آیه ۲۸ - سوره فاطر

آیه وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابِّ وَ الْأَنْعامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ كَذلِكَ إِنَّما يَخْشَى اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ إِنَّ اللهَ عَزيزٌ غَفُورٌ [28]

و از انسان‌ها و جنبندگان و چهار پايان انواعى با رنگ‌هاى مختلف آفريديم، آرى [آفرينش جهان با عظمت] چنين است. و تنها از ميان بندگان او، دانشمندان خدا ترسند؛ خداوند توانا و آمرزنده است.

۱
(فاطر/ ۲۸)

الصّادق ( عَنْ صَالِحِ‌بْنِ‌حَمْزَهًَْ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (إِنَّ مِنَ الْعِبَادَهًِْ شِدَّهًَْ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ اللَّهُ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ وَ قَالَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ قَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ مَنْ یَتَّقِ اللهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً قَالَ وَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (إِنَّ حُبَّ الشَّرَفِ وَ الذِّکْرِ لَایَکُونَانِ فِی قَلْبِ الْخَائِفِ الرَّاهِبِ.

امام صادق ( صالح‌بن‌حمزه گوید: امام صادق (فرمود: از جمله عبادات، خوف و ترس از خداوند متعال است که فرمود: إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ و نیز فرموده است: فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ. و فرموده: وَ مَنْ یَتَّقِ اللهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً. و حضرت فرمود: «جاه دوستی و بزرگی خواهی و نامجویی در دل شخص ترسان و خائف راه نمی‌یابد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۴
الکافی، ج۲، ص۶۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۵، ص۲۲۰/ بحار الأنوار، ج۶۷، ص۳۵۹/ البرهان
۲
(فاطر/ ۲۸)

السّجّاد ( عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ قَالَ مَا سَمِعْتُ بِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ کَانَ أَزْهَدَ مِنْ عَلِیِّ بْنِ‌الْحُسَیْنِ (إِلَّا مَا بَلَغَنِی مِنْ علی‌بن‌ابی‌طالب (قَالَ أَبُوحَمْزَهًَْ کَانَ الْإِمَامُ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (إِذَا تَکَلَّمَ فِی الزُّهْدِ وَ وَعَظَ أَبْکَی مَنْ بِحَضْرَتِهِ قَالَ أَبُوحَمْزَهًَْ وَ قَرَأْتُ صَحِیفَهًًْ فِیهَا کَلَامُ زُهْدٍ مِنْ کَلَامِ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (وَ کَتَبْتُ مَا فِیهَا ثُمَّ أَتَیْتُ عَلِیَّ‌بْنَ‌الْحُسَیْنِ (فَعَرَضْتُ مَا فِیهَا عَلَیْهِ فَعَرَفَهُ وَ صَحَّحَهُ وَ کَانَ مَا فِیهَا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ ... وَ مَا الْعِلْمُ بِاللَّهِ وَ الْعَمَلُ إِلَّا إِلْفَانِ مُؤْتَلِفَانِ فَمَنْ عَرَفَ اللَّهَ خَافَهُ وَ حَثَّهُ الْخَوْفُ عَلَی الْعَمَلِ بِطَاعَهًِْ اللَّهِ وَ إِنَّ أَرْبَابَ الْعِلْمِ وَ أَتْبَاعَهُمُ الَّذِینَ عَرَفُوا اللَّهَ فَعَمِلُوا لَهُ وَ رَغِبُوا إِلَیْهِ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ.

امام سجّاد ( ابوحمزه ثمالی گفت: نشنیدم کسی زاهدتر از علی‌بن‌الحسین (باشد، مگر آنچه از علی‌بن‌ابی‌طالب (به ما رسیده است. سپس گفت: «وقتی علی‌بن‌الحسین (در مورد زهد صبحت می‌کرد و پند می‌داد، هرکه حضور داشت به گریه می‌افتاد». ابوحمزه گفت، در یادداشتی، سخنانی از امام سجّاد (درباره زهد خواندم، آن را نوشتم و خدمت ایشان عرضه داشتم، امام آن را تصحیح نمود. در آن نامه نوشته بود: بسم اللَّه الرحمن الرحیم ... علم به خدا و عمل به دستورهایش دو دوست صمیمی هستند. پس هر که خدا را شناخت، از او می‌ترسد و همین ترس او را وادار به عمل می‌نماید. ارباب علم و دانشمندان و پیروانشان، کسانی هستند که خدا را شناخته و اعمال خود را برای او انجام می‌دهند و رغبت و میلشان به او است. و خداوند فرموده: إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۴
الکافی، ج۸، ص۱۶/ مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۲۳۳؛ «عن ابی حمزه قال ... الرحمن الرحیم» محذوف/ بحار الأنوار، ج۶۷، ص۳۴۴؛ «عن ابی حمزه قال ... الرحمن الرحیم» محذوف/ تحف العقول، ص۲۵۲/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(فاطر/ ۲۸)

الصّادق ( عَنِ الْحَارِثِ‌بْنِ‌الْمُغِیرَهًِْ النَّصْرِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماء قَالَ یَعْنِی بِالْعُلَمَاءِ مَنْ صَدَّقَ فِعْلُهُ قَوْلَهُ وَ مَنْ لَمْ یُصَدِّقْ فِعْلُهُ قَوْلَهُ فَلَیْسَ بِعَالِمٍ.

امام صادق ( حارث‌بن‌مغیره نصری، از امام صادق (روایت کرده که پیرامون آیه: إِنَّمَا یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء فرمود: «مقصود خداوند از علما، کسانی هستند که عملشان گفتارشان را تأیید کند، و کسی که عمل او گفتارش را تأیید نکند، عالم نیست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۶
الکافی، ج۱، ص۳۶/ بحار الأنوار، ج۲، ص۵۹/ مشکاهًْ الأنوار، ص۱۳۲/ منیهًْ المرید، ص۱۸۱/ نورالثقلین/ البرهان
۴
(فاطر/ ۲۸)

ابن‌عبّاس ( عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ قَال: یَعْنِی بِهِ عَلِیّاً (کَانَ عَالِماً بِاللَّهِ وَ یَخْشَی اللَّهَ وَ یُرَاقِبُهُ وَ یَعْمَلُ بِفَرَائِضِهِ وَ یُجَاهِدُ فِی سَبِیلِهِ وَ یَتَّبِعُ جَمِیعَ أَمْرِهِ بِرِضَاهُ وَ مَرْضَاهًِْ رَسُولِهِ (.

ابن‌عبّاس ( إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ؛ منظور علی (است که عالم به خدا بود و از او از او میترسید و مراقب پروردگار بود و عمل به واجبات مینمود، و در راه خدا جهاد میکرد، و پیرو تمام دستورات بود، و جویای خشنودی خدا و پیامبر بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۶
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۱۲۲/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۷۰/ البرهان
۵
(فاطر/ ۲۸)

الصّادق ( الْخَشْیَهًُْ مِیرَاثُ الْعِلْمِ وَ الْعِلْمُ شُعَاعُ الْمَعْرِفَهًِْ وَ قَلْبُ الْإِیمَانِ وَ مَنْ حُرِمَ الْخَشْیَهًَْ لَا یَکُونُ عَالِماً وَ إِنْ شَقَّ الشَّعْرَ فِی مُتَشَابِهَاتِ الْعِلْمِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ.

امام صادق ( ترس از خدا میراث دانش است، و دانش پرتو معرفت و قلب ایمان است. و آنکه از ترس از خدا محروم باشد عالم نیست، حتّی اگر بتواند در مسائل علمی موی بشکافد. خدای عزّوجلّ گفته است: إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ هر آینه از میان بندگان خدا علماء از او می‌ترسند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۶
بحار الأنوار، ج۲، ص۵۲/ عدهًْ الداعی، ص۷۸/ مصباح الشریعهًْ، ص۲۰
۶
(فاطر/ ۲۸)

الصّادق ( إِنَ مِنَ الْعِبَادَهًِْ شِدَّهًَْ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَقُولُ اللَّهُ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماء.

امام صادق ( بعضی از عبادت‌ها از شدّت خوف خداوند انجام می‌گیرد، خداوند می‌فرماید: إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۶
الکافی، ج۲، ص۶۹/ نورالثقلین
۷
(فاطر/ ۲۸)

ابن‌عبّاس ( الْعُلَمَاءُ بِاللَّهِ الَّذِینَ یَخَافُونَهُ عَزَّ وَ جَل.

