آیه ۱۴ - سوره سبأ

امام علی ( [امام در توصیف معانی مختلف کلمه‌ی قضاء در قرآن می‌فرمود: قضاء انواعی دارد که یکی از آن‌ها قضای موت است] قضای موت (حکمِ فرودآوردن مرگ)، مانند این سخن اهل آتش در سوره زخرف است: وَ نادَوْا یا مالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنا رَبُّکَ قالَ إِنَّکُمْ ماکِثُونَ؛ آن‌ها فریاد می‌کشند: «ای مالک دوزخ! [ای کاش] پروردگارت ما را بمیراند [تا آسوده شویم]»! می‌گوید: «شما در اینجا ماندنی هستید»!. (زخرف/۷۷). یعنی مرگ ما را برسان. و مثل آن آیه است لا یُقْضی عَلَیْهِمْ فَیَمُوتُوا وَ لا یُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذابِها؛ هرگز فرمان مرگشان صادر نمی‌شود تا بمیرند، و نه چیزی از عذابش از آنان تخفیف داده می‌شود. (فاطر/۳۶). یعنی مرگ آن‌ها فرا نمی‌رسد تا آسوده شوند و مثل آن در قصّه‌ی سلیمان‌بن‌داود (آمده است فَلَمَّا قَضَیْنا عَلَیْهِ الْموْتَ ما دَلهُمْ عَلی مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّهْ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنْسَأَتَهُ منظور [خداوند] تعالی این است که وقتی که مرگ را بر او نازل کردیم (مرگش فرا رسید).

امام صادق ( سلیمان‌بن‌داود (روزی به یاران خود فرمود: «... من می‌خواهم فردا به قصرم بروم و در آنجا شب را به صبح برسانم و به فراز قصر بروم و به سرزمین‌های خویش بنگرم. پس به هیچ‌کسی اجازه ندهید تا نزد من آید و بدین‌وسیله روز مرا تلخ سازد». یاران سلیمان (گفتند: «اطاعت می‌کنیم». چون صبح شد، سلیمان (عصای خود را در دست گرفت و به فراز قصر خود رفت که ناگهان نگاهش به جوان خوش‌سیما و شیک‌پوشی افتاد که از یکی از گوشه‌های قصر سلیمان (خارج و نزد او آمد. چون سلیمان (او را دید به او فرمود: «تو کیستی»؟ آن جوان پاسخ داد: «من فرشته‌ی مرگ هستم». سلیمان (فرمود: «به چه منظور آمده‌ای»؟ فرشته‌ی مرگ پاسخ داد: «آمده‌ام تا تو را قبض روح کنم». سلیمان (فرمود: «مأموریت خود را انجام بده»، فرشته‌ی مرگ درحالی‌که سلیمان (بر عصای خود تکیه کرده بود، روح او را ستاند و سلیمان (تا آن اندازه که خدا خواست، بی‌جان به همان حالت که بر عصای خود تکیه داده بود، باقی ماند و مردم به او نگاه می‌کردند و گمان می‌کردند که او زنده است و [پس از گذشت زمانی طولانی] در مورد او حرف‌های مختلفی زدند و نظرات متفاوتی ارائه دادند. برخی از آنان گفتند: «سلیمان (در این روزهای بسیار، به همان حال که بر عصای خود تکیه کرده بود، باقیمانده و خسته نشده و نه چیزی خورده و نخوابیده و آبی نیز ننوشیده است. بنابراین او پروردگار ما است که ما باید او را پرستش کنیم». گروه دیگری گفتند: «سلیمان (جادوگر است و او چنین به ما می‌نمایاند که او بر عصای خود تکیه داده و ایستاده است و چشمان ما را افسون می‌کند، درحالی‌که چنین نیست». مؤمنان نیز گفتند: «سلیمان (بنده و پیامبر خداوند است و خداوند امر او را آن‌چنان که خود خواهد، تدبیر می‌کند». چون آنان اختلاف نظر پیدا کردند، خداوند عزّوجلّ موریانه را مبعوث داشت و او در عصای سلیمان (نفوذ کرد و چون داخل آن عصا را خورد، عصا شکست و سلیمان (از قصر خود به رو افتاد و اجنّه به خاطر این کار از موریانه سپاسگزاری کردند و به همین خاطر است که موریانه تنها در جایی که در آن آب و گل است یافت می‌شود و این آیه نیز به همین معنا است؛ فَلَمَّا قَضَیْنَا عَلَیْهِ المَوْتَ مَا دَلهُمْ عَلَی مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنسَأَتَهُ، یعنی عصایش را خورد. فَلَمَّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ أَن لَّوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ مَا لَبِثُوا فِی الْعَذَابِ الْمهِینِ. یعنی وقتی سلیمان (افتاد، انسانها [که گمان می‌کردند، جنّیان، علم غیب دارند] فهمیدند که اگر جنیان علم غیب داشتند در طول این مدت، دچار این گرفتاری و پستی نمی‌بودند.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( وقتی خداوند به سلیمان (وحی فرمود که تو [به زودی] خواهی مرد، او به شیاطین امر فرمود تا برایش قصری از شیشه ساخته و آن را در اعماق دریا قرار دادند و او وارد آب شد و بر عصای خود تکیه کرد و مشغول خواندن زبور بود و شیاطین اطراف او، به او می‌نگریستند و جرأت نداشتند که کارشان را رها کنند، درحالی‌که او چنین بود، به دقّت نگریست و ناگهان مردی را در کنار خود درون آن گنبد مشاهده کرد. سلیمان (از آن مرد ترسید و به او گفت: «تو کیستی»؟ آن مرد پاسخ داد: «من همان کسی هستم که رشوه نمی‌پذیرم و از پادشاهان هراسی ندارم». پس آن مرد که فرشته‌ی مرگ بود، سلیمان (را درحالی‌که به عصای خود تکیه داده بود، قبض روح کرد و جنیان به مدّت یک سال برای او کار می‌کردند و از اینکه او مرده بود، آگاه نبودند تا اینکه خداوند آن موریانه را مبعوث داشت و آن موریانه، عصای سلیمان (را خورد و وقتی سلیمان (به رو بر زمین افتاد، برای انسان‌ها روشن شد که اگر جنیان، علم غیب داشتند، در این عذاب خفّت‌بار، باقی نمی‌ماندند و پی می‌بردند به اینکه سلیمان (مرده است. این آیه این‌گونه نازل شده است. چرا که انسان‌ها می‌گفتند: جنیان عالم به غیب هستند. پس چون سلیمان (به رو افتاد، انسان‌ها پی بردند به اینکه اگر جنیان عالم به غیب بودند، به مدّت یک سال برای سلیمان (که مرده و بی‌جان بود، کار نمی‌کردند و او را زنده نمی‌پنداشتند. پس جنیان از موریانه به خاطر عملی که با عصای سلیمان (انجام داد سپاسگزاری نمودند.

امام صادق ( هنگامی که آن موریانه، عصای سلیمان (را خورد و سلیمان (بر زمین افتاد، جنیان از موریانه به خاطر این عملش تشکّر کردند و گفتند: «تو خراب کن و ما، آب و گل را [که محیط مناسب زیست تو است] فراهم می‌کنیم». به خاطر همین است که، موریانه را تنها در جایی که آب و گل باشد، می‌یابی.