آیه ۱۸ - سوره فاطر

آیه وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى وَ إِنْ تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلى حِمْلِها لا يُحْمَلْ مِنْهُ شَيْ‌ءٌ وَ لَوْ كانَ ذا قُرْبى إِنَّما تُنْذِرُ الَّذينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ مَنْ تَزَكَّى فَإِنَّما يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ وَ إِلَى اللهِ الْمَصيرُ [18]

هيچ گنهكارى بار گناه ديگرى را بر دوش نمى‌كشد؛ و اگر شخص سنگين بارى ديگرى را براى حمل بار [گناه] خود بخواند، چيزى از آن را بر دوش نخواهد گرفت، هر‌چند از خويشاوندان او باشد. تو فقط كسانى را مى‌توانى انذار كنى كه از پروردگار خود در نهان [و آشكار] مى‌ترسند و نماز را برپا مى‌دارند؛ و هركس پاكى [و تقوا] پيشه كند، نتيجه‌ی آن به خودش باز مى‌گردد؛ و بازگشت [همگان] به‌سوى خداست.

۱
(فاطر/ ۱۸)

علی‌بن‌إبراهیم ( وَ قَوْلُهُ وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری أَیْ لَا تَحْمِلُ آثِمَهًٌْ إِثْمَ أُخْرَی وَ قَوْلُهُ وَ إِنْ تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلی حِمْلِها لا یُحْمَلْ مِنْهُ شَیْءٌ وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبی أَیْ لَا یُحْمَلُ ذَنْبُ أَحَدٍ عَلَی أَحَدٍ إِلَّا مَنْ یَأْمُرُ بِهِ فَیَحْمِلُهُ الْآمِرُ وَ الْمَأْمُورُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری، یعنی هیچ گنهکاری گناه دیگری را حمل نمی‌کند، و آیه: وَ إِنْ تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلی حِمْلِها لا یُحْمَلْ مِنْهُ شَیْءٌ وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبی، یعنی گناه کسی بر کسی حمل نمی‌شود مگر کسی که به آن [گناه] فرمان می‌دهد که در این صورت امرکننده و مأمور [هر دو] آن را حمل می‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۲۶
بحار الأنوار، ج۶۵، ص۲۶۷/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۴۸/ الفصول المختارهًْ، ص۷۷/ القمی، ج۲، ص۲۰۸
۲
(فاطر/ ۱۸)

الرّسول ( أَنَّ النَّفْسَ الْمُثْقَلَهًَْ بِالذُّنُوبِ تَسْأَلُ أَهْلَهَا وَ قَرَابَتَهَا أَنْ یَحْمِلُوا عَنْهَا شَیْئاً مِنْ حَمْلِهَا وَ ذُنُوبِهَا فَإِنَّهُمْ لَا یَحْمِلُونَهُ بَلْ یَکُونُ حَالُهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ نَفْسِی نَفْسِی کَمَا قَالَ تَعَالَی یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ وَ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِیهِ لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ.

پیامبر ( آنکه بارش سنگین است اگر دیگری را هرچند از خویشانش باشد مانند پدر و فرزند و مادر و اولاد کمک بر سبک باری خود بطلبد، ابداً باری از دوشش بر نمی‌دارند، زیرا هرکسی مشغول به خودش می‌باشد و وا نفسا وا نفسا می‌گوید. همچنان‌که خداوند می‌فرماید: در آن روز که انسان از برادر خود می‌گریزد * و از مادر و پدرش * و زن و فرزندانش * در آن روز هر کدام از آن‌ها وضعی دارد که او را کاملًا به خود مشغول می‌سازد! (عبس/۳۸۳۴)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۲۶
ارشادالقلوب، ج۱، ص۵۷/ بحار الأنوار، ج۲۹، ص۴۸۵/ نهج البلاغهًْ، ص۱۶۲، ص۲۳۱/ نورالثقلین/ القمی، ج۲، ص۲۰۷/ البرهان
۳
(فاطر/ ۱۸)

