آیه ۱ - سوره مدثر

آیه يا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ [1]

اى جامه‌ی خواب به خود پيچيده [و در بستر آرميده]!

۱
(مدثر/ ۱)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ قَالَ: تَدَثَّرَ الرَّسُولُ فَالْمُدَّثِّرُ یَعْنِی الْمُتَدَثِّرَ بِثَوْبِهِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا المُدَّثِّرُ منظور، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است، فَالمُدَّثِّرُ کسی است که جامه را به خود پیچیده باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۴
بحارالأنوار، ج۱۶، ص۹۶/ القمی، ج۲، ص۳۹۳/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»
۲
(مدثر/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌یَزِید عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ: یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ قُمْ فَأَنْذِرْ یَعْنِی بِذَلِکَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ قِیَامَهُ فِی الرَّجْعَهًِْ یُنْذِرُ فِیهَا وَ قَوْلِهِ: إِنَّها لَإِحْدَی الْکُبَرِ نَذِیراً یَعْنِی مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) نَذِیراً لِلْبَشَرِ فِی الرَّجْعَهًِْ وَ فِی قَوْلِهِ: إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ کَافَّهًًْ لِلنَّاسِ فِی الرَّجْعَهًِْ.

امام باقر (علیه السلام)- جابربن‌یزید از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند، که درباره‌ی این آیه: یَا أَیُّهَا الْمدَّثِّرُ، قُمْ فَأَنذِرْ، فرمود: «مقصود از مدثّر، محمّد (صلی الله علیه و آله) و آمدن آن حضرت در زمان رجعت است که مردم را از نافرمانی خدا برحذر می‌دارد. و در آیه‌ی دیگر که خدا می‌فرماید: إِنَّها لَإِحْدَی الْکُبَرِ نَذِیراً لِلْبَشَرِ؛ نیز مقصود پیامبر (صلی الله علیه و آله) است که در رجعت به دنیا بازگشته و بشر را از معصیت خدا برحذر می‌دارد. و هم در آیه‌ی دیگری که می‌فرماید: و ما تو را جز برای همه مردم نفرستادیم. (سبأ/۲۸) مقصود آن حضرت است که خدا او را در رجعت، برای هدایت و تأمین حوائج تمام مردم جهان برانگیخته می‌گرداند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۴
بحارالأنوار، ج۵۳، ص۴۲/ البرهان؛ «بتفاوت»
۳
(مدثر/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْکَلْبِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِی کَمْ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) اسْمٌ فِی الْقُرْآنِ. قَالَ: قُلْتُ اسْمَانِ أَوْ ثَلَاثٌ. فَقَالَ: یَا کَلْبِیُّ لَهُ عَشَرَهًُْ أَسْمَاءٍ وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ وَ أَنَّهُ لَمَّا قامَ عَبْدُ اللهِ یَدْعُوهُ کادُوا یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَداً وَ طه ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقی وَ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ وَ ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ وَ یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ وَ یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ وَ قَدْ أَنْزَلَ اللهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً رَسُولًا.

