آیه يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قيلَ ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ [13]
همان روزى كه مردان و زنان منافق به مؤمنان مى گويند: «نظرى به ما بيفكنيد تا از نور شما پرتوى برگيريم.» به آن‌ها گفته مى‌شود: «به پشت سرِ خود بازگرديد و نورى به دست آوريد». در اين هنگام ديوارى ميان آن‌ها زده مى‌شود كه درى دارد، درونش رحمت است و از طرف برونش عذاب.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ مَسْعُودٍ الْإِسْلَامُ بَدَأَ غَرِیباً وَ سَیَعُودُ غَرِیباً کَمَا بَدَأَ فَطُوبَی لِلْغُرَبَاءِ فَمَنْ أَدْرَکَ ذَلِکَ الزَّمَانَ مِنْ أَعْقَابِکُمْ فَلَا تُسَلِّمُوا فِی نَادِیهِمْ وَ لَا تُشَیِّعُوا جَنَائِزَهُمْ وَ لَا تَعُودُوا مَرْضَاهُمْ فَإِنَّهُمْ یَسْتَنُّونَ بِسُنَّتِکُمْ وَ یُظْهِرُونَ بِدَعْوَاکُمْ وَ یُخَالِفُونَ أَفْعَالَکُمْ فَیَمُوتُونَ عَلَی غَیْرِ مِلَّتِکُمْ أُولَئِکَ لَیْسُوا مِنِّی وَ لَا أَنَا مِنْهُمْ فَلَا تَخَافَنَّ أَحَداً غَیْرَ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ وَ یَقُولُ یَوْمَ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پسر مسعود! اسلام در آغاز غریب بود و در آینده نیز چون گذشته غریب خواهد شد، پس بهشت و سعادت برای غریبان است، پس هرکه از نسل شما آن زمان را در یابد بر آن مردم سلام نکند، و بر جنازهایشان حاضر نگردد و مریضانشان را عیادت ننماید، که آن‌ها به روش شما و به عقاید و به گفته‌های شما تظاهر می‌نمایند ولی با کردارهایتان مخالفت می‌ورزند و بر غیر دین شما می‌میرند، آن‌ها از من نیستند و من از آن‌ها نیستم. پسر مسعود! از هیچ‌کس جز از خدا مترس، که خداوند متعال می‌فرماید: هر جا باشید مرگ گریبان‌تان را خواهد گرفت، اگر چه در برجهای محکم و سر بر افراشته باشید، (نساء/۷۸) و می‌فرماید: یَوْمَ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونا.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ النَّاسَ یُقْسَمُ بَیْنَهُمْ النُّورُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی قَدْرِ إِیمَانِهِمْ وَ یُقْسَمُ لِلْمُنَافِقِ فَیَکُونُ نُورُهُ عَلَی إِبْهَامِ رِجْلِهِ الْیُسْرَی فَیَطْفَأُ نُورُهُ فَیَقُولُ مَکَانَکُمْ حَتَّی أَقْتَبِسَ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً یَعْنِی حَیْثُ قُسِمَ النُّورُ قَالَ فَیَرْجِعُونَ فَیُضْرَبُ بَیْنَهُمُ السُّورُ.
امام صادق (صلی الله علیه و آله)- نور در روز قیامت به میزان ایمان مردم، میانشان تقسیم می‌شود. بهره منافق از نور به اندازه انگشت ابهام پای چپ اوست. پس نورش را لگدمال می‌کند. و آنگاه می‌گوید: «سر جای خود بایستید تا از نورتان بهره گیرم». به او گفته می‌شود: «ارْجِعُوا ورَاءکُمْ فَالتَمِسُوا نُورًا؛ یعنی جایی که آتش تقسیم می‌شود». فرمود: «پس بازمی‌گردند و میان آنان دیواری حایل می‌گردد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام): سَمِعْتُهُ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ یُحْشَرُ أُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی خَمْسِ رَایَاتٍ فَأَوَّلُ رَایَهًٍْ تَرِدُ عَلَیَّ رَایَهًُْ فِرْعَوْنِ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ هُوَ مُعَاوِیَهًُْ وَ الثَّانِیَهًُْ مَعَ سَامِرِیِّ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ هُوَ عَمْرُوبْنُ‌الْعَاصِ وَ الثَّالِثَهًُْ مَعَ جَاثَلِیقِ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ هُوَ أَبُو مُوسَی الْأَشْعَرِیُّ وَ الرَّابِعَهًُْ مَعَ أَبِی الْأَعْوَرِ السُّلَمِیِّ وَ أَمَّا الْخَامِسَهًُْ فَمَعَکَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) تَحْتَهَا الْمُؤْمِنُونَ وَ أَنْتَ إِمَامُهُمْ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِلْأَرْبَعَهًِْ‌ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَهًُْ‌وَ هُمْ شِیعَتِی وَ مَنْ وَالَانِی وَ قَاتَلَ مَعِی الْفِئَهًَْ الْبَاغِیَهًَْ وَ النَّاکِبَهًَْ عَنِ الصِّرَاطِ وَ بَابُ الرَّحْمَهًِْ هُمْ شِیعَتِی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام علی (علیه السلام) فرمود: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: امّت من در روز قیامت در زیر پنج پرچم محشور می‌شوند. اوّلین پرچمی که بر من وارد می‌شود، پرچم فرعون این زمان، معاویه است. دوّم، پرچم سامری این زمان، عمرو عاص است، سوّم پرچم جاثلیق (رئیس اسقف‌های) زمان، ابوموسی اشعری است و چهارم، پرچم ابو اعور سلمی و پنجم، پرجم توست. ای علی! زیر آن پرچم مؤمنان‌اند و تو پیشوای آنانی. خدای تبارک و تعالی به این چهار گروه می‌فرماید: ارْجِعُوا ورَاءکُمْ فَالتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَیْنَهُم بِسُورٍ لهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ...». آنان پیروان و دوستداران من هستند. گروه متجاوز و منحرف از صراط مستقیم با من جنگیدند و باب رحمت، همان پیروان من هستند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قِیلَ أَیْ فَیُقَالُ لِلْمُنَافِقِینَ: ارْجِعُوا وَراءَکُمْ أَیِ ارْجِعُوا إِلَی الْمَحْشَرِ حَیْثُ أَعْطَیْنَا النُّورَفَالْتَمِسُوا نُوراً فَیَرْجِعُونَ فَلَا یَجِدُونَ نُوراً.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قِیلَ یعنی به منافقان گفته می‌شود: ارْجِعُوا وَراءَکُمْ یعنی برگردید به [صحرایِ] محشر، همانجایی که به ما نور داده شد. فَالْتَمِسُوا نُوراً، آن‌ها نیز به [صحرایِ] محشر بر می‌گردند ولی نوری نمی‌یابند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَسَائِلُ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌سَلَامٍ: وَ کَانَ اسْمُهُ إِسْمَاوِیلَ فَسَمَّاهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) عَبْدَ اللَّهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالقَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ أَوَّلِ مَنْ یَجُوزُ عَلَی الصِّرَاطِ قَالَ الْمُؤْمِنُونَ قَالَ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَصِفْ لِی ذَلِکَ قَالَ یَا ابْنَ سَلَامٍ فِی الْمُؤْمِنِینَ مَنْ یَجُوزُ عَلَی الصِّرَاطِ عِشْرِینَ عَاماً فَإِذَا بَلَغَ أَوَّلُهُمُ الْجَنَّهًَْ تَرْکَبُ الْکُفَّارُ عَلَی الصِّرَاطِ حَتَّی إِذَا تَوَسَّطُوا أَطْفَأَ اللَّهُ نُورَهُمْ فَیَبْقَوْنَ بِلَا نُورٍ فَیُنَادُونَ بِالْمُؤْمِنِینَ انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ فَیُقَالُ لَهُمْ أَ لَیْسَ فِیکُمُ الانبیاء (علیهم السلام) وَ الْأَصْحَابُ وَ الْإِخْوَهًُْ فَیَقُولُونَ أَ وَ لَمْ نَکُنْ مَعَکُمْ فِی دَارِ الدُّنْیَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مسائل عبد اللَّه‌بن‌سلام که «اسماعیل» نام داشت و پیغمبر او را عبد اللَّه نام کرد. از ابن‌عباس (رحمة الله علیه) است فرمود : ... ابن‌سلام گفت: «بگو! نخستین کسی که از صراط می‌گذرد چه کسی است»؟ فرمود: «مؤمنین». گفت: «راست گفتی ای محمّد! آن را برایم وصف کن». فرمود: «از مؤمنان کسانی هستند که تا بیست سال بر صراط می‌گذرند و چون سرشان به بهشت برسد کافران روی صراط وارد می‌شوند، زمانی‌که به میان آن برسند خداوند نورشان را خاموش می‌کند و بی‌نور می‌مانند. و به مؤمنان فریاد می‌زنند: «به ما نگاه کنید تا از نور شما بگیریم»، به آن‌ها گفته می‌شود: «آیا میان شما پیغمبران (علیهم السلام) و اصحاب و برادران نبودند»؟ ما در دنیا با شما نبودیم».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ أَیْ نَمْشِی فِی ضَوْئِکُم.
امام علی (علیه السلام)- انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ یعنی [به ما بنگرید تا] در پرتو نور شما گام برداریم.
الصّادق (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ تَعَالَی انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقْسِمُ النُّورَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی قَدْرِ أَعْمَالِهِمْ وَ یَقْسِمُ لِلْمُنَافِقِ فَیَکُونُ فِی إِبْهَامِ رِجْلِهِ الْیُسْرَی فَیُطْفَأُ نُورُهُ.
