آیه وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَ أَلْوانِكُمْ إِنَّ في ذلِكَ لَآياتٍ لِلْعالِمينَ [22]
و از نشانه‌هاى او آفرينش آسمان‌ها و زمين و تفاوت زبان‌ها و رنگ‌هاى شماست، در اين نشانه‌هايى است براى اهل دانش.
الباقر (علیه السلام)- کَفَی لِأُولِی الْأَلْبَابِ، بِخَلْقِ الرَّبِ الْمُسَخِّرِ وَ مُلْکِ الرَّبِ الْقَاهِرِ ... وَ مَا أَنْطَقَ بِهِ أَلْسُنَ الْعِبَادِ وَ مَا أَرْسَلَ بِهِ الرُّسُلَ وَ مَا أَنْزَلَ عَلَی الْعِبَادِ، دَلِیلًا عَلَی الرَّبِّ عَزَّوَجَلَّ.
امام باقر (علیه السلام)- خلقت پروردگار غالب و سلطنت پروردگار زبردست و شکوه پروردگار ظاهر و نور پروردگار مسلّط و دلیل پروردگار صادق و اعترافی که از زبان بندگان می‌گذرد و آنچه پیغمبران آورده‌اند و آنچه بر بندگان نازل شده، بر خردمندان کافی است که دلیل بر پروردگار باشد.
الصّادق (علیه السلام)- فِی نُورِالثّقلین عَن أبِی‌عَبدِ‌اللهِ الصَّادِقِ (علیه السلام) فِی الرَّدِّ عَلَی الدَّهرِیَّهًِْ: تَأَمَّلْ یَا مُفَضَّلُ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ بِهِ عَلَی الْإِنْسَانِ مِنْ هَذَا النُّطْقِ الَّذِی یُعَبِّرُ بِهِ عَمَّا فِی ضَمِیرِهِ وَ مَا یَخْطُرُ بِقَلْبِهِ وَ نَتِیجَهًِْ فِکْرِهِ وَ بِهِ یَفْهَمُ عَنْ غَیْرِهِ مَا فِی نَفْسِهِ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ کَانَ بِمَنْزِلَهًِْ الْبَهَائِمِ الْمُهْمَلَهًِْ الَّتِی لَا تُخْبِرُ عَنْ نَفْسِهَا بِشَیْءٍ وَ لَا تَفْهَمُ عَنْ مُخْبِرٍ شَیْئاً وَ کَذَلِکَ الْکِتَابَهًُْ الَّتِی بِهَا تُقَیَّدُ أَخْبَارُ الْمَاضِینَ لِلْبَاقِینَ وَ أَخْبَارُ الْبَاقِینَ لِلْآتِینَ وَ بِهَا تُخَلَّدُ الْکُتُبُ فِی الْعُلُومِ وَ الْآدَابِ وَ غَیْرِهَا وَ بِهَا یَحْفَظُ الْإِنْسَانُ ذِکْرَ مَا یَجْرِی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ غَیْرِهِ مِنَ الْمُعَامَلَاتِ وَ الْحِسَابِ وَ لَوْلَاهُ لَانْقَطَعَ أَخْبَارُ بَعْضِ الْأَزْمِنَهًِْ عَنْ بَعْضٍ وَ أَخْبَارُ الْغَائِبِینَ عَنْ أَوْطَانِهِمْ وَ دَرَسَتِ الْعُلُومُ وَ ضَاعَتِ الْآدَابُ وَ عَظُمَ مَا یَدْخُلُ عَلَی النَّاسِ مِنَ الْخَلَلِ فِی أُمُورِهِمْ وَ مُعَامَلَاتِهِمْ وَ مَا یَحْتَاجُونَ إِلَی النَّظَرِ فِیهِ مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ وَ مَا رُوِیَ لَهُمْ مِمَّا لَا یَسَعُهُمْ جَهْلُهُ وَ لَعَلَّکَ تَظُنُّ أَنَّهَا مِمَّا یُخْلَصُ إِلَیْهِ بِالْحِیلَهًِْ وَ الْفِطْنَهًِْ وَ لَیْسَتْ مِمَّا أُعْطِیَهُ الْإِنْسَانُ مِنْ خَلْقِهِ وَ طِبَاعِهِ وَ کَذَلِکَ الْکَلَامُ إِنَّمَا هُوَ شَیْءٌ یَصْطَلِحُ عَلَیْهِ النَّاسُ فَیَجْرِی بَیْنَهُمْ وَ لِهَذَا صَارَ یَخْتَلِفُ فِی الْأُمَمِ الْمُخْتَلِفَهًِْ بِأَلْسُنٍ مُخْتَلِفَهًٍْ وَ کَذَلِکَ الْکِتَابَهًُْ کَکِتَابَهًِْ الْعَرَبِیِّ وَ السِّرْیَانِیِّ وَ الْعِبْرَانِیِّ وَ الرُّومِیِّ وَ غَیْرِهَا مِنْ سَائِرِ الْکِتَابَهًِْ الَّتِی هِیَ مُتَفَرِّقَهًٌْ فِی الْأُمَمِ إِنَّمَا اصْطَلَحُوا عَلَیْهَا کَمَا اصْطَلَحُوا عَلَی الْکَلَامِ فَیُقَالُ لِمَنْ ادَّعَی ذَلِکَ إِنَّ الْإِنْسَانَ وَ إِنْ کَانَ لَهُ فِی الْأَمْرَیْنِ جَمِیعاً فِعْلٌ أَوْ حِیلَهًٌْ فَإِنَّ الشَّیْءَ الَّذِی یَبْلُغُ بِهِ ذَلِکَ الْفِعْلَ وَ الْحِیلَهًَْ عَطِیَّهًٌْ وَ هِبَهًٌْ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی خَلْقِهِ فَإِنَّهُ لَوْ لَمْ یَکُنْ لِسَانٌ مُهَیَّأٌ لِلْکَلَامِ وَ ذِهْنٌ یَهْتَدِی بِهِ لِلْأُمُورِ لَمْ یَکُنْ لِیَتَکَلَّمَ أَبَداً وَ لَوْ لَمْ یَکُنْ لَهُ کَفٌّ مُهَیَّأَهًٌْ وَ أَصَابِعُ لِلْکِتَابَهًِْ لَمْ یَکُنْ لِیَکْتُبَ أَبَداً وَ اعْتَبِرْ ذَلِکَ مِنَ الْبَهَائِمِ الَّتِی لَا کَلَامَ لَهَا وَ لَا کِتَابَهًَْ فَأَصْلُ ذَلِکَ فِطْرَهًُْ الْبَارِئِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ مَا تَفَضَّلَ بِهِ عَلَی خَلْقِهِ فَمَنْ شَکَرَ أُثِیبَ وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِین.
