آیه ۲۱ - سوره ق

آیه وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِيدٌ [21]

و هر انسانى [به محشر] مى‌آيد در‌حالى‌كه فرشته‌اى او را [به‌سوى‌ دادگاه عدل الهى] مى‌راند و گواهى همراه اوست!

۱
(ق/ ۲۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَاتَّعِظُوا عِبَادَ اللَّهِ بِالْعِبَرِ النَّوَافِعِ وَ اعْتَبِرُوا بِالْآیِ السَّوَاطِعِ وَ ازْدَجِرُوا بِالنُّذُرِ الْبَوَالِغِ فَکَأَنْ قَدْ عَلِقَتْکُمْ مَخَالِبُ الْمَنِیَّهًِْ وَ انْقَطَعَتْ مِنْکُمْ عَلَائِقُ الْأُمْنِیَّهًِْ وَ دَهِمَتْکُمْ مُفْظِعَاتُ الْأُمُورِ وَ السِّیَاقَهًُْ إِلَی الْوِرْدِ الْمَوْرُودِ وَ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ سَائِقٌ یَسُوقُهَا إِلَی مَحْشَرِهَا وَ شَاهِدٌ یَشْهَدُ عَلَیْهَا بِعَمَلِهَا.

امام علی (علیه السلام)- بندگان خدا، از عبرت‌های سودمند پند پذیرید، و از نشانه‌های درخشان عبرت گیرید، به خاطر بیم‌دادن‌های رسا از گناهان باز ایستید، و از ذکر و موعظه‌ها نفع ببرید. گویا چنگال‌های مرگ به شما در آویخته، و دلبستگی به آرزو از شما قطع شده، و کارهای دشوار و راندن روحتان به جایی که وارد شدنی است شما را فرا گرفته، و هر انسانی [به محشر] می‌آید درحالی‌که فرشته‌ای او را [به‌سوی دادگاه عدل الهی] می‌راند و گواهی همراه اوست! راننده به سوی محشرش می‌راند، و گواهی دهنده بر اعمالش گواهی می‌دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۲
بحارالأنوار، ج۷، ص۱۱۳/ بحارالأنوار، ج۷۴، ص۴۳۲/ نهج البلاغهًْ، ص۱۱۶
۲
(ق/ ۲۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- شَیَّعَ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) جَنَازَهًًْ فَلَمَّا وُضِعَتْ فِی لَحْدِهَا عَجَّ أَهْلُهَا وَ بَکَوْا فَقَالَ مَا تَبْکُونَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ عَایَنُوا مَا عَایَنَ مَیِّتُهُمْ لَأَذْهَلَهُمْ ذَلِکَ عَنِ الْبُکَاءِ عَلَیْه ... فَاتَّعِظُوا عِبَادَ اللَّهِ بِالْعِبَرِ وَ اعْتَبِرُوا بِالْآیَاتِ وَ الْأَثَرِ وَ ازْدَجِرُوا بِالنُّذُرِ وَ انْتَفِعُوا بِالْمَوَاعِظِ فَکَانَ قَدْ عَلِقَتْکُمْ مَخَالِبُ الْمَنِیَّهًِْ وَ أَحَاطَتْ بِکُمُ الْبَلِیَّهًُْ وَ ضَمَّکُمْ بَیْتُ التُّرَابِ وَ دَهِمَتْکُمْ مُفْظِعَاتُ الْأُمُورِ بِنَفْخَهًِْ الصُّورِ وَ بِعَثْرَهًِْ الْقُبُورِ وَ سِیَاقَهًِْ الْمَحْشَرِ وَ مَوْقِفِ الْحِسَابِ فِی الْمَنْشَرِ وَ بَرَزَ الْخَلَائِقُ حُفَاهًًْ عُرَاهًًْ‌وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِید.

امام علی (علیه السلام)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) جنازه‌ای را تشییع کرد همین که میّت را درون قبر گذاشتند، بستگان او صدا به گریه بلند کردند. علی (علیه السلام) فرمود: «چرا گریه می‌کنید؟ به خدا قسم! اگر آنچه میّت شما می‌بیند، شما مشاهده کنید گریه را فراموش خواهید کرد. پند بگیرید بندگان خدا! از عبرت‌ها، و از آیات و آثار درس عبرت بیاموزید، از بیم‌ها بهراسید و از مواعظ بهره ببرید. گویا چنگال مرگ گریبانتان را گرفته، بلا شما را محاصره کرده و خانه‌ی خاکی (منظور قبر است) شما را در برگرفته و شما را امور وحشت‌انگیز با دمیدن در صور و افتادن در قبر و حرکت در محشر و هنگام حساب‌کشیدن در قیامت مضطرب نموده. جهانیان بدون لباس و پابرهنه پیش آمده‌اند. وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۲
بحارالأنوار، ج۷۵، ص۶۵
۳
(ق/ ۲۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ سَائِقٌ یَسُوقُهَا إِلَی مَحْشَرِهَا وَ شَاهِدٌ یَشْهَدُ عَلَیْهَا بِعَمَلِهَا.

