آیه فَسُبْحانَ اللهِ حينَ تُمْسُونَ وَ حينَ تُصْبِحُونَ [17]
منزّه است خداوند به هنگامى‌كه شام مى‌كنيد و آنگاه كه صبح مى‌كنيد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَنَّهُ قَال أَنَّهُ قَالَ جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ مَسَائِلَ فَکَانَ مِمَّا سَأَلَهُ أَنَّهُ قَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لِأَیِّ شَیْءٍ فَرَضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هَذِهِ الْخَمْسَ الصَّلَوَاتِ فِی خَمْسِ مَوَاقِیتَ عَلَی أُمَّتِکَ فِی سَاعَاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) ... وَ أَمَّا صَلَاهًُْ الْمَغْرِبِ فَهِیَ السَّاعَهًُْ الَّتِی تَابَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِیهَا عَلَی آدَمَ (علیه السلام) وَ کَانَ بَیْنَ مَا أَکَلَ مِنَ الشَّجَرَهًِْ وَ بَیْنَ مَا تَابَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْهِ ثَلَاثُمِائَهًِْ سَنَهًٍْ مِنْ أَیَّامِ الدُّنْیَا وَ فِی أَیَّامِ الْآخِرَهًِْ یَوْمٌ کَأَلْفِ سَنَهًٍْ مَا بَیْنَ الْعَصْرِ إِلَی الْعِشَاءِ وَ صَلَّی آدَمُ (علیه السلام) ثَلَاثَ رَکَعَاتٍ رَکْعَهًًْ لِخَطِیئَتِهِ وَ رَکْعَهًًْ لِخَطِیئَهًِْ حَوَّاءَ (سلام الله علیها) وَ رَکْعَهًًْ لِتَوْبَتِهِ فَفَرَضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هَذِهِ الثَّلَاثَ رَکَعَاتٍ عَلَی أُمَّتِی وَ هِیَ السَّاعَهًُْ الَّتِی یُسْتَجَابُ فِیهَا الدُّعَاءُ فَوَعَدَنِی رَبِّی عَزَّوَجَلَّ أَنْ یَسْتَجِیبَ لِمَنْ دَعَاهُ فِیهَا وَ هِیَ الصَّلَاهًُْ الَّتِی أَمَرَنِی رَبِّی بِهَا فِی قَوْلِهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُون.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام حسن (علیه السلام) روایت است: عدّه‌ای از یهودیان به خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسیدند و داناترینشان از آن حضرت سؤالاتی کرد، از جمله سؤالاتشان این بود: «به من خبر بده که چرا خداوند این پنج نماز را در پنج نوبت شبانه روز بر امّتت واجب کرد»؟ نبیّ اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «... و امّا نماز مغرب ساعتی است که خداوند در آن توبه‌ی آدم (علیه السلام) را پذیرفت و فاصله‌ی میان خوردن میوه‌ی درخت تا زمانی که خداوند توبه‌ی او را پذیرفت، به اندازه‌ی سیصدسال از روزهای دنیا بود و یک روز آخرت برابر با هزار سال است و همان فاصله از نماز عصر تا عشاء است. پس حضرت آدم (علیه السلام) سه رکعت نماز خواند، یک رکعت برای اشتباه خود، یک رکعت برای اشتباه حوا (سلام الله علیها) و یک رکعت برای توبه خود. پس خداوند عزّوجلّ این سه رکعت را بر امّت من واجب فرمود و این ساعت، ساعتی است که در آن دعا مستجاب می‌شود، پروردگار من نیز به من وعده داد که هرکسی در این ساعت حاجتی را از او بخواهد، دعایش را مستجاب گرداند و این نمازی است که خداوند عزّوجلّ مرا به آن امر فرمود: فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُون.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ أَبَابَکْرٍ عَنِ الْحِینِ وَ کَانَ نَذَرَ أَلَّا یُکَلِّمَ زَوْجَتَهُ حِیناً فَقَالَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ لِقَوْلِهِ تَعَالَی وَ مَتاعٌ إِلی حِینٍ فَسَأَلَ عُمَرَ فَقَالَ أَرْبَعِینَ سَنَهًًْ لِقَوْلِهِ تَعَالَی هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ فَسَأَلَ عُثْمَانَ فَقَالَ سَنَهًًْ لِقَوْلِهِ تَعَالَی تُؤْتِی أُکُلَها کُلَّ حِینٍ فَسَأَلَ عَلِیّاً (علیه السلام) فَقَالَ إِنْ نَذَرْتَ غُدْوَهًًْ فَتَکَلَّمْ عَشِیَّهًًْ وَ إِنْ نَذَرْتَ عَشِیَّهًًْ فَتَکَلَّمْ بُکْرَهًًْ لِقَوْلِهِ تَعَالَی فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ فَفَرِحَ الرَّجُلُ وَ قَالَ اللهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسَالَاتَهُ.
