آیه ۴۱ - سوره عنکبوت

آیه مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ [41]

مَثَل كسانى‌كه غير از خدا را اولياى خود برگزيدند، مَثَل عنكبوت است كه خآن‌ها‌ى براى خود انتخاب‌كرده؛ درحالى‌كه سست ترين خانه‌ها خانه‌ی عنكبوت است اگر مى‌دانستند.

۱
(عنکبوت/ ۴۱)

العسکری (علیه السلام)- تفسیر الإمام (علیه السلام) قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ اللهَ لایَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلًا ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللهُ بِهذا مَثَلًا یُضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَ یَهْدِی بِهِ کَثِیراً وَ ما یُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِینَ* الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ قَالَ الْبَاقِرُ (علیه السلام) فَلَمَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یا أَیُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ وَ ذَکَرَ الذُّبَابَ فِی قَوْلِهِ إِنَّ الَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ لَنْ یَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَمَّا قَالَ مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللهِ أَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ وَ ضَرَبَ الْمَثَلَ فِی هَذِهِ السُّورَهًِْ بِالَّذِی اسْتَوْقَدَ نَاراً وَ بِالصَّیِّبِ مِنَ السَّمَاءِ قَالَتِ النَّوَاصِبُ وَ الْکُفَّارُ وَ مَا هَذَا مِنَ الْأَمْثَالِ فَتُضْرَبَ یُرِیدُونَ بِهِ الطَّعْنَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).

امام عسکری (علیه السلام)- در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (علیه السلام) آمده است: خدا ابایی ندارد که به پشه و کمتر از آن مثل بزند. آنان که ایمان آورده‌اند می‌دانند که آن مثل درست و از جانب پروردگار آنهاست. و امّا کافران می‌گویند که خدا از این مثل چه می‌خواسته است؟ بسیاری را بدان گمراه می‌کند و بسیاری را هدایت. امّا تنها فاسقان را گمراه می کند. کسانی که پیمان خدا را پس از بستن آن می‌شکنند و آنچه را که خدا به پیوستن آن فرمان داده می‌گسلند و در زمین فساد می‌کنند، زیانکارانند (بقره/۲۷۲۶) امام باقر (علیه السلام) فرمود: «وقتی خداوند فرمود: مردم مثلی زده شده و اسم مگس را برد». در این آیه: کسانی را که غیر از خدا می‌خوانید [و پرستش می‌کنید]، هرگز نمی‌توانند مگسی بیافرینند. (حج/۷۳) و در جای دیگر فرمود: مَثَل کسانی‌که غیر از خدا را اولیای خود برگزیدند، مَثَل عنکبوت است که خانه‌ای برای خود انتخاب‌کرده؛ درحالی‌که سست ترین خانه‌ها خانه‌ی عنکبوت است اگر می‌دانستند. و در این سوره مثل زد به کسی‌که آتشی افروزد و یا به بارانی که از آسمان فرو ریزد.]بعد از این مثلهایی که خداوند برای مردم در قرآن آورد، [ناصبیان و کفّار گفتند این چه مثل‌هایی است به این وسیله بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) خرده می‌گرفتند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۴
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۸۸/ الإمام العسکری، ص۲۰۵؛ «قوله عزوجل ان الله ... فلما قال الله تعالی» محذوف
۲
(عنکبوت/ ۴۱)

علیّ‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا فِیمَنِ اتَّخَذَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیّاً فَقَالَ مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللهِ أَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتاً وَ هُوَ الَّذِی نَسَجَهُ الْعَنْکَبُوتُ عَلَی بَابِ الْغَارِ الَّذِی دَخَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ أَوْهَنُ الْبُیُوتِ فَکَذَلِکَ مَنِ اتَّخَذَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیّا.

علیّ‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خداوند مثل می‌زند در مورد کسانی‌که غیر خدا را به دوستی برگزیده‌اند مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللهِ أَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتاً؛ این خانه همان تارهایی است که عنکبوت بر در غاری که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) وارد شد، تنید که سست‌ترین خانه‌هاست همین طور است هرکس غیر خدا، دیگری را به دوستی برگزیند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۴
بحار الأنوار، ج۹، ص۲۲۹/ القمی، ج۲، ص۱۴۸
۳
(عنکبوت/ ۴۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ ثَوْرِبْنِ‌سَعِیدٍ عَنْ سَعِیدِ‌بْنِ‌عِلَاقَهًَْ قَالَ سَمِعتُ أمِیرُالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) یَقُولُ تَرکُ نَسجِ العَنکَبُوتِ فِی البَیتِ یُورِثُ الفَقرَ.

امام علی (علیه السلام)- سعیدبن‌علاقه گوید: از امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «پاک نکردن تار عنکبوت از خانه، فقر می آورد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۴
نورالثقلین
۴
(عنکبوت/ ۴۱)

السّجّاد (علیه السلام)- الْمُسُوخُ مِنْ بَنِی آدَمَ ثَلَاثَهًَْ عَشَرَ، إِلَی أَنْ قَالَ: وَ أَمَّا الْعَنْکَبُوتُ فَکَانَتِ امْرَأَهًًْ سَیِّئَهًَْ الْخُلُقِ عَاصِیَهًًْ لِزَوْجِهَا مُوَلِّیَهًًْ عَنْهُ فَمَسَخَهَا اللَّهُ عَنْکَبُوتاً.

امام سجاد (علیه السلام)- مسخ‌شده‌ها از بنی‌آدم سیزده صنف‌اند ... امّا عنکبوت؛ زنی بد اخلاق بود که شوهرش را نافرمانی می‌کرد و از او روی‌گردان بود، به همین خاطر خدای متعال او را به شکل عنکبوت مسخ کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۴
نورالثقلین
۵
(عنکبوت/ ۴۱)

ألرَّسول (علیه السلام)- ٍ عَنْ مُغِیرَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ (علیه السلام) قَال سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَنِ الْمُسُوخِ فَقَالَ هُمْ ثَلَاثَهًَْ عَشَر إلَی أن قَالَ (صلی الله علیه و آله) وَ أَمَّا الْعَنْکَبُوتُ فَکَانَتِ امْرَأَهًًْ تَخُونُ زَوْجَهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مغیره از امام صادق (علیه السلام) و ایشان از پدرانشان نقل نمود که جدّشان فرمود: از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسیدم: «حیوانات مسخ شده کدامند»؟ فرمود: «سیزده صنف هستند ... عنکبوت: زنی بود که به شوهرش خیانت می‌کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۴
الخصال، ج۲، ص۴۹۴/ نورالثقلین
۶
(عنکبوت/ ۴۱)

الکاظم (علیه السلام)- وَ أَمَّا الْعَنْکَبُوتُ فَکَانَتِ امْرَأَهًًْ سَحَرَتْ زَوْجَهَا.

امام کاظم (علیه السلام)- امّا عنکبوت؛ زنی بود که شوهرش را سحر کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۴
نورالثقلین

ولایت

۱
(عنکبوت/ ۴۱)

الباقر (علیه السلام)- ِ عَنْ سَالِمِ‌بْنِ‌مُکْرَمٍ عَنْ أَبِیهِ قَال سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ فِی قَوْلِهِ مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللهِ أَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتاً قَالَ هِیَ الْحُمَیْرَاءُ.

امام باقر (علیه السلام)- سالم‌بن‌مکرم گوید: از امام باقر (علیه السلام) که درباره‌ی آیه: مَثَلُ الْعَنکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنکَبُوتِ فرمود: «آن حمیراء است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۸۶
بحار الأنوار، ج۳۲، ص۲۸۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۲۱؛ «بتفاوت»
بیشتر