أمیرالمومنین ( مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَاد عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (: أَنَّهُ قَالَ لِعُمَرَ وَ قَدْ أُتِیَ بِحَامِلٍ قَدْ زَنَتْ فَأَمَرَ بِرَجْمِهَا فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (هَبْ لَکَ سَبِیلٌ عَلَیْهَا أَیُّ سَبِیلٍ لَکَ عَلَی مَا فِی بَطْنِهَا وَ اللَّهُ یَقُولُ وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری فَقَالَ عُمَرُ لَا عِشْتُ لِمُعْضِلَهًٍْ لَا یَکُونُ لَهَا أَبُوالْحَسَنِ (ثُمَّ قَالَ فَمَا أَصْنَعُ بِهَا یَا أَبَاالْحَسَنِ (قَالَ احْتَطْ عَلَیْهَا حَتَّی تَلِدَ فَإِذَا وَلَدَتْ وَ وَجَدَتْ لِوَلَدِهَا مَنْ یَکْفُلُهُ فَأَقِمِ الْحَدَّ عَلَیْهَا.

امام علی ( محمّدبن‌محمّد مفید در کتاب ارشاد از حضرت علی (نقل می‌کند: روایت شده که زنی باردار و حامله را که زنا داده بود به نزد عمر آوردند، عمر دستور داد آن زن را سنگسار کنند، امیرالمؤمنین (فرمود: «گیرم که تو بر این زن تسلّط داری [که به‌واسطه‌ی زنا سنگسارش کنی] پس چه تسلّطی بر آن کودکی که در شکم اوست داری؟ در صورتی که خدای تعالی می‌فرماید: وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری». پس عمر گفت: «برای امر دشواری که ابوالحسن (علی () در آن نباشد، زنده نباشم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۲۸
نورالثقلین/ وسایل الشیعه، ج۱۶، ص۱۰۸
۴
(فاطر/ ۱۸)

الرّضا ( عَنِ الْفَضْلِ‌بْنِ‌شَاذَانَ قَالَ: سَأَلَ الْمَأْمُونُ عَلِیَّ‌بْنَ‌مُوسَی الرِّضَا (أَنْ یَکْتُبَ لَهُ مَحْضَ الْإِسْلَامِ عَلَی الْإِیجَازِ وَ الِاخْتِصَارِ فَکَتَبَ (أوَ إِنَّ أَفْعَالَ الْعِبَادِ مَخْلُوقَهًٌْ لِلَّهِ خَلْقَ تَقْدِیرٍ لَا خَلْقَ تَکْوِینٍ وَ اللَّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَ لَا یَقُولُ بِالْجَبْرِ وَ التَّفْوِیضِ وَ لَا یَأْخُذُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْبَرِیءَ بِالسَّقِیمِ وَ لَا یُعَذِّبُ اللَّهُ تَعَالَی الْأَطْفَالَ بِذُنُوبِ الْآبَاءِ وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعی.

امام رضا ( فضل‌بن‌شاذان گوید: مأمون از امام رضا (درخواست کرد به اختصار خلاصه‌ای از اسلام واقعی را برایش بنویسد. امام (این مطالب را نوشت: افعال مردم مخلوق خداست به خلق تقدیری نه به خلق تکوینی و خداوند خالق هرچیزی است و نباید معتقد به جبر و تفویض شد. هرگز خداوند کسی را که خطا نکرده به جرم خطاکار نمی‌گیرد و خداوند به‌واسطه‌ی گناه پدران، بچّه‌ها را عذاب نمی‌کند. وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری و أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعی (نجم/۳۹).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۲۸
بحار الأنوار، ج۱۰، ص۳۵۶
۵
(فاطر/ ۱۸)

أمیرالمومنین ( عَنْ ثَعْلَبَهًَْ‌بْنِ‌یَزِیدَ الْحِمَّانِیِّ قَالَ: کَتَبَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ علی‌بن‌ابی‌طالب (إِلَی مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌أَبِی‌سُفْیَانَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ إِلَیْنَا کِتَابَهُ وَ لَمْ یَدَعْنَا فِی شُبْهَهًٍْ وَ لَا عُذْرَ لِمَنْ رَکِبَ ذَنْباً بِجَهَالَهًٍْ وَ التَّوْبَهًُْ مَبْسُوطَهًٌْ وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری وَ أَنْتَ مِمَّنْ شَرَعَ الْخِلَافَ مُتَمَادِیاً فِی غَمْرَهًِْ الْأَمَلِ مُخْتَلِفَ السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَهًِْ رَغْبَهًًْ فِی الْعَاجِل.