امام صادق (صلی الله علیه و آله)- انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ خداوند روز قیامت نور را به مقدار اعمال مردم تقسیم می‌کند؛ به منافق نیز می‌دهد و در انگشت ابهام پای چپ او قرار دارد و نور او خاموش می‌شود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ سَعِیدِ‌بْنِ‌جُبَیْرٍ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ فَقَالَ أَنَا السُّورُ وَ عَلِیٌّ الْبَابُ وَ لَیْسَ یُؤْتَی السُّورُ إِلَّا مِنْ قِبَلِ الْبَابِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سعیدبن‌جبیر گوید: از پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: فَضُرِبَ بَیْنَهُم بِسُورٍ لهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وظَاهِرُهُ مِن قِبَلهِ العَذَاب سئوال کردند. فرمود: «من دیوارم و علی در آن است و تنها می‌توان از طریق در، از دیوار گذشت».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَلَّامِ‌بْنِ‌الْمُسْتَنِیرِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ یُنادُونَهُمْ أَ لَمْ نَکُنْ مَعَکُمْ قَالَ فَقَالَ (علیه السلام) أَمَا إِنَّهَا نَزَلَتْ فِینَا وَ فِی شِیعَتِنَا وَ فِی الْکُفَّارِ أَمَا إِنَّهُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ حُبِسَ الْخَلَائِقُ فِی طَرِیقِ الْمَحْشَرِ ضَرَبَ اللهُ سُوراً مِنْ ظُلْمَةٍ فِیهِ بابٌ باطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ یَعْنِی النُّورَ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ یَعْنِی الظُّلْمَهًَْ فَیُصَیِّرُنَا اللَّهُ وَ شِیعَتَنَا فِی بَاطِنِ السُّورِ الَّذِی فِیهِ الرَّحْمَهًُْ وَ النُّورُ وَ یُصَیِّرُ عَدُوَّنَا وَ الْکُفَّارَ فِی ظَاهِرِ السُّورِ الَّذِی فِیهِ الظُّلْمَهًُْ فَیُنَادِیکُمْ عَدُوُّنَا وَ عَدُوُّکُمْ مِنَ الْبَابِ الَّذِی فِی السُّورِ مِنْ ظَاهِرِه.
امام باقر (صلی الله علیه و آله)- سلّام‌بن‌مستنیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) تفسیر این آیه: فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ یُنادُونَهُمْ أَ لَمْ نَکُنْ مَعَکُمْ را پرسیدم. فرمود: «این آیه درباره‌ی ما و شیعیانمان نازل شده و درباره‌ی کفّار. وقتی روز قیامت شد خداوند جهانیان را در راه محشر نگه می‌دارد و دیواری از تاریکی می‌زند که دارای دربی است که داخلش رحمت است یعنی نور و ظاهرش از جلو عذاب است؛ یعنی ظلمت و تاریکی است. خداوند شیعیان ما را به داخل دیوار تاریک که رحمت و نور است قرار می‌دهد و دشمنان ما و کفّار را در جلو دیواری که در آن تاریکی است قرار می‌دهد. دشمنان ما و شما از همان دربی که در دیوار ظلمت است، فریاد می‌زنند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ النَّاسَ یُقْسَمُ بَیْنَهُمْ النُّورُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی قَدْرِ إِیمَانِهِمْ وَ یُقْسَمُ لِلْمُنَافِقِ فَیَکُونُ نُورُهُ عَلَی إِبْهَامِ رِجْلِهِ الْیُسْرَی فَیُطْفَأُ نُورُهُ فَیَقُولُ مَکَانَکُمْ حَتَّی أَقْتَبِسَ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً یَعْنِی حَیْثُ قُسِمَ النُّورُ قَالَ فَیَرْجِعُونَ فَیُضْرَبُ بَیْنَهُمُ السُّورُ قَالَ فَیُنَادُونَهُمْ مِنْ وَرَاءِ السُّورِ.
امام صادق (صلی الله علیه و آله)- نور در روز قیامت به میزان ایمان مردم میانشان تقسیم می‌گردد. بهره منافق از نور، به اندازه انگشت ابهام پای چپش است. او به نور خود می‌نگرد و سپس به مؤمنین می‌گوید: سر جای خود بایستید تا از نور شما بهره گیرم. مؤمنان به منافقان گویند: باز گردید و از پشت سرتان نور به دست آورید. پس باز می‌گردند و دیواری میانشان حائل می‌گردد که دری دارد. آنان از ورای دیوار صدا می‌زنند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سابِقُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ قَبْلَ أَنْ یُضْرَبَ بِالسُّورِ بِبَاطِنِ الرَّحْمَهًِْ وَ ظَاهِرِ الْعَذَابِ فَتُنَادَوْنَ فَلَا یَسْمَعُ نِدَاؤُکُمْ وَ تَضِجُّونَ فَلَا یُحْفَلُ بِضَجِیجِکُم.
امام علی (علیه السلام)- به سوی آمرزش پروردگار خود پیشی گیرید قبل از آنکه دیواری بین شما زده شود که باطنش رحمت خدا و ظاهرش عذاب خدا باشد. پس هرچه فریاد زنید کسی گوش به فریاد شما نمی‌دهد و هرچه ضجّه و ناله کنید بر ناله و ضجّه شما کسی جمع نمی‌شود.