آیه وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتّى عادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ [39]
و براى ماه منزلگاههايى قرارداديم، [و هنگامىكه اين منازل را طى كرد] سرانجام به صورت شاخهی كهنه [قوسى شكل و زرد رنگ] خرما درمىآيد.
الرّضا ( عن داود النهدی، عن بعض أصحابه، قال دخل ابن أبیسعید المکاری علی أبیالحسنالرضا (فقال له: ... فَقَالَ رَجُلٌ قَالَ عِنْدَ مَوْتِهِ کُلُّ مَمْلُوکٍ لِی قَدِیمٍ فَهُوَ حُرٌّ لِوَجْهِ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ ذِکْرُهُ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ حَتَّی عادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ فَمَا کَانَ مِنْ مَمَالِیکِهِ أَتَی عَلَیْهِ سِتَّهًُْ أَشْهُرٍ فَهُوَ قَدِیمٌ وَ هُوَ حُرٌّ.
امام رضا ( داود نهدی از برخی یارانش نقل میکند: ابنابوسعید مکاری بر امام رضا (وارد شد و گفت: ... مردی هنگام مرگش میگوید: «تمام غلامانی که از قدیم داشتم اکنون در راه خدا آزاد میکنم [حال از کجا باید دانست که کدامان غلامان، قدیم هستند]»؟ حضرت جواب داد: «آری، خداوند عزّوجلّ در قرآن فرموده است: حَتَّی عَادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ. پس غلامانی که شش ماه نزد او بودهاند، قدیم هستند و باید آزاد شوند».
أمیرالمومنین ( قَضَی أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (فِی رَجُلٍ أَوْصَی فَقَالَ أَعْتِقُوا عَنِّی کُلَّ عَبْدٍ قَدِیمٍ فِی مِلْکِی فَلَمَّا مَاتَ لَمْ یَعْرِفِ الْوَصِیُّ مَا یَصْنَعُ فَسُئِلَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ یُعْتَقُ عَنْهُ کُلُّ عَبْدٍ لَهُ فِی مِلْکِهِ سِتَّهًَْ أَشْهُرٍ وَ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَی وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتَّی عادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ وَ قَدْ ثَبَتَ أَنَّ الْعُرْجُونَ إِنَّمَا یَنْتَهِی إِلَی الشَّبَهِ بِالْهِلَالِ فِی تَقَوُّسِهِ وَ ضُئُولَتِهِ بَعْدَ سِتَّهًِْ أَشْهُرٍ مِنْ أَخْذِ الثَّمَرَهًِْ مِنْهُ.
امام علی ( دربارهی مردی که وصیّت کرده و گفت: «هر بنده که در ملک من قدیمی است او را آزاد کنید و چون از دنیا رفت وصیّ ندانست چه بکند، از آن حضرت (پرسیدند». حضرت فرمود: «هر بنده که شش ماه در ملک او بوده باید او را آزاد کرد [و قدیم از شش ماه به بالا اطلاق شود] و [برای گواهی این گفتار] این آیهی شریفه را تلاوت فرمود: وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتَّی عادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ و هرآینه ثابت شده که شاخهی خرما آنگاه کهنه شود و مانند هلال خم شود که شش ماه از چیدن خرمای آن گذشته باشد و این آیهی شریفه را گواه گرفت که قدیم از شش ماه به بالا را میگویند.
علیبنإبراهیم ( الْعُرْجُونُ طَلْعُ النَّخْلِ وَ هُوَ مِثْلُ الْهِلَالِ فِی أَوَّلِ طُلُوعِهِ.
علیّبنابراهیم ( الْعُرْجُونُ یعنی شکوفهی نخل (نخستین مرحلهی شکلگیری خرما) که مانند هلال ماه در آغاز طلوع میباشد.