ابن‌عبّاس ( دانشمندان الهی کسانی هستند که از خدا می‌ترسند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۶
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۱۵۲/ القمی، ج۲، ص۲۰۸؛ «بتفاوت لفظی»
۸
(فاطر/ ۲۸)

أمیرالمومنین ( طَلَبُ الْعِلْمِ أَفْضَلُ مِنَ الْعِبَادَهًِْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ وَ بِالْعِلْمِ اسْتَحَقُّوا عِنْدَ اللَّهِ اسْمَ الصِّدْقِ وَ سَمَّاهُمْ بِهِ صَادِقِینَ وَ فَرَضَ طَاعَتَهُمْ عَلَی جَمِیعِ الْعِبَادِ.

امام علی ( طلب علم و فضیلت از عبادت بهتر است و خداوند می‌فرماید: إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ و با علم در نزد خداوند شایسته‌ی اسم صدیق می‌باشند، خدا آن‌ها را راستگو نامیده و اطاعت آن‌ها را بر همه‌ی بندگان واجب کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۶
بحار الأنوار، ج۶۶، ص۸۰
۹
(فاطر/ ۲۸)

الرّسول ( الدُّنْیَا سَاعَهًٌْ فَاجْعَلْهَا طَاعَهًًْ وَ بَابُ ذَلِکَ کُلِّهِ مُلَازَمَهًُْ الْخَلْوَهًِْ بِمُدَاوَمَهًِْ الْفِکْرَهًِْ وَ سَبَبُ الْخَلْوَهًِْ الْقَنَاعَهًُْ وَ تَرْکُ الْفُضُولِ مِنَ الْمَعَاشِ وَ سَبَبُ الْفِکْرَهًِْ الْفَرَاغُ وَ عِمَادُ الْفَرَاغِ الزُّهْدُ وَ تَمَامُ الزُّهْدِ التَّقْوَی وَ بَابُ التَّقْوَی الْخَشْیَهًُْ وَ دَلِیلُ الْخَشْیَهًِْ التَّعْظِیمُ لِلَّهِ وَ التَّمَسُّکُ بِتَخْلِیصِ طَاعَتِهِ وَ أَوَامِرِهِ وَ الْخَوْفُ وَ الْحَذَرُ وَ الْوُقُوفُ عَنْ مَحَارِمِهِ وَ دَلِیلُهَا الْعِلْمُ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ.

پیامبر ( دنیا یک ساعت است، در خلوت نشستن و فکرکردن است، خلوت قناعت می‌آورد و زیادی معاش را ترک می‌کند، فراغ موجب می‌شود که آدمی در اندیشه فرو رود، و فراغ ستون زهد به شمار می‌رود و همه‌ی زهد هم تقوی می‌باشد. باب تقوی خشیّت است، و خشیّت موجب تعظیم خداوند می‌باشد، اخلاص در طاعت از اوامر خداوند می‌باشد، و ترس و احتیاط و توقّف از محرّمات می‌باشد، و دلیل آن هم علم می‌باشد خداوند فرموده است: إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۶
بحار الأنوار، ج۶۷، ص۶۸/ مصباح الشریعهًْ، ص۲۲
۱۰
(فاطر/ ۲۸)

أمیرالمومنین ( وَ طَلَبُ الْعِلْمِ أَفْضَلُ مِنَ الْعِبَادَهًِْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ. الَّذِینَ لا یَعْصُونَ اللهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُونَ.

امام علی ( طلب علم و فضیلت از عبادت بهتر است و خداوند می‌فرماید: إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ. کسانی‌که هر چه خدا بگوید نافرمانی نمی‌کنند و همان می‌کنند که به آن مأمور شده‌اند (تحریم/۶).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۸
بحار الأنوار، ج۹۰، ص۵۵
۱۱
(فاطر/ ۲۸)

الصّادق ( قَدْ رُوِّینَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (أَنَّ سَائِلًا سَأَلَهُ فَقَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (أَخْبِرْنِی عَنْ آلِ مُحَمَّدٍ (مَنْ هُمْ قَال هُم ثُمَّ أَخبَرَ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ کِتابِ اللهِ وَ کانُوا عَلَیْهِ شُهَداءَ وَ لَمْ یَقُلْ بِمَا جُهِلُوا ثُمَّ قَالَ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ وَ قَالَ بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ قَالَ وَ ما یَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ ثُمَّ قَالَ إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ وَ قَالَ أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدی فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ فَهَذِهِ الْحُجَّهًُْ بِأَنَّ الْأَئِمَّهًَْ (لَا یَکُونُونَ إِلَّا عُلَمَاء لِیَحْتَاجَ النَّاسُ إِلَیْهِمْ وَ لَا یَحْتَاجُونَ إِلَی أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ فِی شَیْءٍ مِنَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَام.

امام صادق ( از امام صادق (روایت است: شخصی از ایشان سؤال کرد: «ای فرزند رسول خدا (! مرا آگاه بفرما که آل محمّد (چه کسانی هستند»؟ فرمود: «خداوند خبر داده و فرموده: به حفظ کتاب خدا مأمور بودند و بر آن گواهی دادند، (مائده/۴۴). و نفرمود که به آنچه که جاهل هستند. سپس فرمود: آیا آن‌هایی که می‌دانند با آن‌هایی که نمی‌دانند برابرند؟ تنها خردمندان پند می‌پذیرند (زمر/۹) و فرمود: بلکه قرآن آیاتی است روشن، که در سینه اهل دانش جای دارد. (عنکبوت/۴۹) و فرمود: و آن‌ها را جز دانایان درنمی‌یابند (عنکبوت/۴۳) إِنَّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ و فرمود: آیا آن که به حق راه می‌نماید به متابعت سزاوارتر است یا آن که به حق راه نمی‌نماید و خود نیز نیازمند هدایت است؟ شما را چه می‌شود؟ چگونه حکم می‌کنید؟ (یونس/۳۵) پس این حجّت است به اینکه ائمّه (دانشمندانی هستند که مردم به آن‌ها احتیاج دارند و در مورد حلال و حرام نیز به احدی از مردم رجوع نمی‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۸
دعایم الإسلام، ج۱، ص۳۵
۱۲
(فاطر/ ۲۸)

الزّهراء ( قَالَتِ الصِّدِّیقَهًُْ فَاطِمَهًُْ الزَّهْرَاءُ (سَمِعْتُ أَبِی (یَقُولُ إِنَّ عُلَمَاءَ شِیعَتِنَا یُحْشَرُون ... حَتَّی یُخْلَعَ عَلَی الْوَاحِدِ مِنْهُم: أَلْفُ أَلْفِ خِلْعَهًٍْ مِنْ نُورٍ ثُمَ یُنَادِی مُنَادِی رَبِّنَا عَزَّوَجَلَّ أَیُّهَا الْکَافِلُونَ لِأَیْتَامِ آلِ مُحَمَّدِ (النَّاعِشُونَ لَهُمْ عِنْدَ انْقِطَاعِهِمْ عَنْ آبَائِهِمُ الَّذِینَ هُمْ أَئِمَّتُهُم.

حضرت زهرا ( حضرت فاطمه (فرمود: از پدرم شنیدم که می‌فرمود: دانشمندان پیرو ما زنده می‌شوند، ... حتی بر یکی از این علما، هزار هزار حلّه از نور پوشانده می‌شود، پس منادی خدا صدا می‌زند: ای کسانی که متکفّل ایتام آل محمّد (هستید، علوم آل محمّد را به آن‌ها برسانید، و آن‌ها را بعد بریدن آن‌ها از پدرانشان که پیشوایان آنان هستند زنده کنید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۸
منیهًْ المرید، ص۱۱۵
۱۳
(فاطر/ ۲۸)

الرّضا ( قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُوسَی الرِّضَا (: یُقَالُ لِلْعَابِدِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ نِعْمَ الرَّجُلُ کُنْتَ هِمَّتُکَ ذَاتُ نَفْسِکَ وَ کَفَیْتَ مَئُونَتَکَ فَادْخُلِ الْجَنَّهًَْ ... وَ یُقَالُ لِلْفَقِیهِ یَا أَیُّهَا الْکَافِلُ لِأَیْتَامِ آلِ مُحَمَّدٍ (الْهَادِی لِضُعَفَاءِ مُحِبِّیهِمْ وَ مُوَالِیهِمْ قِفْ حَتَّی تَشْفَعَ لِکُلِّ مَنْ أَخَذَ عَنْکَ أَوْ تَعَلَّمَ مِنْکَ فَیَقِفُ فَیُدْخِلُ الْجَنَّهًَْ مَعَهُ فِئَاماً وَ فِئَاماً وَ فِئَاماً حَتَّی قَالَ عَشْراً وَ هُمُ الَّذِینَ أَخَذُوا عَنْهُ عُلُومَهُ وَ أَخَذُوا عَمَّنْ أَخَذَ عَنْهُ وَ عَمَّنْ أَخَذَ عَمَّنْ أَخَذَ عَنْهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَانْظُرُوا کَمْ صُرِفَ مَا بَیْنَ الْمَنْزِلَتَیْن.

امام رضا ( امام رضا (فرمود: روز قیامت به عابد گویند: «آفرین! چه آدم خوبی! خودت را نجات دادی و هیچ کاری به دیگران نداشتی. پس داخل بهشت شو. ... و به فقیه گفته شود: ای سرپرست ایتام آل محمّد، دوستدار ضعفای شیعه و موالی آنان، بایست تا شفاعتت را مشمول هر که از تو تحصیل کرده و دانشی آموخته، نمایی، پس می‌ایستد و گروه گروه؛ تا ده گروه صد هزار نفری را وارد بهشت می‌کند، و ایشان همان افراد علم آموخته و شاگرد او تا روز قیامتند، حال تفاوت میان دو جایگاه [عابد و فقیه] را بنگرید!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۸
الإحتجاج، ج۱، ص۱۷
۱۴
(فاطر/ ۲۸)

الحسن ( یَأْتِی عُلَمَاءُ شِیعَتِنَا الْقَوَّامُونَ لِضُعَفَاءِ مُحِبِّینَا وَ أَهْلِ وَلَایَتِنَا یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ الْأَنْوَارُ تَسْطَعُ مِنْ تِیجَانِهِمْ عَلَی رَأْسِ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ تَاجٌ قَدِ انْبَثَّتْ تِلْکَ الْأَنْوَارُ فِی عَرَصَاتِ الْقِیَامَهًِْ وَ دُورِهَا مَسِیرَهًَْ ثَلَاثِمِائَهًِْ أَلْفِ سَنَهًٍْ فَشُعَاعُ تِیجَانِهِمْ یَنْبَثُّ فِیهَا کُلِّهَا فَلَا یَبْقَی هُنَاکَ یَتِیمٌ قَدْ کَفَلُوهُ وَ مِنْ ظُلْمَهًِْ الْجَهْلِ وَ حَیْرَهًِْ التِّیهِ أَخْرَجُوهُ إِلَّا تَعَلَّقَ بِشُعْبَهًٍْ مِنْ أَنْوَارِهِمْ فَرَفَعَتْهُمْ فِی الْعُلُوِّ حَتَّی یُحَاذِیَ بِهِمْ رَبَضَ غُرَفِ الْجِنَانِ ثُمَّ یُنْزِلُهُمْ عَلَی مَنَازِلِهِمُ الْمُعَدَّهًِْ لَهُمْ فِی جِوَارِ أُسْتَادِیهِمْ وَ مُعَلِّمِیهِم وَ بِحَضْرَهًِْ أَئِمَّتِهِمُ الَّذِینَ کَانُوا إِلَیْهِمْ یَدْعُونَ وَ لَا یَبْقَی نَاصِبٌ مِنَ النَّوَاصِبِ یُصِیبُهُ مِنْ شُعَاعِ تِلْکَ التِّیجَانِ إِلَّا عَمِیَتْ عَیْنَاهُ وَ صَمَّتْ أُذُنَاهُ وَ خَرِسَ لِسَانُهُ وَ یَحُولُ عَلَیْهِ أَشَدُّ مِنْ لَهَبِ النِّیرَانِ فیَحْمِلُهُمْ حَتَّی یَدْفَعَهُمْ إِلَی الزَّبَانِیَهًِْ فَیَدْعُوهُمْ إِلی سَواءِ الْجَحِیم.

امام حسن ( علمای شیعیان ما که برپا دارندگان ضعفای محبان ما و اهل ولایت ما هستند، روز قیامت می‌آیند درحالی‌که نور از تاجهایشان ساطع است و بر سر هر یک از آنان تاجی است که آن انوار را در مواقف قیامت و خانه های آن تا سیصد هزار سال می‌پراکند؛ پس شعاع تاجهایشان در تمام آن مواقف پراکنده می‌شود؛ پس در آنجا یتیمی که سرپرستی او را کرده‌اند و از ظلمت جهل و حیرت سرگردانی آن بیرونش آورده‌اند نمی‌ماند مگر آنکه به شعبه‌ای از انوار آنان آویزان می‌شود؛ پس آنان را بالا می‌برند تا آنان را در موازات دیوارهای غرفه های بهشتی می‌رسانند و سپس آنان را به منازل مهیّا شده برایشان در جوار اساتید و معلّماشان و در محضر امامانشان که به سمت آنان فرا می‌خواندند، فرود می‌آورند؛ پس هیچ ناصبی‌ای از ناصبیان باقی نمی‌ماند که از شعاع آن تاجها به او می‌خورد مگر آنکه دو چشمش کور می‌شود و دو گوشش کر و زبانش لال می‌گردد و عذابی شدیدتر از شعله‌های آتش بر او وارد می‌شود و آنان را بر می‌دارند تا به آتش بانان می‌دهند و آنان نیز آن نواصب را به میان آتش جهنّم می‌فرستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۳۸
بحار الأنوار، ج۷، ص۲۲۶
۱۵
(فاطر/ ۲۸)