امام صادق (علیه السلام)- در کتاب نورالثقلین از امام صادق (علیه السلام) روایت است ...] ای مفضّل! بیندیش که خدا چه نعمت بزرگی به انسان داده که همان نطق و تکلّم است تا هر چه در دل دارد و در دلش نهادش بگذرد و به اندیشه‌اش رسد به زبان آورد و به دیگری آنچه در دل دارد را بفهماند، و اگر ناطق نبود و چون حیوانات بی‌زبان بود که نمی‌توانند از خود چیزی گویند و ازخبردهنده چیزی نمی‌فهمند، و چنین است نعمت نویسندگی که اخبار گذشته‌ها را برای آنان که مانده‌اند ضبط کند و اخبار آن‌ها که مانده‌اند را برای آیندگان بنویسد، و با آن کتب علوم و آداب و غیر آن جاویدان گردند و انسان قراردادهای میان خود و دیگران را در معامله و حساب ضبط و حفظ کند. و اگر نوشتن نبود زمانه‌ها از هم جدا می‌شدند و کسی از مسافران خبری نداشت و علوم از میان می‌رفتند و آداب از دست می‌رفتند، و خلل بزرگی در کارها و معاملات و نیازهای دینی به مردم وارد می‌شد و روایاتی در زمینه دین که باید بدانند از دست می‌رفتند و آن‌ها که روایت می‌شدند جهالت و نادانی‌شان را برطرف نمی‌کرد. شاید تو فکر کنی که نویسندگی را انسان با حیله و هوش خود به دست آورده است، و با آفرینش و طبیعتاً به او داده نشده است، و نیز سخن‌گفتن قراردادی است میان خود مردم و دست‌آورد خود آن‌هاست و از این رو هر ملّتی برای خود زبانی ویژه دارد و خطّ ویژه از عربی و سریانی و عبرانی و روحی و غیر آن از خط و زبان دیگر که میان امّت‌ها پراکنده است و به آن قرار گذاشته‌اند چنانچه به زبان خود با هم قرارداد بستند. پس به کسی که چنین ادّعایی کند باید گفت: گرچه انسان در این دو فنّ کار یا چاره‌جویی دارد ولی آن چیزی که آن فعل او را به آن رسانده است عطا و بخشش خداوند عزّ‌وجلّ است که این هوش را در آفرینش او قرار داده است. زیرا اگر زبانی آماده سخن و ذهنی راهنما به کارها نداشت هرگز نمی‌توانست سخن گوید و اگر مشت و انگشتان قابل نوشتن نداشت هرگز نمی‌توانست بنویسد، از حیوانات که نه سخن می‌دانند و نه می‌توانند بنویسند، عبرت گیرد. پس اصل آن سرشت خداوند عزّ‌وجلّ و آنچه بر خلقش تفضّل کرده است می‌باشد و هرکه شکر کند ثواب می‌برد و هرکه ناسپاسی کند؛ البته خدا از جهانیان بی‌نیاز است.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْفَرَّاءِ عَنْ مُعَتِّبٍ أَنَّهُ أَخْبَرَه أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ (علیه السلام) لَمْ یَکُنْ یُرَی لَهُ وَلَدٌ فَأَتَاهُ یَوْماً إِسْحَاقُ وَ مُحَمَّدٌ أَخَوَاهُ وَ أَبُو الْحَسَنِ یَتَکَلَّمُ بِلِسَانٍ لَیْسَ بِعَرَبِیٍ فَجَاءَ غُلَامٌ سَقْلَابِیٌ فَکَلَّمَهُ بِلِسَانِهِ فَذَهَبَ فَجَاءَ بِعَلِیٍّ ابْنِهِ فَقَالَ لِإِخْوَتِهِ هَذَا عَلِیٌّ ابْنِی فَضَمُّوهُ إِلَیْهِ وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ فَقَبَّلُوهُ ثُمَّ کَلَّمَ الْغُلَامَ بِلِسَانِهِ فَحَمَلَهُ فَذَهَبَ فَجَاءَ بِإِبْرَاهِیمَ فَقَالَ ابْنِی ثُمَّ کَلَّمَهُ بِکَلَامٍ فَحَمَلَهُ فَذَهَبَ فَلَمْ یَزَلْ یَدْعُو بِغُلَامٍ بَعْدَ غُلَامٍ وَ یُکَلِّمُهُمْ حَتَّی جَاءَ خَمْسَهًُْ أَوْلَادٍ وَ الْغِلْمَانُ مُخْتَلِفُونَ فِی أَجْنَاسِهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِم.