امام صادق (علیه السلام)- کلبی گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «محمّد (صلی الله علیه و آله) در قرآن چند اسم دارد»؟ عرض کردم: «دو اسم یا سه اسم». فرمود: «ای کلبی! او ده اسم دارد؛ [که در این آیه‌ها آمده است]: وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ. (آل‌عمران/۱۴۴) و [آیه]: مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ. (صف/۶) [و آیه]: وَ أَنَّهُ لَمَّا قامَ عَبْدُ اللهِ یَدْعُوهُ کادُوا یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَداً. (جن/۱۹) و طه، ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقی. (طه/۱-۲) و یس وَ الْقُرْآنِ الحَکِیمِ إِنَّکَ لَمِنَ المُرْسَلِینَ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ. (یس/۴-۱) و ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ. (قلم/۲-۱) و یا أَیُّهَا المُزَّمِّلُ؛ (مزمّل/۱) و یا أَیُّهَا الْمدَّثِّرُ و قَدْ أَنْزَلَ اللهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً رَسُولًا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۶
بحارالأنوار، ج۱۶، ص۱۰۱/ بصایرالدرجات، ص۵۱۲
۴
(مدثر/ ۱)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ: یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ یَعْنِی مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) ادَّثَّرَ بِثِیَابِهِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا الْمدَّثِّرُ یعنی محمّد (صلی الله علیه و آله) جامه را به دور خود پیچید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۶
بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۰۲/ المناقب، ج۲، ص۱۴؛ «یدثر» بدل «ادثر»
۵
(مدثر/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) أَخْرَجَ قِطْعَهًَْ دِیبَاجٍ فِیهَا خَطٌّ فَقَالَ: اقْرَأْ قُلْتُ کَیْفَ أَقْرَأُ وَ لَسْتُ بِقَارِئٍ إِلَی ثَلَاثِ مَرَّاتٍ. فَقَالَ: فِی الْمَرَّهًِْ الرَّابِعَهًِْ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ إِلَی قَوْلِهِ ما لَمْ یَعْلَمْ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ (علیها السلام) وَ مَعَ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ أَتَی بِالْکُرْسِیِّ وَ وَضَعَ تَاجاً عَلَی رَأْسِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَعْطَی لِوَاءَ الْحَمْدِ بِیَدِهِ فَقَالَ اصْعَدْ عَلَیْهِ وَ احْمَدِ اللَّهَ فَلَمَّا نَزَلَ عَنِ الْکُرْسِیِّ تَوَجَّهَ إِلَی خَدِیجَهًَْ فَکَانَ کُلُّ شَیْءٍ یَسْجُدُ لَهُ وَ یَقُولُ: بِلِسَانٍ فَصِیحٍ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ فَلَمَّا دَخَلَ الدَّارَ صَارَتِ الدَّارُ مُنَوَّرَهًًْ فَقَالَتْ خَدِیجَهًُْ وَ مَا هَذَا النُّورُ قَالَ هَذَا نُورُ النُّبُوَّهًِْ قُولِی لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ طَالَ مَا قَدْ عَرَفْتُ ذَلِکَ ثُمَّ أَسْلَمَتْ فَقَالَ: یَا خَدِیجَهًُْ إِنِّی لَأَجِدُ بَرْداً فَدَثَّرَتْ عَلَیْهِ فَنَامَ فَنُودِیَ یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ الْآیَهًَْ فَقَامَ وَ جَعَلَ إِصْبَعَهُ فِی أُذُنِهِ وَ قَالَ اللهُ أَکْبَرُ اللهُ أَکْبَرُ فَکَانَ کُلُّ مَوْجُودٍ یَسْمَعُهُ یُوَافِقُهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جبرئیل قسمتی از پارچه‌ی ابریشمی‌ای که در آن نوشته‌ای بود بیرون آورد و گفت: «بخوان». گفتم: «چگونه بخوانم درحالی‌که من توان خواندن ندارم»؟ تا سه مرتبه [این سخنان بین پیامبر (صلی الله علیه و آله) و جبرئیل تکرار شد] و در مرتبه‌ی چهارم جبرئیل گفت: بخوان به نام پروردگارت که [جهان را] آفرید، همان کس که انسان را از خون بسته‌ای خلق کرد! بخوان که پروردگارت [از همه] بزرگوارتر است، همان کسی که به‌وسیله‌ی قلم تعلیم نمود، و به انسان آنچه را نمی‌دانست یاد داد!. (علق/۵-۱) سپس خدای تعالی هریک از جبرئیل و میکائیل را با هفتادهزار فرشته فرستاد و کرسی (تخت) را آورد و تاجی را بر سر محمّد (صلی الله علیه و آله) قرارداد و پرچم حمد را به دست او داد و فرمود: «بالای آن برو و خدا را ستایش کن». وقتی از تخت پایین آمد، به‌سوی خدیجه (سلام الله علیها) آمد و همه چیز بر او سجده می‌کرد و با زبان فصیح می‌گفت: «سلام بر تو ای پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)»! هنگامی‌که وارد خانه شد، خانه نورانی شد. خدیجه گفت: «این نور چیست»؟ فرمود: «این نور نبوّت است. بگو: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ». خدیجه (سلام الله علیها) گفت: «مدّت طولانی است آن را شناخته‌ام». سپس ایمان آورد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای خدیجه! من احساس سرما می‌کنم»؛ پس خدیجه (سلام الله علیها) روی او را پوشاند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) خوابید. سپس ندا داده شد: یا أَیُّهَا المُدَّثِّرُ برخاست و انگشتش را در گوشش قرار داد و گفت: اللهُ أَکْبَرُ اللهُ أَکْبَرُ و هر موجودی آن را می‌شنید، با او همراهی می‌کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۶
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۹۶/ العددالقویهًْ، ص۳۳۷/ المناقب، ج۱، ص۴۶
۶
(مدثر/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ جَابِرٌ (رحمة الله علیه) أُحَدِّثُکُمْ مَا حَدَّثَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ جَاوَرْتُ بِحِرَاءَ شَهْراً فَلَمَّا قَضَیْتُ جَوَارِی نَزَلْتُ فَاسْتَبْطَنْتُ الْوَادِیَ فَنُودِیتُ فَنَظَرْتُ أَمَامِی وَ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی فَلَمْ أَرَ أَحَداً ثُمَّ نُودِیتُ فَرَفَعْتُ رَأْسِی فَإِذَا هُوَ عَلَی الْعَرْشِ فِی الْهَوَاءِ یَعْنِی جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) فَقُلْتُ دَثِّرُونِی دَثِّرُونِی فَصَبُّوا عَلَیَّ مَاءً فَأَنْزَلَ اللَّهُ عزّوجلّ: یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابر گفت: حدیث کنم برای شما آنچه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ما را حدیث نمود. فرمود: «یک ماه مجاور کوه حرا شدم پس از آن از کوه پائین آمده و وارد صحرا شدم پس سرم را بلند نموده و ناگاه او را (جبرئیل) را در هوا بر تختی دیدم. گفتم: «مرا بپوشانید مرا بپوشانید». پس روی من آب ریختند. خداوند عزّوجلّ این آیه نازل فرمود: یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۶
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۶۶
۷
(مدثر/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَرْسَلَهُ اللَّهُ تَعَالَی بَعْدَ أَرْبَعِینَ سَنَهًًْ مِنْ عُمُرِهِ حِینَ تَکَامَلَ بِهَا وَ اشْتَدَّ قُوَاهُ لِیَکُونَ مُتَهَیِّئاً وَ مُتَأَهِّباً لِمَا أَنْذَرَ بِهِ وَ لِبِعْثَتِهِ دَرَجَاتٌ أُولَاهَا الرُّؤْیَا الصَّادِقَهًُْ وَ الثَّانِیَهًُْ مَا رَوَاهُ الشَّعْبِیُّ وَ دَاوُدُبْنُ‌عَامِرٍ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی قَرَنَ جَبْرَئِیلَ بِنُبُوَّهًِْ رَسُولِهِ ثَلَاثَ سِنِینَ یَسْمَعُ حِسَّهُ وَ لَا یَرَی شَخْصَهُ وَ یُعَلِّمُهُ الشَّیْءَ بَعْدَ الشَّیْءِ وَ لَا یَنْزِلُ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ فَکَانَ فِی هَذِهِ الْمُدَّهًِْ مُبَشِّراً غَیْرَ مَبْعُوثٍ إِلَی الْأُمَّهًِْ وَ الثَّالِثَهًُْ حَدِیثُ خَدِیجَهًَْ (سلام الله علیها) وَ وَرَقَهًَْ‌بْنِ‌نَوْفَلٍ الرَّابِعَهًُْ أَمْرُهُ بِتَحْدِیثِ النِّعَمِ فَأُذِنَ لَهُ فِی ذِکْرِهِ دُونَ إِنْذَارِهِ قَوْلُهُ: وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ أَیْ بِمَا جَاءَکَ مِنَ النُّبُوَّهًِْ وَ الْخَامِسَهًُْ حِینَ نَزَلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ بِالْأَمْرِ وَ النَّهْیِ فَصَارَ بِهِ مَبْعُوثاً وَ لَمْ یُؤْمَرْ بِالْجَهْرِ وَ نَزَلَ یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ فَأَسْلَمَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ خَدِیجَهًُْ (سلام الله علیها) ثُمَّ زَیْدٌ ثُمَّ جَعْفَرٌ وَ السَّادِسَهًُْ أُمِرَ بِأَنْ یَعُمَّ بِالْإِنْذَارِ بَعْدَ خُصُوصِهِ وَ یَجْهَرَ بِذَلِکَ وَ نَزَلَ فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَر.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خدای تعالی پیامبر (صلی الله علیه و آله) را بعد از گذشت چهل سال از عمرش هنگامی‎که چهل سال کامل‎ شد و نیروهای [بدنی او] استوار شد به رسالت مبعوث ‎کرد تا نسبت به آنچه انذار می‎کند آمادگی و توانایی داشته ‎باشد. و بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله) درجاتی دارد که اوّل آن رؤیای صادقانه است و دوّمی چیزی است که شعبی و داودبن‎عامر روایت‎ کرده‎اند که خدای تعالی جبرئیل را سه سال قبل از نبوّت با رسولش همراه ساخت که صدایش را می‎شنید و خودش را نمی‎دید و مطلبی را بعد از دیگری به او می‎آموخت ولی بر او قرآن نازل نمی‎کرد و در این مدّت به‌سوی امّت مبعوث نشده بود و [تنها] بشارت‌دهنده‎ بود و [درجه‌ی] سوّم حدیث خدیجه و ورقةبن‎نوفل است و چهارم: خداوند به او دستور داد [بدون آنکه انذار کند] نعمت‌ها را بازگو کند و بیان آن نعمت‌ها را – نه انذار با آن‌ها را – با این سخنش به او اجازه داد: و نعمت‌های پروردگارت را بازگو کن! یعنی نبوّتی که به سراغ تو آمده است [بازگو کن]. و [درجه‌ی] پنجم زمانی است که قرآن با امر و نهی‌کردن بر او نازل شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) بدین‌وسیله مبعوث شد ولی مأمور به آشکارنمودن نشد و [در این زمان بود که] نازل شد: یا أَیُّهَا المُدَّثِّرُ. در نتیجه علی (علیه السلام) و خدیجه (سلام الله علیها)، سپس زید، سپس جعفر (رحمة الله علیه) ایمان آوردند. و [درجه‌ی] ششم: مأمور شد که انذار را بعد از اینکه خصوصی بود فراگیر سازد و آن را آشکار نماید و [دراین‌هنگام] نازل شد: آنچه را مأموریت داری، آشکارا بیان کن! (حجر/۹۴)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۶
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۹۳
۸
(مدثر/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- نَزَلَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْجَبَلِ فَرَأَی عَیْنَ مَاءٍ بَارِدٍ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَلْیَنَ مِنَ الزُّبْدِ فَقَعَدَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) عِنْدَ الْعَیْنِ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فِی ذَلِکَ الْمَوْضِعِ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ وَ دَرْدَائِیلُ (علیهم السلام) فَقَالَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام): السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَحْمَدُ (صلی الله علیه و آله) السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا حَامِدُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَحْمُودُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا طه السَّلَامُ عَلَیْکَ یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَیُّهَا الْمَلِیح.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) پیامبر (صلی الله علیه و آله) از کوه پایین آمد و چشمه‌ی آبی خنک دید که از عسل شیرین‌تر و از کره نرم‌تر [و لطیف‌تر] بود. پیامبر (صلی الله علیه و آله) نزد چشمه نشست و جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و دردائیل به آن مکان فرود آمدند و جبرئیل گفت: «سلام بر تو ای محمّد (صلی الله علیه و آله) (کسی که ویژگی‌های پسندیده‌اش بسیار زیاد است)! سلام بر تو ای احمد (کسی که در ستوده‌بودن از دیگران برتر است)! سلام بر تو ای حامد (ستایش‌کننده)! سلام بر تو ای محمود (ستوده)! سلام بر تو ای طه! سلام بر تو یا أَیُّهَا الْمدَّثِّرُ! سلام بر تو ای ملیح (با نمک)»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۵۸
بحارالأنوار، ج۱۵، ص۳۵۰
بیشتر