آیه ۳ - سوره سبأ

آیه وَ قالَ الَّذينَ كَفَرُوا لا تَأْتينَا السَّاعَةُ قُلْ بَلى وَ رَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عالِمِ الْغَيْبِ لا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي الْأَرْضِ وَ لا أَصْغَرُ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرُ إِلاَّ في كِتابٍ مُبينٍ [3]

كافران گفتند: «قيامت هرگز به سراغ ما نخواهد آمد». بگو: «آرى به پروردگارم سوگند كه به سراغ شما خواهد آمد، پروردگارى كه از غيب آگاه است و حتّى به‌اندازه‌ی سنگينى ذرّه‌اى در آسمان‌ها و زمين از علم او دور نخواهد ماند و نه كوچك‌تر از آن و نه بزرگ‌تر، مگر اينكه در كتابى آشكار ثبت است».

۱
(سبأ/ ۳)

الصّادق ( عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (فِی قَوْلِهِ تَعَالَی ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ فَقَالَ هُوَ وَاحِدٌ وَاحِدِیُّ الذَّاتِ بَائِنٌ مِنْ خَلْقِهِ وَ بِذَاکَ وَصَفَ نَفْسَهُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیطٌ بِالْإِشْرَافِ وَ الْإِحَاطَهًِْ وَ الْقُدْرَهًِْ لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِی السَّماواتِ وَ لا فِی الْأَرْضِ وَ لا أَصْغَرُ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْبَرُ بِالْإِحَاطَهًِْ وَ الْعِلْمِ لَا بِالذَّاتِ لِأَنَّ الْأَمَاکِنَ مَحْدُودَهًٌْ تَحْوِیهَا حُدُودٌ أَرْبَعَهًٌْ فَإِذَا کَانَ بِالذَّاتِ لَزِمَهَا الْحَوَایَهًُْ.

امام صادق ( هیچ‌گاه سه نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه خداوند چهارمین آن‌هاست، و هیچ‌گاه پنج نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه خداوند ششمین آن‌هاست. (مجادله/۷)». او یکتا و ذاتش یگانه و از خلقش جداست و خود را این‌گونه [و با این صفات] توصیف نموده است و او به همه‌چیز احاطه دارد [نه به‌طور احاطه‌ی ظرف بر مظروف بلکه] به‌طور زیر نظر داشتن و فراگرفتن و توانایی، هیچ چیز حتی هم‌وزن ذرّه و نه سبک‌تر و نه سنگین‌تر از آن، نه در آسمان‌ها و نه در زمین از علم او پنهان نیست، از نظر احاطه و علم نه از نظر ذات و حقیقت، زیرا اماکن به چهار حدّ (راست، چپ، جلو و عقب) محدود و مشتمل است، که اگر از نظر ذات و حقیقت چنین باشد لازم می‌آید که به حوایه و شمول که باطل است معتقد باشیم (حوایه و شمول یعنی خداوند تمام مخلوقات را در بر گرفته و جزء وجود او هستند)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۳۰۲
الکافی، ج۱، ص۱۲۶/ بحار الأنوار، ج۳، ص۳۲۲/ نورالثقلین
۲
(سبأ/ ۳)

الصّادق ( إِنَّ الرُّوحَ مُقِیمَهًٌْ فِی مَکَانِهَا رُوحُ الْمُحْسِنِینَ فِی ضِیَاءٍ وَ فُسْحَهًٍْ وَ رُوحُ الْمُسِیءِ فِی ضِیقٍ وَ ظُلْمَهًٍْ وَ الْبَدَنُ یَصِیرُ تُرَاباً مِنْهُ خُلِقَ وَ مَا تَقْذِفُ بِهِ السِّبَاعُ وَ الْهَوَامُّ مِنْ أَجْوَافِهَا فَمَا أَکَلَتْهُ وَ مَزَّقَتْهُ کُلُّ ذَلِکَ فِی التُّرَابِ مَحْفُوظٌ عِنْدَ مَنْ لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِی ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَ یَعْلَمُ عَدَدَ الْأَشْیَاءِ وَ وَزْنَهَا.

