آیه ۴۱ - سوره فاطر

آیه إِنَّ اللهَ يُمْسِكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَكَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ كانَ حَليماً غَفُوراً [41]

خداوند آسمان‌ها و زمين را نگاه مى‌دارد تا [از نظام خود] منحرف نشوند؛ و هرگاه منحرف گردند، كسى جز او نمى‌تواند آن‌ها را نگاه دارد؛ او داراى حلم و آمرزنده است.

۱
(فاطر/ ۴۱)

أمیرالمومنین ( عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: سَأَلَ الْجَاثَلِیقُ امیرالمؤمنین (فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَحْمِلُ الْعَرْشَ أَمِ الْعَرْشُ یَحْمِلُهُ فَقَالَ امیرالمؤمنین (اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ حَامِلُ الْعَرْشِ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا فِیهِمَا وَ مَا بَیْنَهُمَا وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ اللهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُورا.

امام علی ( احمدبن‌محمد برقی نقل گوید: جاثلیق از امیر مؤمنان (سؤال نمود: «مرا خبر دهید از اینکه حق تعالی حامل عرش است و یا اینکه عرش او را حامل است». امیر مؤمنان (فرمود: «حق تعالی حامل عرش و آسمان‌ها و زمین و هر چه در آن‌ها و میان آن‌ها است به دلیل کلام حق تعالی: إِنَّ اللهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُورا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۰
الکافی، ج۱، ص۱۲۹/ بحار الأنوار، ج۳۰، ص۶۹/ إرشادالقلوب، ج۲، ص۳۰۸/ نورالثقلین؛ «سأل جاثلیق ... قول الله» محذوف
۲
(فاطر/ ۴۱)

الصّادق ( عن هشام‌بن‌الحکم عن ابی‌عبدالله (انه قال لبعض الزنادقهًْ: یَا أَخَا أَهْلِ مِصْرَ إِنَّ الَّذِی تَذْهَبُونَ إِلَیْهِ وَ تَظُنُّونَ أَنَّهُ الدَّهْرُ إِنْ کَانَ الدَّهْرُ یَذْهَبُ بِهِمْ لِمَ لَا یَرُدُّهُمْ وَ إِنْ کَانَ یَرُدُّهُمْ لِمَ لَا یَذْهَبُ بِهِمُ الْقَوْمُ مُضْطَرُّونَ یَا أَخَا أَهْلِ مِصْرَ لِمَ السَّمَاءُ مَرْفُوعَهًٌْ وَ الْأَرْضُ مَوْضُوعَهًْ، لِمَ لَا تَنْحَدِرُ الْأَرْضُ فَوْقَ طِبَاقِهَا وَ لَا یَتَمَاسَکَانِ وَ لَا یَتَمَاسَکُ مَنْ عَلَیْهَا قَالَ الزِّنْدِیقُ أَمْسَکَهُمَا اللَّهُ رَبُّهُمَا وَ سَیِّدُهُمَا قَالَ فَآمَنَ الزِّنْدِیقُ عَلَی یَدَیْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (.

امام صادق ( هشام‌بن‌حکم گوید: امام صادق (به یکی از زندیقان فرمود: «ای برادر مصری! آنچه شما گروه دهریان به سوی آن می‌روید و مذهب خود می‌سازید و به وهم و خیال گمان می‌کنند که آنکه این افعال از او سر می‌زند دهر و روزگار است، باطل است؛ زیرا که اگر دهر چنان می‌باشد که ایشان را می‌برد چرا ایشان را برنمی‌گرداند و اگر چنان باشد که ایشان را برمی‌گرداند چرا ایشان را نمی‌برد؟ این گروه ناچارند و هیچ اختیار ندارند. ای برادر مصری! آسمان بلند شده و زمین پست شده؛ چرا آسمان بر زمین نمی‌افتد چرا زمین در بالای طاقت خود سرازیر نمی‌شود؛ پس هیچ یک نتوانند که خود را نگاه دارند و هر که بر روی آن‌ها است یکدیگر را نگاه ندارند»؟ زندیق گفت: «خدا که پروردگار و سیّد این‌ها می‌باشد این‌ها را نگاه داشته است» و زندیق به‌وسیله‌ی حضرت صادق (ایمان آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۰
الکافی، ج۱، ص۷۳/ نورالثقلین

ولایت

۱
(فاطر/ ۴۱)

الصّادق ( عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ قُلْتُ لَه: أَ تَبْقَی الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ فَقَالَ لَوْ بَقِیَتِ الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ سَاعَهًًْ لَسَاخَت.