امام کاظم (علیه السلام)- حماد بن عبداللَّه فراء نقل کرده، معتب به او گفته است که امام کاظم (علیه السلام) فرزندی ندارد. روزی اسحاق و عبداللَّه دو برادر امام (علیه السلام) به محضر ایشان رسیدند، ایشان با زبانی غیر عربی صحبت می کرد. غلامی سقلابی [صقلاب منسوب به صقالبه، قومی اند که نزدیک بلاد خزر بین بلغار و قسطنطنیه زندگی می کنند.] وارد شد و ایشان با زبان خودش با او صحبت کرد، غلام رفت و فرزند امام (علیه السلام)؛ علی را آورد. حضرت به برادران خویش فرمود: «این پسر من است». یکی پس از دیگری او را در بغل گرفتند و بوسیدند. سپس با غلام با زبان خودش صحبتی کرد و غلام بچّه را برداشت و رفت و سپس ابراهیم را آورد، فرمود: «این پسر من است». سپس با او نیز صحبتی کرد، او را برداشت و رفت. همین طور غلامان یکی پس از دیگری فرزندان ایشان را می‌آوردند تا پنج فرزندشان را آوردند. همه‌ی این غلامان از نظر نِژاد و زبان با هم فرق داشتند.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌مَهْزِیَارَ قَالَ: أَرْسَلْتُ إِلَی أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) غُلَامِی وَ کَانَ سِقْلَابِیّاً فَرَجَعَ الْغُلَامُ إِلَیَّ مُتَعَجِّباً فَقُلْتُ مَا لَکَ یَا بُنَیَّ قَالَ کَیْفَ لَا أَتَعَجَّبُ مَا زَالَ یُکَلِّمُنِی بِالسِّقْلَابِیَّهًِْ کَأَنَّهُ وَاحِدٌ مِنَّا فَظَنَنْتُ أَنَّهُ إِنَّمَا دَارَ بَیْنَهُم.
امام کاظم (علیه السلام)- علی‌بن‌مهزیار نقل می‌کند: غلام خود را که از اهالی سِقلاب بود خدمت امام هادی (علیه السلام) فرستادم. پس از مراجعت دیدم غلام در تعجّب است، گفتم: «چه شده است»؟ پسر گفت: «چطور تعجّب نکنم! پیوسته با من به‌زبان سِقلابی صحبت میکرد مثل اینکه اهل سقلاب است چنین خیال کردم که با آن‌ها رفت‌وآمد داشته است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَا عَمَّارُ أَبُو مُسْلِمٍ فظلله فکساه فکسحه بساطورا. فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا رَأَیْتُ نَبَطِیّاً أَفْصَحَ مِنْکَ فَقَالَ: یَا عَمَّارُ بِکُلِّ لِسَانٍ.
امام صادق (علیه السلام)- عمّار ساباطی گفت: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «ای عمّار! ابومسلم فظلله و کسا و کسیحه بساطورا». عرض کردم: «آقا! من کسی را ندیده‌ام که لهجه‌ی نبطی را به این شیرینی و فصاحت صحبت کند». فرمود: «عمّار! هر زبانی را همینطور صحبت می‌کنم».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ الْإِمَامَ إِذَا أَبْصَرَ إِلَی الرَّجُلِ عَرَفَهُ وَ عَرَفَ لَوْنَهُ وَ إِنْ سَمِعَ کَلَامَهُ مِنْ خَلْفِ حَائِطٍ عَرَفَهُ وَ عَرَفَ مَا هُوَ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ مِنْ آیاتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَ أَلْوانِکُمْ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْعالِمِینَ وَ هُمُ الْعُلَمَاءُ فَلَیْسَ یَسْمَعُ شَیْئاً مِنَ الْأَمْرِ یَنْطِقُ بِهِ إِلَّا عَرَفَهُ نَاجٍ أَوْ هَالِکٌ فَلِذَلِکَ یُجِیبُهُمْ بِالَّذِی یُجِیبُهُمْ.
امام صادق (علیه السلام)- آری! وقتی امام چشم به شخصی بیاندازد، او را می شناسد که دارای چه مذهب و عقیده ای است؛ اگر صدایش را از پشت دیوار بشنود باز می داند صاحب صدا چه مذهبی دارد. زیرا خداوند می فرماید: وَ مِنْ آیاتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَ أَلْوانِکُمْ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْعالِمین؛ که آن‌ها علماء هستند. امام صدای هر شخص و لهجه هر که را بشنود، می‌فهمد او اهل نجات است یا هلاکت به همین جهت جواب هر کدام را مطابق راهی که می رود می دهد.
