست که کفّار را به واسطه علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) مجازات کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۶۰۸
المناقب، ج۳، ص۲۹۴/ بحارالأنوار، ج۴۲، ص۵۷/ البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۳، ص۳۰۹؛ «بتفاوت»
بیشتر