امام صادق ( ابو حمزه ثمالی گوید: «به امام صادق (عرض کردم: «آیا ممکن است زمین بدون امام بماند»؟ فرمود: «اگر زمین بدون امام بماند حتماً! فرو خواهد رفت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۲
الغیبهًْ، ص۲۲۰/ نورالثقلین
۲
(فاطر/ ۴۱)

الباقر ( عَنْ عَمْرِوبْنِ‌ثَابِتٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَال: سَمِعتُهُ یَقُولُ لَوْ بَقِیَتِ الْأَرْضُ یَوْماً بِلَا إِمَامٍ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا وَ لَعَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِأَشَدِّ عَذَابِهِ إِنَ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی جَعَلَنَا حُجَّهًًْ فِی أَرْضِهِ وَ أَمَاناً فِی الْأَرْضِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ لَنْ یَزَالُوا فِی أَمَانٍ مِنْ أَنْ تَسِیخَ بِهِمُ الْأَرْضُ مَا دُمْنَا بَیْنَ أَظْهُرِهِمْ وَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یُهْلِکَهُمْ وَ لَا یُمْهِلَهُمْ وَ لَا یُنْظِرَهُمْ ذَهَبَ بِنَا مِنْ بَیْنِهِمْ وَ رَفَعَنَا اللَّهُ ثُمَّ یَفْعَلُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ أَحَبَّ.

امام باقر ( عمروبن‌ثابت از پدر خود نقل می‌کند: امام باقر (فرمود: «اگر زمین یک روز خالی از امامی از خانواده ما باشد اهلش را فرو می‌برد و خداوند مردم را به بدترین عذاب شکنجه می‌کند خداوند ما را حجّت در روی زمین قرار داده و امان برای اهل زمین هستیم تا وقتی ما در میان آن‌ها باشیم از فرو بردن، در امان هستند. اگر خدا تصمیم بگیرد که مردم را هلاک کند و مهلت به ایشان ندهد ما را از میان آن‌ها برمی‌دارد و بلند می‌کند آنگاه آنچه بخواهد و دوست داشته باشد، انجام می‌دهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۲
بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۷/ نورالثقلین/ کمال الدّین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۰۴
۳
(فاطر/ ۴۱)

الرّسول ( عَنْ سَلْمَانَ (عَنِ النَّبِیِّ (فِی کَلَامٍ ذَکَرَهُ فِی عَلِیٍّ (فَذَکَرَ سَلْمَانُ لِعَلِیٍّ (فَقَالَ وَ اللَّهِ یَا سَلْمَانُ لَقَدْ حَدَّثَنِی بِمَا أَخْبَرَکَ بِهِ ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ (وَ اللَّهِ لَقَدْ سَمِعْتُ صَوْتاً مِنْ عِنْدِ الرَّحْمَنِ لَمْ یُسْمَعْ یَا عَلِیُّ (مِثْلُهُ قَطُّ مِمَّا یَذْکُرُونَ مِنْ فَضْلِکَ حَتَّی لَقَدْ رَأَیْتُ السَّمَاوَاتِ تَمُورُ بِأَهْلِهَا حَتَّی إِنَّ الْمَلَائِکَهًَْ لَیَتَطَلَّبُونَ إِلَیَّ مِنْ مَخَافَهًِْ مَا تَجْرِی بِهِ السَّمَاوَاتُ مِنَ الْمَوْرِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ إِنَّ اللهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً فَمَا زَالَتْ إِلَّا یَوْمَئِذٍ تَعْظِیماً لِأَمْرِکَ حَتَّی سَمِعَتِ الْمَلَائِکَهًُْ صَوْتاً مِنْ عِنْدِ الرَّحْمَنِ اسْکُنُوا عِبَادِی إِنَّ عَبْداً مِنْ عَبِیدِی أَلْقَیْتُ عَلَیْهِ مَحَبَّتِی وَ أَکْرَمْتُهُ بِطَاعَتِی وَ اصْطَفَیْتُهُ بِکَرَامَتِی.

پیامبر ( سلمان (برای علی (سخنانی را که پیامبر (درباره‌ی فضیلت حضرت گفته بود نقل کرد. علی (فرمود: ای سلمان! به خدا سوگند مرا هم از این سخنانی که می‌گویی باخبر کرد و فرمود: «سوگند به خداوند! صدایی را از جانب خداوند رحمان شنیدم که با تمام آنچه که درباره‌ی فضیلت تو شنیده میشود فرق داشت و شباهتی با آن‌ها نداشت تا جایی که آسمان‌ها را با اهلش در اضطراب و لرزش دیدم و ملائکه از ترس لرزشی که آسمان‌ها در آن قرار داشت به من پناه آوردند. و این همان سخن خداوند است که فرمود: با این آیه: إِنَّ اللهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلیماً غَفُوراً. پس آسمان‌ها نمی‌خواست بیفتد مگر آن هنگام به خاطر تعظیم تو. تا اینکه ملائکه این صدا را از خداوند شنیدند: «ای بندگانم! آرام شوید؛ محبّتم را نثار بندهای از بندگانم کردم و با طاعتم او را گرامی داشتم و با فضیلتم او را برگزیدم»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۲
فرات الکوفی، ص۳۵۰/ بحار الأنوار، ج۴۰، ص۶۳
۴
(فاطر/ ۴۱)