الحسن (علیه السلام)- إِنَّ لِلَّهِ مَدِینَتَیْنِ إِحْدَاهُمَا بِالْمَشْرِقِ وَ الْأُخْرَی بِالْمَغْرِبِ عَلَیْهِمَا سُورٌ مِنْ حَدِیدٍ وَ عَلَی کُلِّ مَدِینَهًٍْ أَلْفُ أَلْفِ بَابٍ مِصْرَاعَیْنِ مِنْ ذَهَبٍ وَ فِیهَا سَبْعُونَ أَلْفَ أَلْفِ لُغَهًٍْ یَتَکَلَّمُ کُلُّ لُغَهًٍْ بِخِلَافِ لُغَهًِْ صَاحِبَتِهَا وَ أَنَا أَعْرِفُ جَمِیعَ اللُّغَاتِ وَ مَا فِیهِمَا وَ مَا بَیْنَهُمَا وَ مَا عَلَیْهِمَا حُجَّهًٌْ غَیْرِی وَ غَیْرُ أَخِی الْحُسَیْن (علیه السلام).
امام حسن (علیه السلام)- خداوند دارای دو شهر است یکی در مشرق و دیگری در مغرب؛ که هر دو دیواری آهنین دارند و هر شهری دارای هزارهزار در از طلاست و در آن هفتادهزار لغت؛ هرزبانی برخلاف زبان دیگری است من عارف به تمام آن لغات و آنچه بین آن دو شهر است، هستم. و در آن دو شهر حجّتی غیر من و برادرم حسین (علیه السلام) نیست.
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ مَدِینَتَیْنِ إِحْدَاهُمَا بِالْمَشْرِقِ وَ الْأُخْرَی بِالْمَغْرِبِ عَلَی کُلِّ مَدِینَهًٍْ سُورٌ مِنْ حَدِیدٍ فِیهَا أَلْفُ أَلْفِ بَابٍ مِنْ ذَهَبٍ کُلُ بَابٍ بِمِصْرَاعَیْنِ وَ فِی کُلِ مَدِینَهًٍْ سَبْعُونَ أَلْفَ إِنْسَانٍ مُخْتَلِفَاتِ اللُّغَاتِ وَ أَنَا أَعْرِفُ جَمِیعَ تِلْکَ اللُّغَاتِ وَ مَا فِیهَا وَ مَا بَیْنَهُمَا حُجَّهًٌْ غَیْرِی وَ غَیْرُ آبَائِی وَ غَیْرُ أَبْنَائِی بَعْدِی.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند دو شهر آفرید؛ یکی در مغرب و دیگری در مشرق که هر شهر هفتاد هزار نفر جمعیت دارد؛ هر شهری دارای دیوارهای آهنی است که یک میلیون در از طلا دارد و هر در آن دارای دو مصراع است؛ این هفتاد هزار جمعیّت دارای لهجه‌های مختلف هستند که من تمام لهجه‌های آن‌ها را می‌دانم در آن دو شهر و غیر آن دو شهر حجّتی غیر از من و پدرانم و فرزندان بعد از من وجود ندارد.
الصّادق (علیه السلام)- رَوَی أَحْمَدُ بْنُ فَارِسٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: دَخَلَ إِلَیْهِ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَقَالَ ابْتِدَاءً مَنْ جَمَعَ مَالًا یَحْرُسُهُ عَذَّبَهُ اللَّهُ عَلَی مِقْدَارِهِ فَقَالُوا بِالْفَارِسِیَّهًِْ لَا نَفْهَمُ بِالْعَرَبِیَّهًِْ فَقَالَ لَهُمْ هر که درم اندوزد جزایش دوزخ باشد.
امام صادق (علیه السلام)- احمدبن‌فارس از پدر خود نقل کرد: چند نفر از مردم خراسان خدمت حضرت صادق (علیه السلام) رسیدند؛ قبل از سؤال به آن‌ها به لهجه‌ی عربی فرمود: «هرکس ثروت برهم انباشته کند خدا به همان مقدار او را عذاب می‌کند». عرض کردند: «آقا ما نفهمیدیم زبان عربی نمی‌فهمیم» با زبان فارسی فرمود: «هر که درم اندوزد جزایش دوزخ باشد».
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْهَرَوِیِّ قَالَ: کَانَ الرِّضَا (علیه السلام) یُکَلِّمُ النَّاسَ بِلُغَاتِهِمْ وَ کَانَ وَ اللَّهِ أَفْصَحَ النَّاسِ وَ أَعْلَمَهُمْ بِکُلِّ لِسَانٍ وَ لُغَهًٍْ فَقُلْتُ لَهُ یَوْماً یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنِّی لَأَعْجَبُ مِنْ مَعْرِفَتِکَ بِهَذِهِ اللُّغَاتِ عَلَی اخْتِلَافِهَا فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ أَنَا حُجَّهًُْ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ مَا کَانَ لِیَتَّخِذَ حُجَّهًًْ عَلَی قَوْمٍ وَ هُوَ لَا یَعْرِفُ لُغَاتِهِمْ أَ وَ مَا بَلَغَکَ قَوْلُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أُوتِینَا فَصْلَ الْخِطَابِ فَهَلْ فَصْلُ الْخِطَابِ إِلَّا مَعْرِفَهًُْ اللُّغَاتِ.
امام رضا (علیه السلام)- هروی گوید: امام رضا (علیه السلام) با مردم به هر زبانی تکلّم میکرد، به خداوند سوگند! از هرکسی به زبانش آشناتر و فصیح‌تر بود، یکی از روزها خدمتش عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! من در تعجّب هستم که شما چگونه همه‌ی زبان‌ها را می‌دانید»؟ فرمود: «ای اباصلت! من حجّت خداوند در میان مردم هستم و خداوند درصورتی با مردم اتمام حجّت کرده است که حجّت وی همه‌ی زبان‌ها را بداند، آیا نشنیده‌ای که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «به ما فصل‌الخطاب داده‌اند». و فصل‌الخطاب هم شناختن لغات مختلف است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِی خَبَرِ ابْنِ سَلَّامٍ أَنَّهُ سَأَلَ النَّبِیَّ ص عَنْ آدَمَ لِمَ سُمِّیَ آدَمَ قَالَ لِأَنَّهُ خُلِقَ مِنْ طِینِ الْأَرْضِ وَ أَدِیمِهَا قَالَ فَآدَمُ خُلِقَ مِنَ الطِّینِ کُلِّهِ أَوْ مِنْ طِینٍ وَاحِدٍ قَالَ بَلْ مِنَ الطِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ خُلِقَ مِنْ طِینٍ وَاحِدٍ لَمَا عَرَفَ النَّاسُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَ کَانُوا عَلَی صُورَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ قَالَ فَلَهُمْ فِی الدُّنْیَا مَثَلٌ قَالَ التُّرَابُ فِیهِ أَبْیَضُ وَ فِیهِ أَخْضَرُ وَ فِیهِ أَشْقَرُ وَ فِیهِ أَغْبَرُ وَ فِیهِ أَحْمَرُ وَ فِیهِ أَزْرَقُ وَ فِیهِ عَذْبٌ وَ فِیهِ مِلْحٌ وَ فِیهِ خَشِنٌ وَ فِیهِ لَیِّنٌ وَ فِیهِ أَصْهَبُ فَلِذَلِکَ صَارَ النَّاسُ فِیهِمْ لَیِّنٌ وَ فِیهِمْ خَشِنٌ وَ فِیهِمْ أَبْیَضُ وَ فِیهِمْ أَصْفَرُ وَ أَحْمَرُ وَ أَصْهَبُ وَ أَسْوَدُ عَلَی أَلْوَانِ التُّرَاب.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در روایت ابن سلام آمده است که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) سؤال کرد: «چرا آدم (علیه السلام)، آدم نامیده شده است»؟ فرمود: «چرا که او از خاک زمین و پوسته آن آفریده شده است». گفت: «پس آیا آدم (علیه السلام) از تمام گل زمین آفریده شده یا از یک نوع گل»؟ فرمود: «بله! از تمام گل زمین و اگر از گل خاصی خلق می‌شد مردم یکدیگر را نمی‌شناختند و تنها به یک صورت بودند». گفت: «آیا آنان در دنیا شبیه و مانندی دارند»؟ فرمود: «خاک، سفید، سبز، زرد، غبارآلود، قرمز و آبی است و برخی خاک‌ها شیرین و برخی شور هستند، برخی خشن و برخی نرم و برخی سرخ‌گون هستند. به همین دلیل مردم نیز در میانشان نرم خو و خشن دیده می‌شود و مانند رنگهای خاک، به رنگهای سفید، زرد، قرمز، گل گون و سیاه هستند».
