آیه ۳ - سوره عنکبوت

امام صادق (علیه السلام)- توبه ریسمان خداوند بزرگ است، و یاری و کشش عنایت و لطف اوست، و بنده را باید که پیوسته و در همه حال به مقتضای حال و جریان امور خود در حال توبه باشد، و برای هر فرقه و طائفه‌ای توبه‌ی مخصوصی است؛ پس توبه‌ی پیامبران الهی از مضطرب شدن باطن و به هم خوردن حالت اطمینان است. توبه اولیاء از عوارض رنگارنگ و تلوّن خاطر است که بر خلاف ثبوت و استقامت است. توبه اصفیاء و برگزیدگان حق از استراحت و فراغت و غفلت و کدورت می‌باشد که بر خلاف دوام توجّه است و توبه افراد خاص و بندگان مخصوص از مشغول بودن به غیر پروردگار است که توجّه به غیر خدا پیدا کرده و سر گرم به آن‌ها باشد، توبه عوام و عموم مردم از گناهان و معاصی و خلافها است. برای هرکدام از این اصناف و طبقات نسبت به موضوع توبه مخصوص خود و نتیجه توبه و هدف و برنامه خود معرفت و علم مخصوصی است که به دیگری صدق نمی‌کند، و شرح و تفصیل آن‌ها به طول می‌انجامد. پس در اینجا به توبه عمومی می‌پردازیم. و حقیقت توبه عوام این است که: باطن خود را که از معاصی آلوده و کدر شده است به اشک حسرت و ندامت بشوید، و به تقصیر و جنایت خود دائما اعتراف کند و در همه حال، و از صمیم دل بر اعمال سوء و غفلت گذشته خود اظهار پشیمانی کند، و پیوسته نسبت به آینده خود ترسناک و مضطرب باشد، و هرگز معصیت و خلاف را کوچک نشمارد، تا موجب جرأت و بی‌اعتنایی و کسل بودن او گردد. بر آنچه از طاعات خدا که از دستش رفته گریه و تاسّف را ادامه دهد؛ نفسش را از شهوات حبس کند؛ پس به پیشگاه خدای متعال استغاثه کند تا او را بر وفای به توبه حفظ نموده، از بازگشت به گذشته مصون دارد. و نیز خود را در میدان کوشش و عبادت ورزش دهد؛ واجبات از دست رفته را قضا کند؛ ردّ مظالم نماید؛ از همنشینان بد کناره گیرد؛ شبش را به بیداری و روزش را به تشنگی سپری سازد؛ دائما در عاقبتش بیندیشد؛ از خدا یاری جوید درحالی‌که از او در خوشی و ناراحتی خواستار کمک باشد، و به هنگام گرفتاریها و بلا پایدار بماند تا از درجه توابین سقوط نکند؛ که در این امور پاکی از گناهانش و زیادی در علمش (عملش) و بلندی در درجاتش نهفته است. خدای متعال فرموده: به یقین و تحقیق که خدای تعالی عالم و دانا است، به کسانی که در توبه خود صادق هستند و به آنان که در توبه کاذب هستند.