الرّضا ( أَفْضَلُ مَا یُقَدِّمُهُ الْعَالِمُ مِنْ مُحِبِّینَا وَ مَوَالِینَا أَمَامَهُ لِیَوْمِ فَقْرِهِ وَ فَاقَتِهِ وَ ذُلِّهِ وَ مَسْکَنَتِهِ أَنْ یُغِیثَ فِی الدُّنْیَا مِسْکِیناً مِنْ مُحِبِّینَا مِنْ یَدِ نَاصِبٍ عَدُوٍّ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ یَقُومُ مِنْ قَبْرِهِ وَ الْمَلَائِکَهًُْ صُفُوفٌ مِنْ شَفِیرِ قَبْرِهِ إِلَی مَوْضِعِ مَحَلِّهِ مِنْ جِنَانِ اللَّهِ فَیَحْمِلُونَهُ عَلَی أَجْنِحَتِهِمْ وَ یَقُولُونَ طُوبَاکَ طُوبَاکَ یَا دَافِعَ الْکِلَابِ عَنِ الْأَبْرَارِ وَ یَا أَیُّهَا الْمُتَعَصِّبُ لِلْأَئِمَّهًِْ الْأَخْیَارِ.

امام رضا ( بهترین توشه‌ای که شخص دانشمند دوستدار ما برای روز فقر و نیاز و ذلّت خود ذخیره می‌کند، حمایت علمی از دوستان ناتوان ما، و نجات ایشان از چنگال دشمنان خدا و رسول او است. [در این صورت] وقتی از قبر برخیزد صفوف فرشتگانی را مشاهده می‌کند که از محلّ قبر تا جایگاهش در بهشت برین صف کشیده‌اند، و او را با بالهای خود بلند نموده و به عمارت مخصوصش در بهشت حمل کرده و به او می‌گویند: آفرین بر تو! خوش باد تو را، ای کسی که دشمنان خوبان را مقهور ساخته و از ائمّه‌ی اطهار خود حمایت و طرفداری می‌نمودی!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۴۰
بحار الأنوار، ج۲، ص۱۱
۱۶
(فاطر/ ۲۸)

الصّادق ( إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ النَّاسَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ وَ وُضِعَتِ الْمَوَازِینُ فَتُوزَنُ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ مِدَادِ الْعُلَمَاءِ فَیَرْجَحُ مِدَادُ الْعُلَمَاءِ عَلَی دِمَاءِ الشُّهَدَاء.

امام صادق ( هنگامی که روز قیامت فرا رسد خداوند همه‌ی مردم را در یک جا گرد می‌آورد و میزان‌ها را نصب می‌گرداند، در این هنگام خون شهیدان و مداد علما با هم وزن می‌شوند ولی مداد علماء از آن سنگین‌تر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۴۰
بحار الأنوار، ج۲، ص۱۴
۱۷
(فاطر/ ۲۸)

الرّسول ( إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَجْمَعُ الْعُلَمَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ یَقُولُ لَهُمْ لَمْ أَضَعْ نُورِی وَ حِکْمَتِی فِی صُدُورِکُمْ إِلَّا وَ أَنَا أُرِیدُ بِکُمْ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ اذْهَبُوا فَقَدْ غَفَرْتُ لَکُمْ عَلَی مَا کَانَ مِنْکُم.

پیامبر ( ابودرداء نقل می‌کند: شنیدم رسول خدا (می‌فرمود: خداوند عزّوجلّ روز قیامت علما را جمع نموده و به ایشان می‌فرماید: نور و حکمت خود را در سینه‌های شما قرار ندادم مگر آنکه خیر دنیا و آخرت را از آن قصد نمودم، بروید، تمام شما را آمرزیدم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۴۰
علل الشرایع، ج۲، ص۴۶۸
بیشتر