العسکری (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیَّ (علیه السلام) یَقُولُ عَاشَ نُوحٌ (علیه السلام) أَلْفَیْنِ وَ خَمْسَمِائَهًِْ سَنَهًٍْ وَ کَانَ یَوْماً فِی السَّفِینَهًِْ نَائِماً فَهَبَّتْ رِیحٌ فَکَشَفَتْ عَوْرَتَهُ فَضَحِکَ حَامٌ وَ یَافِثُ فَزَجَرَهُمَا سَامٌ وَ نَهَاهُمَا عَنِ الضَّحِکِ وَ کَانَ کُلَّمَا غَطَّی سَامٌ شَیْئاً تَکْشِفُهُ الرِّیحُ کَشَفَهُ حَامٌ وَ یَافِثُ فَانْتَبَهَ نُوحٌ (علیه السلام) فَرَآهُمْ وَ هُمْ یَضْحَکُونَ فَقَالَ مَا هَذَا فَأَخْبَرَهُ سَامٌ (علیه السلام) بِمَا کَانَ فَرَفَعَ نُوحٌ (علیه السلام) یَدَهُ إِلَی السَّمَاءِ یَدْعُو وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ غَیِّرْ مَاءَ صُلْبِ حَامٍ حَتَّی لَا یُولَدَ لَهُ إِلَّا السُّودَانُ اللَّهُمَّ غَیِّرْ مَاءَ صُلْبِ یَافِثَ فَغَیَّرَ اللَّهُ مَاءَ صُلْبَیْهِمَا فَجَمِیعُ السُّودَانِ حَیْثُ کَانُوا مِنْ حَامٍ وَ جَمِیعُ التُّرْکِ وَ الصَّقَالِبَهًِْ وَ یَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ وَ الصِّینِ مِنْ یَافِثَ حَیْثُ کَانُوا وَ جَمِیعُ الْبِیضِ سِوَاهُمْ مِنْ سَامٍ (علیه السلام).
امام عسکری (علیه السلام)- عبدالعظیم حسنی گوید: شنیدم امام عسکری (علیه السلام) می‌فرمود: «نوح دوهزاروپانصد سال زیست و روزی در کشتی خواب بود و باد وزید و عورت او پیدا شد و حام و یافث خندیدند و ولی سام آن‌ها را توبیخ کرده و از خنده نهی کرد. نوح (علیه السلام) متوجّه شد و به آن دو گفت: «خداوند تا قیامت نسل شما را از بردگان و زیردستان نسل سام قرار می دهد؛ چون او به من نیکی کرد ولی شما به من بی حرمتی کردید. پیوسته و تا زمانی که دنیا پابرجا است نشانه بی‌احترامی شما به من در نسل شما باقی خواهد ماند و نشانه نیکی در نسل سام باقی خواهد ماند». و همه سیاهان هرجا که باشند از نسل حام و همه ترک‌ها و صقالبه و یأجوج و مأجوج و چین، هرجا که باشند، از یافث و همه سفیدپوستان غیر از آنان که گفتیم از فرزندان سام هستند.