الرّضا ( نَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ خُلَفَاؤُهُ فِی عِبَادِهِ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَی سِرِّهِ وَ نَحْنُ کَلِمَهًُْ التَّقْوَی وَ الْعُرْوَهًُْ الْوُثْقَی وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ وَ أَعْلَامُهُ فِی بَرِیَّتِهِ بِنَا یُمْسِکُ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ بِنَا یُنْزِلُ الْغَیْثَ وَ یَنْشُرُ الرَّحْمَهًَْ لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ مِنَّا ظَاهِرٍ أَوْ خَافٍ وَ لَوْ خَلَتْ یَوْماً بِغَیْرِ حُجَّهًٍْ لَمَاجَتْ بِأَهْلِهَا کَمَا یَمُوجُ الْبَحْرُ بِأَهْلِهِ.

امام رضا ( ابراهیم‌بن‌محمود گوید: امام رضا (فرمود: ما حجّت خدا در روی زمین و خلیفه او در میان بندگان و امین اسرار خدا و کلمه تقوی و دستاویز محکم و گواهان خدا و نشانه‌های او در میان مردم هستیم. به واسطه‌ی ما خداوند آسمان‌ها و زمین را از ریزش نگه می‌دارد. به واسطه‌ی ما باران می‌بارد و رحمت خدا پراکنده می‌گردد زمین خالی از رهبری از ما خانواده نخواهد بود چه ظاهر و آشکار باشد یا پنهان و ترسان اگر یک روز خالی از حجّت باشد اهلش را مانند دریا فرو می‌برد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۲
بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۵

فضیلت

۱
(فاطر/ ۴۱)

الصّادق ( عن ابن‌یقطین، قال: قال أبوعبدالله (: مَنْ أَصَابَتْهُ زَلْزَلَهًٌْ فَلْیَقْرَأْ یَا مَنْ یُمْسِکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا وَ لَئِنْ زَالَتَا إِنْ أَمْسَکَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کَانَ حَلِیماً غَفُوراً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (وَ أَمْسِکْ عَنَّا السُّوءَ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَ قَالَ إِنَّ مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ النَّوْمِ لَمْ یَسْقُطْ عَلَیْهِ الْبَیْتُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

امام صادق ( ابن یقطین، از امام صادق (روایت می‌کند که فرمود: «هرکسی که دچار زلزله شود باید این دعا را بخواند: «[ای کسی که آسمان‌ها و زمین را نگاهداشته‌ای تا از بین نرود و اگر از بین بروند، کسی جز او نمی‌تواند آن‌ها را حفظ کند. همانا تو صبور و بخشنده هستی، خدایا! بر محمّد وآل محمّد درود بفرست و سوء و بدی را از من بازدار؛ چرا که تو بر همه چیز توانایی]» حضرت فرمود: «هرکسی که این دعا را به هنگام خواب بخواند، خانه‌اش إن شاءَ الله بر سر او فرو نمی‌ریزد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۲
بحار الأنوار، ج۷، ص۵۰۶/ البرهان
۲
(فاطر/ ۴۱)

الصّادق ( عَنْ مُعَاوِیَهًَْ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ فَصَدَعَ ابْنٌ لِرَجُلٍ مِنْ أَهْلِ مَرْوَ وَ هُوَ عِنْدَهُ جَالِسٌ قَالَ فَشَکَا ذَلِکَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (قَالَ أَدْنِهِ مِنِّی قَالَ فَمَسَحَ عَلَی رَأْسِهِ ثُمَ قَالَ إِنَّ اللهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً.

امام صادق ( معاویهًْ‌بن‌وهب نقل می‌کند: خدمت امام صادق (بودم، و شخصی از اهالی مرو که نزد امام نشسته بود از سردرد فرزندش به نزد امام (شکایت برد، امام (فرمود: «او را به نزدیک من آر، سپس دستی بر سر او کشید و فرمود: «إِنَّ اللهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَد ٍمِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلیماً غَفُوراً».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۷۴
بحار الأنوار، ج۹۲، ص۵۱/ البرهان
بیشتر