آیه ۴۲ - سوره نجم

آیه وَ أَنَّ إِلى رَبِّكَ الْمُنْتَهى [42]

و [آيا از كتب پيشين انبياء به او نرسيده است] اينكه همه‌ی امور به پروردگارت منتهى مى‌گردد؟!

۱
(نجم/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ أَنَّ إِلی رَبِّکَ الْمُنْتَهی فَإِذَا انْتَهَی الْکَلَامُ إِلَی اللَّهِ فَأَمْسِکُوا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: و أَنَّ إِلی رَبِّکَ المُنتَهَی یعنی هرگاه کلام به خداوند ختم شد، دیگر چیزی نگویید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۱۸
الکافی، ج۱، ص۹۲/ بحارالأنوار، ج۳، ص۲۶۴/ التوحید، ص۴۵۶/ روضهًْ الواعظین، ج۱، ص۳۷/ المحاسن، ج۱، ص۲۳۷/ مشکاهًْ الأنوار، ص۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۶، ص۱۹۳/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(نجم/ ۴۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) إِنَّ النَّاسَ قَبْلَنَا قَدْ أَکْثَرُوا فِی الصِّفَهًِْ فَمَا تَقُولُ قَالَ مَکْرُوهٌ أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ یَقُولُ وَ أَنَّ إِلی رَبِّکَ الْمُنْتَهی تَکَلَّمُوا فِیمَا دُونَ ذَلِکَ.

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «مردم پیش از ما در باب صفت خدا بسیار سخن گفته‌اند بنابراین تو چه می‌فرمایی»؟ فرمود: «مکروه و ناخوش است آیا نمی‌شنوی که خدای عزّوجلّ می‌فرماید: وَ أَنَّ إِلی رَبِّکَ المُنْتَهی به آن معنی که گذشت و فرمود که در غیر آن سخن بگویید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۱۸
وسایل الشیعهًْ، ج۱۶، ص۱۹۹/ التوحید، ص۴۵۷/ نورالثقلین
۳
(نجم/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- إِذَا انْتَهَی الْکَلَامُ إِلَی اللَّهِ فَأَمْسِکُوا وَ تَکَلَّمُوا فِیمَا دُونَ الْعَرْشِ وَ لَا تَکَلَّمُوا فِیمَا فَوْقَ الْعَرْشِ فَإِنَّ قَوْماً تَکَلَّمُوا فِیمَا فَوْقَ الْعَرْشِ فَتَاهَتْ عُقُولُهُمْ حَتَّی کَانَ الرَّجُلُ یُنَادَی مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ فَیُجِیبُ مَنْ خَلْفَهُ وَ یُنَادَی مِنْ خَلْفِهِ فَیُجِیبُ مَنْ بَیْنَ یَدَیْهِ.

امام صادق (علیه السلام)- وقتی صحبت به خدا رسید، دست بردارید و درباره‌ی چیزی غیر از عرش صحبت کنید. کسانی که درباره‌ی آنچه در بالای عرش قرار دارد، سخن بگویند، عقل‌هایشان سرگردان می‌شود، تا آنجا که از روبرو مورد خطاب قرار می‌گیرند امّا از پشت‌سر جواب می‌دهند و از پشت‌سر مورد خطاب قرار می‌گیرند، امّا از روبرو جواب می‌دهند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۱۸
بحارالأنوار، ج۳، ص۲۵۹/ القمی، ج۲، ص۳۳۸/ نورالثقلین/ البرهان
۴
(نجم/ ۴۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَمَّا الرَّدُّ عَلَی الْمُشَبِّهَهًِْ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنَّ إِلی رَبِّکَ الْمُنْتَهی فَإِذَا انْتَهَی إِلَی اللَّهِ فَأَمْسِکُوا وَ تَکَلَّمُوا فِیمَا دُونَ ذَلِکَ مِنَ الْعَرْشِ فَمَا دُونَهُ وَ ارْجِعُوا إِلَی الْکَلَامِ فِی مُخَاطَبَهًِْ‌النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْمُرَادُ غَیْرُهُ فَمِنْ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّوَ لا تَجْعَلْ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقی فِی جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً.

امام علی (علیه السلام)- و امّا ردّ بر مشبّهه، خدای عزّوجلّ فرمود: وَ أَنَّ إِلَی رَبِّکَ الْمُنْتَهَی؛ یعنی وقتی سخن به خدا رسید، باز ایستید و در پایین‌تر از او سخن بگویید، یعنی مانند عرش و پایین‌تر از آن. و در مورد کلامی که مخاطب آن پیامبر (صلی الله علیه و آله) است؛ مراد غیر اوست. خدای عزّوجلّ فرمود: و با خدای یگانه معبودی دیگر قرار مده، و گرنه حسرت‌زده و مطرود در جهنم افکنده خواهی شد. (اسراء/۳۹)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۱۸
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۸۹/ القمی، ج۱، ص۲۵؛ «فإذا انتهی ... الی آخر» محذوف
۵
(نجم/ ۴۲)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَ مَلِکاً عَظِیمَ الشَّأْنِ کَانَ فِی مَجْلِسٍ لَهُ فَتَنَاوَلَ الرَّبَّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَفُقِدَ فَمَا یُدْرَی أَیْنَ هُوَ.

امام صادق (علیه السلام)- پادشاه والا مقامی در انجمنش نسبت به پروردگار تبارک‌وتعالی ناروا سخن گفت پس از آن گم گشت و معلوم نشد کجا رفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۱۸
الکافی، ج۱، ص۹۳/ بحرالعرفان، ج۱۵، ص۲۱۱/ نورالثقلین
۶
(نجم/ ۴۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی عُبَیْدَهًَْ الْحَذَّاءِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) یَا زِیَادُ إِیَّاکَ وَ الْخُصُومَاتِ فَإِنَّهَا تُورِثُ الشَّکَ وَ تَحْبِطُ الْعَمَلَ وَ تُرْدِی صَاحِبَهَا وَ عَسَی أَنْ یَتَکَلَّمَ الرَّجُلُ بِالشَّیْءِ لَا یُغْفَرُ لَهُ یَا زِیَادُ إِنَّهُ کَانَ فِیمَا مَضَی قَوْمٌ تَرَکُوا عِلْمَ مَا وُکِّلُوا بِهِ وَ طَلَبُوا عِلْمَ مَا کُفُوهُ حَتَّی انْتَهَی بِهِمُ الْکَلَامُ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَتَحَیَّرُوا فَإِنْ کَانَ الرَّجُلُ لَیُدْعَی مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ فَیُجِیبُ مِنْ خَلْفِهِ أَوْ یُدْعَی مِنْ خَلْفِهِ فَیُجِیبُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْه.

امام باقر (علیه السلام)- ای زیاد! مبادا وارد خصومت شوی که به دنبالش شک آورد و عمل را بی‌اجر کند و صاحبش را هلاک سازد. چه بسا شخصی سخنی گوید که باعث می‌شود آمرزیده نشود، ای زیاد! در دوران گذشته مردمی بودند که علم وظایف خود را ترک کردند و دنبال دانستن چیزی رفتند که از آن معاف بودند تا اینکه سخن را به بحث در خدا کشاندند و سرگردان ماندند تا آنجا که از روبرو مورد خطاب قرار می‌گیرند امّا از پشت‌سر جواب می‌دهند و از پشت‌سر مورد خطاب قرار می‌گیرند، امّا از روبرو جواب می‌دهند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۲۰
الأمالی للصدوق، ص۴۱۷/ نورالثقلین
بیشتر