امام علی (علیه السلام)- کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ هر نفسی را راننده‌ای همراه است که او را تا به محشر وی می‌راند و گواهی که بر اعمال او گواهی می‌دهد و آنچه کرده است می‌داند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۲
نهج البلاغه، ص۱۱۶/ نورالثقلین
۴
(ق/ ۲۱)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ یَشْهَدُ عَلَیْهَا قَالَسَائِقٌ یَسُوقُهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- و جَاءتْ کُل نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وشَهِیدٌ یعنی علیه آن نفس شهادت و گواهی می‌دهد و راننده‌ای است که نفس را به جلو می‌راند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۴
القمی، ج۲، ص۳۲۳/ نورالثقلین/ البرهان
۵
(ق/ ۲۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی خَدِیجَهًَْ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) کَمْ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الْبَصْرَهًِْ قُلْتُ فِی الْمَاءِ خَمْسٌ إِذَا طَابَتِ الرِّیحُ وَ عَلَی الظَّهْرِ ثَمَانٍ وَ نَحْوُ ذَلِکَ فَقَالَ مَا أَقْرَبَ هَذَا تَزَاوَرُوا وَ یَتَعَاهَدُ بَعْضُکُمْ بَعْضاً فَإِنَّهُ لَا بُدَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مِنْ أَنْ یَأْتِیَ کُلُّ إِنْسَانٍ بِشَاهِدٍ یَشْهَدُ لَهُ عَلَی دِینِه.

امام صادق (علیه السلام)- ابوخدیجه گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «فاصله‌ی میان تو و بصره چقدر است»؟ گفتم: «اگر باد موافق باشد از طریق آب، پنج روز و از راه خشکی در حدود هشت روز». فرمود: «چه راه نزدیکی! پس از یکدیگر (شیعیان) دیدن کنید و حال یکدیگر را بپرسید. چرا که هرکس در روز رستاخیز ناگزیر باید شاهدی بیاورد که به تدیّن او گواهی دهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۴
الکافی، ج۸، ص۳۱۵/ نورالثقلین
۶
(ق/ ۲۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَا مِنْ یَوْمٍ یَمُرُّ عَلَی ابْنِ آدَمَ إِلَّا قَالَ لَهُ ذَلِکَ الْیَوْمُ أَنَا یَوْمٌ جَدِیدٌ وَ أَنَا عَلَیْکَ شَهِیدٌ فَقُلْ فِیَّ خَیْراً وَ اعْمَلْ فِیَّ خَیْراً أَشْهَدْ لَکَ بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَإِنَّکَ لَنْ تَرَانِی بَعْدَ هَذَا أَبَدا.

امام علی (علیه السلام)- هیچ روزی بر فرزند آدم نمی‌گذرد، مگر آنکه آن روز به او می‌گوید: من روزی جدیدم، و من بر تو گواهم، پس در ساعات من سخن خیری بگو، و کار خیری بکن، تا در روز قیامت برای تو به آن گفتار نیک و کردار نیک گواهی دهم، زیرا تو بعد از این هرگز مرا نخواهی دید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۴
الأمالی للصدوق، ص۱۰۸/ نورالثقلین
۷
(ق/ ۲۱)

الأئمّهًْ (علیهم السلام)- وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ فَیَهْرُبُ مِنْکَ الْأَخُ وَ تَنْسَی أَخَاکَ وَ یَعْرِضُ عَنْکَ الصَّدِیقُ وَ یَرْفُضُ وَلَاءَکَ وَ یَتَجَافَاکَ صَاحِبُکَ وَ یَجْحَدُ آلَاءَکَ وَ تَلْقَی مِنَ الْأَهْوَالِ کُلَّمَا أَزْعَجَتْکَ وَ سَاءَکَ وَ تَنْسَی أَوْلَادَکَ وَ نِسَاءَک.

ائمّه (علیهم السلام)- وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ و در آن روز هرکس با فرشته‌ای برای حساب به محشر آید و آن فرشته بر اعمال خوب و بدش گواهی دهد. پس در آن وقت است که از تو برادرت فرار می‌نماید و تو را فراموش می‌کند و رفیقت از تو رو بر می‌گرداند و دوستانت تو را از خود می‌رانند و تو را زن و فرزندت یاری نمی‌نمایند، بلکه تو هم همه‌ی آنان را از وحشت فراموش می‌کنی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۴
إرشادالقلوب، ج۱، ص۸۱
۸
(ق/ ۲۱)

الصّادق (علیه السلام)- السَّائِقُ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ الشَّهِیدُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).

امام صادق (علیه السلام)- السَّائِقُ یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام) و الشَّهِیدُ یعنی رسول خدا (صلی الله علیه و آله).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۵۲/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۷۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۸۹/ البرهان/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۲۶۰
بیشتر