امام علی ( ثعلبه‌بن‌یزید حمانی گوید: علی‌بن‌ابی‌طالب (برای معاویهًْ‌بن‌ابوسفیان نوشت: «امّا بعد خداوند کتابش را بهسوی ما فرستاد و ما را در شبهه رها نکرد، و برای کسی که جاهلانه بر مرکب گناه سوار شود هیچ عذری نیست و در توبه گشوده است و هیچ بار بردارندهای بار دیگری را برنمیدارد و تو از کسانی هستی که اختلاف را بنا نهاد و در طغیان امید در پیدا و پنهان، اصرار کرد تا زودرس دنیا را به دست آورد و دراز مدّت آخرت را تکذیب کند، و گویی که تو آنچه از تو سر زد را به یاد آوردهای و برای بازگشت راهی نیافتهای.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۲۸
بحار الأنوار، ج۳۳، ص۷۵
۶
(فاطر/ ۱۸)

الرّضا ( عَن الْهَرَوِیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (یَا ابْنَ‌رَسُولِ‌اللَّهِ (مَا تَقُولُ فِی حَدِیثٍ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ (أَنَّهُ قَالَ إِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ (قَتَلَ ذَرَارِیَّ قَتَلَهًِْ الْحُسَیْنِ (بِفِعَالِ آبَائِهَا فَقَالَ (هُوَ کَذَلِکَ فَقُلْتُ وَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری مَا مَعْنَاهُ قَالَ صَدَقَ اللَّهُ فِی جَمِیعِ أَقْوَالِهِ وَ لَکِنْ ذَرَارِیُّ قَتَلَهًِْ الْحُسَیْنِ (یَرْضَوْنَ بِفِعَالِ آبَائِهِمْ وَ یَفْتَخِرُونَ بِهَا وَ مَنْ رَضِیَ شَیْئاً کَانَ کَمَنْ أَتَاهُ وَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا قُتِلَ بِالْمَشْرِقِ فَرَضِیَ بِقَتْلِهِ رَجُلٌ بِالْمَغْرِبِ لَکَانَ الرَّاضِی عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ شَرِیکَ الْقَاتِلِ وَ إِنَّمَا یَقْتُلُهُمُ الْقَائِمُ (إِذَا خَرَجَ لِرِضَاهُمْ بِفِعْلِ آبَائِهِمْ قَالَ قُلْتُ لَهُ بِأَیِّ شَیْءٍ یَبْدَأُ الْقَائِمُ مِنْکُمْ إِذَا قَامَ قَالَ یَبْدَأُ بِبَنِی شَیْبَهًَْ فَیَقْطَعُ أَیْدِیَهُمْ لِأَنَّهُمْ سُرَّاقُ بَیْتِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.

امام رضا ( هروی گوید: به امام رضا (عرض کردم: «ای پسر رسول خدا! درباره‌ی حدیثی که امام صادق (فرموده است: «هنگامی‌که حضرت قائم (خروج کند فرزندان قاتلین امام حسین (را به علّت جنایتی که آباء و اجداد آنان انجام دادند به قتل می‌رساند، چه می‌فرمایید»؟ حضرت رضا (فرمود: «همین‌طور است که امام صادق (فرموده است». گفتم: «پس کلام خدای سبحان که می‌فرماید: وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری چیست»؟ فرمود: «خدا در جمیع سخنان خود راست می‌گوید. ولی فرزندان قاتلین امام حسین (به آن عملی که پدران و اجدادشان انجام دادند راضی هستند و به آن اعمال فخر می‌کنند. و کسی که به عملی راضی باشد نظیر این است که آن را انجام داده باشد. اگر مردی در مشرق کشته شود و مردی در مغرب به این عمل راضی باشد او نیز نزد خدا با قاتل شریک خواهد بود. حضرت قائم (موقعی که خروج کند آن‌ها را برای رضایتی که به عمل پدرانشان دارند خواهد کشت». گفتم: «هنگامی‌که قائم شما خروج کند در ابتدا از چه گروهی انتقام خواهد گرفت»؟ فرمود: «از قبیله‌ی بنی‌شیبه. زیرا آنان سارقین خانه‌ی خدا هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۴۲۸
بحار الأنوار، ج۵۲، ص۳۱۳
بیشتر