امام علی (علیه السلام)- روایت شده که مردی از ابوبکر در مورد «حین» سؤال کرد، زیرا نذر کرده بود که به اندازه «حین» با همسرش صحبت نکند. ابوبکر گفت: «تا روز قیامت، زیرا خداوند متعال فرموده است: و قرارگاه و جای برخورداری شما تا روز قیامت در زمین باشد. (بقره/۳۶) پس از عمر سؤال کرد، او گفت: «تا چهل سال زیرا خداوند فرموده است: هرآینه بر انسان مدتی از زمان گذشت و او چیزی در خور ذکر نبود؟ (انسان/۱)». و از عثمان سؤال کرد، گفت: «یک سال؛ زیرا خداوند فرموده است: به فرمان خدا هر زمان میوه خود را می‌دهد. (ابرهیم/۲۵)». پس از علی (علیه السلام) سؤال کرد، فرمود: «اگر صبح نذر کرده‌ای، شب با او صحبت کن، و اگر شب نذر کرده‌ای، صبح‌گاه با او صحبت کن، زیرا خداوند می‌فرماید: فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ». آن مرد خوشحال شد و گفت: «خدا داناتر است که رسالت خود را در کجا قرار دهد (انعام/۱۲۴)».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قوله فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یَقُولُ سَبَّحُوا بِالْغَدَاهًِْ وَ بِالْعَشِیِّ وَ نِصْفِ النَّهَارِ.
علیّ‌ّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَسُبْحَانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ؛ وَ لَهُ الحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ؛ یعنی صبح و شام و نیم‌روز (ظهر) تسبیح بگویید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن سهلٍ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ أَلَا أُخْبِرُکُمْ لِمَ سَمَّی اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلَهُ (علیه السلام) الَّذِی وَفَّی لِأَنَّهُ کَانَ یَقُولُ کُلَّمَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ حَتَّی یُتِمَّ الْآیَهًَْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سهل نقل می‌کند: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آیا به شما خبر بدهم که چرا خداوند ابراهیم (علیه السلام) را دوست با وفای خود [که دوستی را به کمال رسانده] نامید؟ زیرا او پیوسته هر صبح و شام می‌گفت: فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ». و تا انتهای آیه را تلاوت فرمود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُکَالَ لَهُ بِالْقَفِیزِ الْأَوْفَی فَلْیَقُلْ فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ إِلَی قَوْلِهِ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی که می‌خواهد با پیمانه‌ی پر و لبریز برای او کالایی را بکشند [و به او بدهند] باید این آیه را بخواند: فَسُبْحانَ اللهِ حینَ تُمْسُونَ ... کَذالِکَ تُخْرَجُونَ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَنْ قَالَ حِینَ یُمْسِی ثَلَاثَ مَرَّاتٍ سُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ لَمْ یَفُتْهُ خَیْرٌ یَکُونُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ وَ صُرِفَ عَنْهُ جَمِیعُ شَرِّهَا وَ مَنْ قَالَ مِثْلَ ذَلِکَ حِینَ یُصْبِحُ لَمْ یَفُتْهُ خَیْرٌ یَکُونُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ صُرِفَ عَنْهُ جَمِیعُ شَرِّه.
امام علی (علیه السلام)- کسی که به‌هنگام شب سه بار فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ* وَ لَهُ الحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ را بخواند، هیچ خیری که در آن شب می‌باشد از او دریغ نمی‌شود و همه‌ی بدی‌های آن شب از او دور می‌گردد و کسی که همان آیات را در روز بخواند، تمام خیرهای آن روز به او می‌رسد و از تمام بدی‌های آن به دور خواهد ماند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ حِینَ یُصْبِحُ فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ الْآیَاتِ الثَّلَاثِ إِلَی تُخْرَجُونَ أَدْرَکَ مَا فَاتَهُ فِی یَوْمِهِ وَ إِنْ قَالَهَا حِینَ یُمْسِی أَدْرَکَ مَا فَاتَهُ فِی لَیْلَتِه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی که وقت صبح «فَسُبْحانَ اللهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیّاً وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الحَیَّ مِنَ الْمیِّتِ وَ یُخْرِجُ المَیِّتَ مِنَ الحَیِّ وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذالِکَ تُخْرَجُونَ را بخواند هرآنچه در آن روز از دست داده، به دست می‌آورد و اگر این سه آیه را در هنگام شب بخواند، هرآنچه آن شب از دست داده، به دست می‌آورد.