امام صادق ( روح در مکان خود اقامت دارد؛ روح نیکوکاران در نور و گشایش و روح بدکار در تنگنا و ظلمت است و بدن تبدیل به خاکی می شود که از آن خلق شده و آنچه درندگان و حشرات از شکم خود بیرون می ریزند، پس هرچه خورده و ریز ریز کرده‌اند، همگی در خاک نزد کسی که حتّی به‌اندازه‌ی سنگینی ذرّه‌ای در آسمان‌ها و زمین از علم او دور نخواهد ماند و عدد و وزن اشیا را می داند محفوظ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۷، ص۳۷
۳
(سبأ/ ۳)

امیرالمؤمنین ( قَالَ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (کُنْتُ یَوْماً عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (إِذْ أَقْبَلَ إِلَیْهِ مَلَکٌ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ فَرَدَّ عَلَیْهِ السَّلَامَ فَقَالَ لَهُ أَیْنَ کُنْتَ قَالَ عِنْدَ رَبِّی فَوْقَ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ قَالَ ثُمَّ أَقْبَلَ مَلَکٌ آخَرُ فَقَالَ أَیْنَ. قَالَ عِنْدَ رَبِّی فِی تُخُومِ الْأَرْضِ السَّابِعَهًِْ السُّفْلَی ثُمَّ أَقْبَلَ مَلَکٌ آخَرُ ثَالِثٌ فَقَالَ لَهُ أَیْنَ کُنْتَ قَالَ عِنْدَ رَبِّی فِی مَطْلَعِ الشَّمْسِ ثُمَّ جَاءَ مَلَکٌ آخَرُ فَقَالَ أَیْنَ کُنْتَ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ رَبِّی فِی مَغْرِبِ الشَّمْسِ لِأَنَّ اللَّهَ لَا یَخْلُو مِنْهُ مَکَانٌ وَ لَا هُوَ فِی شَیْءٍ وَ لَا عَلَی شَیْءٍ وَ لَا مِنْ شَیْءٍ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ. لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْبَرَ. یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا.

امام علی ( امام علی (فرمود: روزی خدمت پیامبر اکرم (بودم، فرشته‌ای آمد و سلام کرد، جوابش را داد و فرمود: «کجا بودی»؟ گفت: «در خدمت پروردگارم، بالای هفت آسمان». بعد فرشته‌ی دیگری آمد، [پیامبر (] از او پرسید: «کجا بودی»؟ گفت: «نزد پروردگارم زیر هفتمین زمین که پایین‌ترین زمین است». فرشته‌ی سوم آمد، از او پرسید: «کجا بودی»؟ گفت: «در حضور پروردگارم، در مشرق، محل طلوع آفتاب». فرشته‌ی دیگری آمد، پرسید: «کجا بودی»؟ گفت: «در حضور پروردگارم، در مغرب آفتاب، زیرا جایی خالی از خدا نیست و او در چیزی قرار ندارد و برروی چیزی نیست و از چیزی موجود نیست، کرسیّ او آسمان‌ها و زمین را فراگرفته. (بقره/۲۵۵) هیچ‌چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست!. (شوری/۱۱) لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْبَرَ. یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ. هیچ‌گاه سه نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه خداوند چهارمین آن‌هاست، و هیچ‌گاه پنج نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه خداوند ششمین آن‌هاست، و نه تعدادی کمتر و نه بیشتر از آن مگر اینکه او همراه آن‌هاست هرجا که باشند. (مجادله/۷)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۱۰، ص۵۸
۴
(سبأ/ ۳)

الصّادق ( أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْقَلَمُ فَقَالَ لَهُ اکْتُبْ فَکَتَبَ مَا کَانَ وَ مَا هُوَ کَائِنُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ.

امام صادق ( اوّلین چیزی که خداوند آفرید، قلم بود. پس خداوند به آن فرمود: «بنویس». و قلم، آنچه را که پیش از آن بود و آنچه را که تا روز قیامت صورت می‌گیرد، نوشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۳۰۴
القمی، ج۲، ص۱۹۸/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر